Η περιπλανώμενη Γη και η κινέζικη πολιτιστική αντεπίθεση

Δε χωράει αμφιβολία: η αμερικάνικη και η δυτικοευρωπαϊκή κουλτούρα αυτή τη στιγμή είναι κυρίαρχη στον κόσμο, αρκεί να σκεφτούμε τον τρόπο που ζούμε. Ντυνόμαστε, διασκεδάζουμε, στοχαζόμαστε, τρώμε, δουλεύουμε με βάση τα “βορειοατλαντικά” πολιτιστικά χαραχτηριστικά. Coca Cola, McDonalds, Starbucks, Nike, iPhone, Android, Google, Facebook, Instagram, Zara, Rock, Pop, Jazz, Champions League, Marvel Comics κλπ. Απολύτως λογικό μια και στο μεγαλύτερο μέρος του 19ου, 20ου και στις αρχες του 21ου αιώνα της ανθρώπινης ιστορίας, η ατμομηχανές του παγκόσμιου καπιταλισμού ήταν το Ηνωμένο Βασίλειο, οι ΗΠΑ, η Δυτική Ευρώπη και οι κοινωνικοοικονομικά συγγενείς χώρες όπως π.χ Καναδάς, Αυστραλία. Προσπαθήστε να βρείτε πόσα πράματα από την κινέζικη, ρώσικη (πιο παλιά σοβιετική), αφρικανική, ασιατική, λατινοαμερικάνικη κουλτούρα έχετε υιοθετήσει στην καθημερινότητά σας κι αν υπάρχει κάτι, δείτε αν πραγματικά αυτά έχουν φιλτραριστεί, υιοθετηθεί και διαμορφωθεί πρώτα απ’ την κυρίαρχη αγγλοσαξονική-δυτικοευρωπαϊκή επιρροή. Μέχρι και στα πιο υπανάπτυχτα μέρη της Αφρικής, στις φαβέλες της Βραζιλίας και στις παραγκουπόλεις της Ασίας θα βρείτε πιτσιρικάδες να φοράν μπλούζες της Μπαρτσελόνα, φούτερ με αμερικάνικα λογότυπα, πλαστικά μπουκάλια κόκα κόλα να χρησιμεύουν ως γλάστρες κλπ.
Ο κινηματογράφος φυσικά είναι ένα απόλυτο δείγμα πολιτιστικής κυριαρχίας καθώς οχτώ στις δέκα ταινίες που βλέπουμε προέρχονται απ’ την πανίσχυρη βιομηχανία του Χόλιγουντ, σε τέτοιο βαθμό επιδραστική που τα παραμύθια που διδάσκουν και κοιμίζουν τα παιδιά τη νύχτα δεν είναι πια ο Ναστραντίν Χότζας αλλά ο Σπάιντερ Μαν, ο Μπάτμαν κι ο Νταρθ Βέιντερ.
Η κατάσταση αυτή όμως φαίνεται να αλλάζει.

Οι ΗΠΑ, η μεγαλύτερη οικονομική, στρατιωτική και πολιτιστική δύναμη στον κόσμο αυτή τη στιγμή, παίρνουν σιγα-σιγά τον μπούλο, η γερασμένη Ευρώπη είναι ήδη πίσω. Η Κίνα, η παγκόσμια βιομηχανική ατμομηχανή είναι πολύ κοντά στο να στρογγυλοκαθίσει στον πλανητικό θρόνο και οι οικονομικές προβλέψεις για το μέλλον βλέπουν ότι κι άλλες ασιατικές χώρες θα αποτελέσουν την “αυλή” του νέου αυτοκράτορα: Η Ινδία θα ανέβει στη δεύτερη θέση, η Ινδονησία στην τέταρτη, η Τουρκία μέσα στην πρώτη δεκάδα.

Τα κινέζικα βιομηχανικά προϊόντα, ιδιαίτερα στον κλάδο της τεχνολογίας ήδη είναι στις πρώτες θέσεις, ο μύθος των “κινέζικων” ως χαμηλής ποιότητας προϊόντων ήδη είναι για γέλια. Στρατιωτικά η Κίνα ήδη αρχίζει να απειλεί την αμερικάνικη κυριαρχία με την κατασκευή μαχητικού αεροσκάφους πέμπτης γενιάς, με συνεχώς διευρυνόμενο οπλοστάσιο και διεθνείς συμμαχίες. Τo 2013 είχαμε το τεράστιο τεχνολογικό επίτευγμα της προσελήνωσης της μη επανδρωμένης σεληνακάτου Chang’e 3 στη σελήνη, κάτι που είχε να συμβεί για περισσότερο από 30 χρόνια. Κι ενώ το διαστημικό πρόγραμμα των ΗΠΑ, της ΕΕ και άλλων χωρών ακόμα βασίζεται στους σοβιετικούς πυραύλους Σογιούζ, η Κίνα ήδη κάνει μεγαλεπήβολα σχέδια αποικισμού της Σελήνης.

Έτσι λοιπόν, αναπόφευκτα η βιομηχανική, παραγωγική πρωτιά της Κίνας ήδη εκφράζεται και στο πολιτιστικό εποικοδόμημα με λογοτεχνία, κινηματογράφο κλπ που μπαίνουν δυναμικά στο παιχνίδι. Τα πρώτα κινηματογραφικά δείγματα ήδη έχουν κάνει την εμφάνισή τους τις προηγούμενες δεκαετίες (π.χ Ιπτάμενα Στιλέτα), ωστόσο, πιστεύω ότι η Περιπλανώμενη Γη του 2019 θα είναι σημείο αναφοράς στο μέλλον για την Μεγάλη Προλεταριακή Πολιτιστική Αντεπίθεση (παραφράζοντας την μαοϊκή Μεγάλη Προλεταριακή Πολιτιστική Επανάσταση).

Η ταινία αυτή βασίζεται σε διήγημα του Liu Cixin, σύγχρονου κινέζου συγγραφέα επιστημονικής φαντασίας που έγινε γνωστός με το μυθιστόρημά του Το Πρόβλημα των Τριών Σωμάτων, μια ελαφρώς δυστοπική ματιά του ανθρώπινου μέλλοντος αλλά και ταυτόχρονα μια έμμεση κριτική της Πολιτιστικής Επανάστασης στην Κίνα. Ο Liu Cixin με άλλα λόγια είναι ο εκφραστής των κοινωνικοπολιτικών αλλαγών στην κινέζικη κοινωνία μετά τις μεταρρυθμίσεις του βελούδινου αντεπαναστάτη Ντενγκ Χσιάο Πινγκ κι επίσης η λογοτεχνική “διαφυγή” (escapism) της ανερχόμενης κινεζικής μεσαίας τάξης, παίζει δηλαδή τον ίδιο ρόλο που έπαιξαν οι Asimov, Heinlein, Clark στη δύση, προσέφεραν διανοητική “διαφυγή” από την πιεστική καπιταλιστική καθημερινότητα. Κάτι που φαίνεται ότι πλέον έχουν ανάγκη οι φρέσκοι κινέζοι μικροαστοί.
Η ταινία σε σκηνοθεσία Frant Gwo, είναι η χαλαρή μεταφορά του ομώνυμου διηγήματος του Liu ή οποία τονίζει ιδιαίτερα το κινεζικό μεγαλείο, την αντοχή, τον ηρωισμό και την πρωτοπορία των κινέζων στα παγκόσμια πράματα. Εκεί που οι υπόλοιποι κωλώνουν και τα παρατάν, το κινέζικο μεγαλείο είναι εκεί για να σώσει τον κόσμο.

Η υπόθεση είναι κάτι που δεν έχουμε συνηθίσει, συμβατή με την κινεζική συλλογική φιλοδοξία να κατακτηθεί η φύση: ο ήλιος λέει πάει να γίνει κόκκινος γίγαντας, δηλαδή αρχίζει και μεγαλώνει σε μέγεθος, τόσο που σε κάνα αιώνα από τώρα θα καταπιεί τη γη κι αντίο ζωή τότε. Έτσι λοιπόν η ανθρωπότης αποφασίζει να κάνει το εξής σούπερ παλαβό: να μετακινήσει ΟΛΑΚΕΡΗ τη Γη απ’ το σημείο που είναι τώρα στον Εγγύτατο Κενταύρου, 4μισι έτη φωτός μακρυά! Μέχρι τώρα ξέραμε για διαστημόπλοια, διαστημικούς σταθμούς κλπ και πάντα είχαμε την αμετακίνητη αίσθηση ότι δεν μπορείς να αλλάξεις τις θέσεις των πλανητών κλπ. Όχι κύριοι. Το κινέζικο συλλογικό υποσυνείδητο, εκπεφρασμένο απ’ τον Liu Cixin σου λέει, θα βάλουμε όλοι ένα χεράκι να σπρώξουμε τη Γη μακριά από δω. Οι τεχνικές λεπτομέρειες έχουν κάποιο ενδιαφέρον, ότι και καλά θα φτιάξουν τεράστιους προωθητήρες σε στρατηγικά σημεία στη Γη που θα τη σπρώξουν προς το Δία, και το τεράστιο βαρυτικό πεδίο του Δία θα εκτοξεύσει με το φαινόμενο της σφεντόντας τη Γη προς τον επιθυμητό προορισμό όπου θα φτάσει λέει σε καμμιά εικοσπενταριά αιώνες. Οι άνθρωποι φυσικά θα στερηθούν φυσικό φως κλπ αλλά τι να γίνει; Η επιβίωση θέλει θυσίες. Γι’ αυτό έχουν χτιστεί μεγαλουπόλεις κάτω απ’ το έδαφος όπου θα ζήσουν οι απόγονοί μας μέχρι να φτάσουν στο προορισμό τους. Κινηματογραφική αδεία φυσικά, η όλη φάση δεν πάει καλά λέει, το ταξίδι της Γης προς το βαρυτικό πεδίο του Δία ξέφυγε κάτι μοίρες πυροβολικού, τα αζιμούθια δεν βγαίνουν ακριβώς, με αποτέλεσμα η Γη να πάει να πέσει μέσα στην τεράστια κηλίδα του Δία, ένας τιτανοτεράστιος τυφώνας στην ατμόσφαιρα του Δία που έχει μέγεθος ίσαμε τη Γη. Εδώ είναι που αναφώνησε όλος ο ντουνιάς “Γαμώτο Δία μου γαμώ”.

Η ταινία φυσικά δεν μπορεί παρά να ακολουθεί τα χολιγουντιανά πρότυπα, τα ειδικά εφέ, η μουσική κλπ είναι όλα επηρεασμένα από αντίστοιχες δυτικές παραγωγές και θα βρείτε στοιχεία από πολλές ταινίες: φανταστείτε ένα υβρίδιο ανάμεσα σε Sunshine, 2012, Armageddon, Gravity, Interstellar ως και Blade Runner ως προς την ατμόσφαιρα των υπόγειων πόλεων. Όλ’ αυτά όμως με “κινέζικα χαραχτηριστικά”, συμβατά με την κινέζικη άποψη για τον κόσμο.

Στην τελική δεν μπορώ να αποφασίσω αν είναι κακή η καλή ταινία. Το τροποποιημένο σενάριο είναι μεγαλειώδες, πρωτότυπο, εντυπωσιακό. Η σκηνοθεσία, τα εφέ, η δράση είναι μια χαρά, οι σπιλμπεργκικές συναισθηματικές στιγμές είναι εξίσου απάλευτες με τις χολιγουντιανές. Δεν είναι σίγουρα αριστούργημα της εβδόμης, από την άλλη όμως δεν είναι δεύτερης κατηγορίας ταινία, είναι υψηλού επιπέδου ως προς την παραγωγή, τα εφέ, το φιλοσοφικό υπόβαθρο. Έχει γούστο λέει μετά από χρόνια να θαυμάζουμε αντίστοιχους κινέζους ηθοποιούς και σκηνοθέτες και να υιοθετούμε ατάκες στα μανδαρινικά. Χμμμ, για να δούμε.