«Ιστορία αγάπης και σκότους»: Το ελκυστικό, αλλά γεμάτο πόνο, όνειρο της νέας πατρίδας

«Συναντάς κόλαση και παράδεισο σε κάθε δωμάτιο.
Λίγη κακία και οι άνθρωποι κάνουν τη ζωή των άλλων κόλαση.
Λίγη συμπόνια, λίγη γενναιοδωρία και οι άνθρωποι βρίσκουν τον παράδεισο ο ένας στον άλλο…» (Άμος Οζ)

Η ταινία περιγράφει τα παιδικά χρόνια του Άμος Οζ στο νεοϊδρυθέν ισραηλινό κράτος, μετά τη λήξη του δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου στην Ιερουσαλήμ. Περιγράφει επίσης τη σχέση με την Πολωνέζα μητέρα του που είχε καταφύγει εκεί, αναζητώντας το όνειρο, τη Γη της Επαγγελίας, και ταυτόχρονα να γλιτώσει από τις θηριωδίες των Γερμανών κατά των Εβραίων που συνέβαιναν στη χώρα της.

Οι σχέσεις του με τη μητέρα του, ο ιδιαίτερος χαρακτήρας της, οι ιστορίες που του αφηγούταν, σημάδεψαν σε πολύ μεγάλο βαθμό την προσωπικότητα του συγγραφέα και καθόρισαν τη μετέπειτα πορεία της ζωής του. Ο Άμος Οζ δεν διακρίθηκε απλά για το συγγραφικό του έργο. Ήταν φιλειρηνιστής, βαθύτατα ανθρωπιστής και οραματιστής.

Από τα 15 του και μέχρι τα 47 του σχεδόν χρόνια, έζησε σε κιμπούτς. Τα κιμπούτς ήταν ισραηλινές συλλογικότητες, που λειτουργούσαν με τα σοσιαλιστικά πρότυπα. Η οικονομία των κιμπούτς στηριζόταν κυρίως στη γεωργία και τα μέλη τους έκαναν διάφορες εργασίες, ενώ όλες οι ανάγκες τους καλύπτονταν από την κοινότητα δωρεάν. Αυτός ο τρόπος ζωής του Άμος Οζ – δεν εξαργύρωσε τη συγγραφική του επιτυχία και την φήμη του με μια χλιδάτη ζωή – επηρεάστηκε άμεσα από τα όνειρα και τις ελπίδες της μητέρας του, που όμως εκείνη δεν είχε τη δύναμη να πραγματοποιήσει.

Η ταινία, που είναι βασισμένη στο βιβλίο του Οζ «Ιστορία Αγάπης και Σκότους» (Εκδόσεις Καστανιώτη), αναπαριστά την Ιερουσαλήμ της δεκαετίας του 50. Η μητέρα αποδίδεται πιστά και σκηνοθετικά και ως φιγούρα, την υποδύεται η ίδια που την σκηνοθετεί, δηλαδή η Πόρτμαν, ως μοναχική, πολύ όμορφη, πληγωμένη, οργισμένη, γεμάτη πόνο αλλά και πολύ ελκυστική. Ελκυστικό το όνειρο της νέας πατρίδας, αλλά και γεμάτο πόνο. Γιατί η νέα πατρίδα, η Γη της Επαγγελίας, που δημιουργήθηκε επισήμως το 1948 για τους Ισραηλινούς, ήταν το Nakba, η καταστροφή για τους Παλαιστίνιους, και αποτέλεσε την αφετηρία του παλαιστινιακού προβλήματος που φυσικά υφίσταται μέχρι σήμερα.

Ανάμεσα σε αυτούς τους διχασμούς βρίσκεται ο μικρός Άμος που δεν έχει ζήσει τη θηριωδία των Γερμανών και ανήκει στη γενιά των απογόνων των διασωθέντων, αλλά και των ανθρώπων που δεν είχαν υποστεί τα βασανιστήρια των στρατοπέδων, όπως η μητέρα του, ζούσαν όμως με τον φόβο τους. Αυτοί, λοιπόν, ακόμα και όταν αναθάρρευαν στη σκέψη ενός καινούριου κράτους και μιας καινούριας ζωής, πάντα βυθίζονταν στην απαισιοδοξία, για τον απλούστατο λόγο ότι είχαν χάσει την πίστη τους στον άνθρωπο. Ένιωθαν έναν παγερό βρόγχο να τους σφίγγει την καρδιά και να τους υπενθυμίζει ότι όλα είναι φθαρτά και ότι μόνο ο θάνατος είναι πραγματικός. Αυτός ήταν και το σταθερό σημείο αναφοράς της μητέρας του. Ο θάνατος. Ο παρηγορητικός εραστής. Της μητέρας του που δεν αισθάνθηκε ποτέ δική της τη νέα πατρίδα. Ξένη αισθανόταν, όπως ξένος παρέμεινε και ο Οζ. Γιατί ποτέ δεν τάχθηκε με το μέρος των Ισραηλινών αλλά ούτε και ταυτίστηκε με τους Παλαιστίνιους.

Το όραμά του ήταν η δημιουργία δύο κρατών στην Παλαιστίνη: ενός εβραϊκού και ενός παλαιστινιακού. Αυτή θα ήταν και η μόνη λύση για την ισραηλινο-παλαιστινιακή διαμάχη. Δεν κατάφερε όμως το όνειρό του να το κάνει πραγματικότητα και χαρακτηρίστηκε και από κάποιους συμπατριώτες του ως προδότης. Όμως η σπίθα του ονείρου του μεταδόθηκε. Κι αν όπως γράφει ο φιλειρηνιστής Εβραίος και συγγραφέας φίλος του, Νταβίντ Γκρόσμαν, που έζησε και βίωσε τα ίδια γεγονότα μαζί του, «Το μυστικό του ονείρου, η σπίθα που προκλήθηκε από τη μοναδική επαφή του ανάμεσα στο όνειρο και τον ονειρευόμενο θα μείνει πάντα ανεξιχνίαστη…», στην περίπτωση του Οζ, στη μετάδοση αυτής της σπίθας συνέβαλε κατά πολύ η μητέρα του και η σχέση του μαζί της. Γιατί παρότι η σπίθα δεν λαμπάδιασε και το όνειρό του έμεινε απραγματοποίητο, ήρθε σε επαφή με αυτό.

Ο ίδιος, απέκτησε ένα εξωτερικό μαύρο χρώμα, αλλά μέσα του παρέμεινε χλωμός, μόνος, ξένος και διαφορετικός. Όπως, όμως, αναφέρει «ίσως αυτό το ανεξιχνίαστο φαινόμενο οφείλεται στην ασυμβατότητα ανάμεσα στο όνειρο και την πραγματικότητα».

Όταν τα όνειρα των πολλών συμπίπτουν, τότε η σπίθα γίνεται λάβα που ξεχύνεται και το ανεξιχνίαστο εξιχνιάζεται, το ασύμβατο γίνεται συμβατό και το φως εισχωρεί στο «μέσα» και διώχνει τη χλωμάδα.

Δείτε την ταινία! Δίνει αφορμές για πολλές σκέψεις και ενασχόληση με πολλά θέματα που θίγονται σε αυτήν. Είναι και μια ευκαιρία να γνωρίσουμε καλύτερα τον εξαιρετικό αυτόν συγγραφέα και άνθρωπο ταυτόχρονα!

Προβάλλεται ελεύθερα μέχρι τις 28/4 και μπορείτε να τη βρείτε ΕΔΩ.