“Καπνός / Smoke”, του Γουέιν Γουάνγκ – Σενάριο: Πολ Όστερ

Σε μια γειτονιά του Μπρούκλιν, στη Νέα Υόρκη, βρίσκεται το καπνοπωλείο του Όγκι (Χάρβεϊ Καϊτέλ), ένα μικρό μαγαζί σε ένα μικρό σημείο του κόσμου, όπου όμως συμβαίνουν πράγματα, και εκεί, όπως συμβαίνουν και παντού, ίσως όχι και τόσο σημαντικά, καθώς προσπερνιούνται γρήγορα στη ροή του χρόνου. Εκτός αν κάποιος σταθεί προσεχτικά να παρατηρήσει αυτά τα ασήμαντα καθημερινά πράγματα, ανατέμνοντας τις διαφορές τους, αλλά και τα δίκτυα που εξυφαίνονται αργά στην πορεία του χρόνου μέσα από τις τυχαίες συναντήσεις των ανθρώπων και τα κοινά μεταξύ τους που αποκαλύπτονται στην πορεία της ανθρώπινης διαδρομής. Μίας διαδρομής που οι ασημαντότητες και τα μικρά καθημερινά απρόοπτα μπλέκονται μεταξύ τους, δημιουργώντας ιστορίες, η εξέλιξη των οποίων αποκτά τελικά μεγάλη σπουδαιότητα στις ζωές των ανθρώπων. 

Ο Όγκι ανήκει στους ανθρώπους που παρατηρούν προσεκτικά. Ήρεμος, στοχαστικός, εμφανώς συμφιλιωμένος με τον εαυτό του, μέσα από τον δικό του τρόπο σκέψης και τη φιλοσοφία της ζωής του, αποστασιοποιημένος από την αδιάκοπη σύγχυση στην οποία παρατηρεί να βυθίζονται οι άνθρωποι γύρω του, καταφέρνει να βοηθήσει αυτούς να απαλλαγούν από την παγίδα της σύγχυσης, προσπαθώντας να βάλει μία τάξη στη ζωή τους σαν να προσπαθεί με τον τρόπο αυτό να διατηρήσει την ισορροπία του μικρόκοσμου που ανήκει και ο ίδιος. Μία πολύ εύθραυστη ισορροπία που καθορίζεται από τη δυναμική των σχέσεων που συνειδητά ή ασυνείδητα επηρεάζουν τις συμπεριφορές των ανθρώπων του περίγυρού του.

Με τη φωτογραφική του μηχανή, κάθε πρωί την ίδια ώρα και στο ίδιο σημείο απέναντι από το μαγαζί του, για πέντε λεπτά φωτογραφίζει ό,τι συλλαμβάνει ο φακός σε αυτό το μικρό χρονικό διάστημα. 4000 φωτογραφίες όλες τραβηγμένες στο ίδιο σημείο την ίδια ώρα αποτελούν το δικό του αρχείο που περιλαμβάνει το δικό του μικρό σύμπαν. Ένα σύμπαν που παρατηρώντας καθημερινά τις μικρές ανεπαίσθητες αλλαγές που συμβαίνουν σε αυτό, καταφέρνει να δει πίσω από τον ορατό κόσμο των νοημόνων πλασμάτων που προσπερνούν αδιάφορα, τις αόρατες δυνάμεις που κρύβονται πίσω από το ορατό και κάνουν τους ανθρώπους να φαίνονται τόσο ίδιοι, αλλά και τόσο διαφορετικοί. 

Ο Όγκι συνομιλεί με τον Πολ (Ουίλιαμ Χαρτ) έναν συγγραφέα που εξαιτίας μίας προσωπικής τραγωδίας έχει χάσει την έμπνευσή του, βυθισμένος στη θλίψη και τη μοναξιά του. Ο Όγκι λέει πολλές ιστορίες στον Πολ αλλά και ο Πολ επινοεί πολλές ιστορίες και μέσα από τις επινοημένες ιστορίες τους οι δύο αυτοί άνθρωποι, καπνοπώλης και συγγραφέας, συναντιούνται στις επινοημένες ζωές των ηρώων τους που τρέχουν παράλληλα με την πραγματική τους ύπαρξη. Η τυχαιότητα, το απρόοπτο πάντα κυρίαρχα στις ζωές τους, που αποκλίνουν αλλά και διασταυρώνονται με παιγνιώδεις τρόπους. Τρόπους που κάνουν τη ζωή να φαίνεται πιο απλή πιο εύκολη, που απαλλάσσουν τους ήρωές μας από τα βάρη και αλαφρώνουν την ψυχή τους σαν το καπνό του τσιγάρου, που απελευθερώνεται σε κάθε ρουφηξιά και διασκορπίζεται ανάμεσα στο πλήθος των ανθρώπων, μεταφέροντας κάτι από την αθέατη πλευρά του καθενός, κάτι που βρίσκει τον τόπο να απελευθερωθεί, να μοιραστεί και να τους βοηθήσει να διαπιστώσουν πως ό,τι φάνταζε δύσκολο και δυσεπίλυτο τελικά δεν είναι και τόσο… 

Μία εξαιρετική ταινία που το σενάριό της αντιπροσωπεύει το πολυπρισματικό έργο του Πολ Όστερ του συγγραφέα που διεύρυνε κατά πολύ τα όρια της αφήγησης, που μας διηγήθηκε τις αμέτρητες πιθανότητες που μπορεί να προκύψουν σε έναν χώρο και τη δυνατότητα να προσδώσουν εντελώς διαφορετικά νοήματα στη ζωή των ανθρώπων που συνειδητά ή τυχαία βρέθηκαν στον χώρο αυτό. Του συγγραφέα που, πέρα από φαντασία, τεχνική και γνώση, διέθετε κάτι ακόμη πιο σημαντικό και σπουδαίο. Διέθετε την ικανότητα και την ευαισθησία να αντιλαμβάνεται τη μυστική, κρυφή και ανομολόγητη ζωή των ηρώων του και διέθετε επίσης την καλλιέργεια αυτή τη ζωή να μπορεί να την εκφράζει. 

Του συγγραφέα, που όπως γράφτηκε κάποτε για αυτόν, υπήρξε ένας από τους βασικούς λόγους που αγαπήσαμε το διάβασμα…