Με αφορμή τον «Oppenheimer»…

Αναμφίβολα πρόκειται για μια ταινία με έντονο ενδιαφέρον και μια σχετική επικαιρότητα. Ειδικά, αν αναλογιστεί κανείς ότι το ζήτημα της χρήσης πυρηνικών όπλων (μικρότερης ή μεγαλύτερης ισχύος, τακτικών ή στρατηγικών – λίγη σημασία έχει…) ξαναμπήκε στην ημερήσια διάταξη μετά το ξέσπασμα του ιμπεριαλιστικού πολέμου στην Ουκρανία και την αντιπαράθεση «στο πεδίο» του ΝΑΤΟ, που στηρίζει την αντιδραστική κυβέρνηση Ζελένσκι από τη μια, και της Ρωσίας με τους συμμάχους της από την άλλη.

Η συζήτηση έχει ανοίξει και από τις δύο αντιμαχόμενες πλευρές, όχι μόνο φραστικά ως εκατέρωθεν απειλές αλλά και με αντίστοιχες κινήσεις. Τέτοιες πρέπει να χαρακτηριστούν η συμφωνία εγκατάστασης ρωσικών τακτικών πυρηνικών όπλων στη Λευκορωσία και αντίστοιχα η πρόθεση της Πολωνίας να φιλοξενήσει ΝΑΤΟικά πυρηνικά όπλα.

Αλλωστε, ήδη το 2019 οι ΗΠΑ είχαν αποχωρήσει από τη Συμφωνία πυρηνικών όπλων μέσου βεληνεκούς (INF), ενώ τον Φλεβάρη του 2023 η Ρωσία ανέστειλε τη συμμετοχή της στη Συμφωνία για τα πυρηνικά όπλα New Start.

Σύμφωνα με όσα έχουν δει το φως της δημοσιότητας, η πλοκή της ταινίας επικεντρώνεται στη συμβολή του Οπενχάιμερ στο «Σχέδιο Μανχάταν», στο πρόγραμμα δηλαδή κατασκευής ατομικής βόμβας σε συνεργασία των ΗΠΑ με τη Μ. Βρετανία και βεβαίως αναφέρεται στην αντιπαράθεσή του με την αμερικανική κυβέρνηση στη συνέχεια (μετά τις βόμβες στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι), τις παρεμβάσεις του για τον περιορισμό και τον έλεγχο των πυρηνικών όπλων και την εναντίωσή του στην κατασκευή βόμβας υδρογόνου, που οδήγησε τελικά σε διώξεις εναντίον του την περίοδο του Μακαρθισμού.

Ο Οπενχάιμερ και όσοι συμμετείχαν στο «Σχέδιο Μανχάταν» δεν είναι άμοιροι των ευθυνών τους, όπως άλλωστε σωστά καυτηριάζει στο γνωστό ποίημά του ο Ν. Βρεττάκος, αναδεικνύοντας έτσι ότι δεν υπάρχει ουδέτερη επιστημονική εργασία.

Ομως δεν ήταν μόνο οι τύψεις εκ του αποτελέσματος, δηλαδή από τον θάνατο δεκάδων χιλιάδων ανθρώπων που οδήγησαν στην αντιφατική μεταπολεμική στάση ορισμένων από αυτούς. Δεν πρέπει να αγνοήσουμε και το πλαίσιο της εποχής. Ενα σημαντικό τμήμα των επιστημόνων που δούλευαν στο πρόγραμμα «Μανχάταν», μεταξύ τους και ο Οπενχάιμερ, είχαν αντιφασιστικά αισθήματα και ως βασικό κίνητρό τους την αποτροπή της ναζιστικής Γερμανίας να αποκτήσει πρώτη τη δυνατότητα πυρηνικού πλήγματος. Πολλοί άλλωστε είχαν εβραϊκή καταγωγή αλλά και επαφές με το κομμουνιστικό κίνημα.

Ο ίδιος ο Οπενχάιμερ είχε επαφές με το ΚΚ των ΗΠΑ τη δεκαετία του 1930, η σύζυγός του Κάθριν Πιούνινγκ και ο αδελφός του, επίσης φυσικός Φρανκ υπήρξαν μέλη του το ίδιο χρονικό διάστημα. Το γεγονός αυτό άλλωστε αξιοποιήθηκε στην αντικομμουνιστική υστερία της δεκαετίας του 1950, της οποίας υπήρξαν οι περισσότεροι θύματα, ενώ ιδιαίτερα μετά την απόκτηση ατομικής βόμβας από την ΕΣΣΔ το 1949 πολλοί κατηγορήθηκαν ως πράκτορες, με χαρακτηριστική περίπτωση το ζεύγος Ρόζενμπεργκ που καταδικάσθηκαν και εκτελέστηκαν το 1953. Σε αυτό το κλίμα, που ευνοούσε τη συνεργασία με το αστικό αμερικανικό κράτος, έπαιξε ρόλο και η γραμμή του ΚΚ των ΗΠΑ, που θεωρούσε την αμερικανική ηγεσία ιδιαίτερα υπό τον Ρούσβελτ και τους Δημοκρατικούς ως «αντιφασιστική δύναμη», στο πλαίσιο της πολιτικής του αντιφασιστικού μετώπου. Ακραία έκφραση αυτής της γραμμής υπήρξε τελικά ο «Μπραουντερισμός» (από το όνομα του ΓΓ του ΚΚ ΗΠΑ, Ερλ Μπράουντερ), δηλαδή η πολιτική πλήρους υποταγής του ΚΚ των ΗΠΑ στα σχέδια της αμερικανικής αστικής τάξης.

Μετά την παράδοση της ναζιστικής Γερμανίας το 1945, πολλοί από αυτούς τους επιστήμονες είχαν επιφυλάξεις για την αναγκαιότητα της χρήσης της ατομικής βόμβας παρόλο που συνεχιζόταν ο πόλεμος στον Ειρηνικό.

Αυτό που δεν συνειδητοποιούσαν οι συγκεκριμένοι επιστήμονες, ήταν ότι οι ατομικές βόμβες δεν έπεσαν για να σταματήσει ο πόλεμος με την Ιαπωνία, αλλά για να σταλεί μήνυμα στον βασικό εχθρό του αμερικανικού ιμπεριαλισμού – ο οποίος αναλάμβανε τα ηνία ως πρώτη δύναμη στον καπιταλιστικό κόσμο – δηλαδή την ΕΣΣΔ και το κομμουνιστικό κίνημα στην Ευρώπη και την Ασία, που έβγαινε ενισχυμένο από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Δηλαδή, δεν συνειδητοποιούσαν ότι με την εργασία τους πρόσφεραν ένα όπλο στα χέρια των ΗΠΑ, του διεθνούς καπιταλιστικού συστήματος στον αγώνα του ενάντια στον σοσιαλισμό.

Ατομική βόμβα: Ενα αιματηρό «μήνυμα» του αμερικανικού ιμπεριαλισμού απέναντι στον βασικό εχθρό του, την ΕΣΣΔ και το κομμουνιστικό κίνημα

Ετσι αναζήτησαν ουτοπικά, όπως άλλωστε και δυνάμεις του κομμουνιστικού κινήματος, τη λύση απέναντι σε έναν νέο πόλεμο και την ενδεχόμενη χρήση πυρηνικών σε νέους διεθνείς οργανισμούς όπως ο ΟΗΕ. Ακόμα και το σύνθημα για τον έλεγχο των πυρηνικών όπλων αξιοποιήθηκε από τις ΗΠΑ την περίοδο που ήταν ο μοναδικός κάτοχος της ατομικής βόμβας, για να μπουν εμπόδια στην ανάπτυξη πυρηνικού προγράμματος της ΕΣΣΔ.

Το μήνυμα που στάλθηκε με τις βόμβες στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι δεν έμεινε άλλωστε μόνο στον συμβολισμό, αλλά διαμορφώθηκε και ως συγκεκριμένη απειλή και σχέδιο ήδη από την περίοδο 1945-1949.

Είναι γνωστές οι προσπάθειες του Ουίνστον Τσόρτσιλ προκειμένου να πείσει τον Πρόεδρο των ΗΠΑ Χ. Τρούμαν να εξαπολύσει ένα «προληπτικό» πυρηνικό χτύπημα κατά της Σοβιετικής Ενωσης. Είναι χαρακτηριστικό πάντως ότι το 1947 η Σοβιετική Ενωση δεν είχε πυρηνικά όπλα, ενώ η πρώτη δοκιμή έγινε το 1949, ως απάντηση στην επιθετικότητα των ΗΠΑ και των συμμάχων της.

Αυτό άλλωστε έχει αποκαλυφθεί στο βιβλίο του δημοσιογράφου Τόμας Μάιερ, «Οταν τα λιοντάρια βρυχώνται: Οι Τσόρτσιλ και οι Κένεντι» (When Lions Roar: The Churchills And The Kennedys).

Ο Τ. Μάιερ αναφέρει στο βιβλίο του ένα απόρρητο υπόμνημα που συνέταξε το FBI, σύμφωνα με το οποίο, το 1947, ο Ου. Τσόρτσιλ (ο οποίος ήταν αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης) ζήτησε από τον Ρεπουμπλικάνο γερουσιαστή Στάιλς Μπρίτζες να πείσει τον Πρόεδρο των ΗΠΑ Χάρι Τρούμαν, προκειμένου να εξαπολύσει ένα πυρηνικό χτύπημα κατά της ΕΣΣΔ.

Σύμφωνα με το υπόμνημα που επικαλείται ο Τ. Μάιερ, ο Ου. Τσόρτσιλ ήταν «πεπεισμένος πως ένα προληπτικό χτύπημα στη Σοβιετική Ενωση θα εξαφάνιζε το Κρεμλίνο και έτσι θα ήταν πολύ εύκολο να χειριστεί κανείς τη Ρωσία». Στο έγγραφο του FBI αποτυπώνεται ξεκάθαρα το μίσος του Τσόρτσιλ προς την ΕΣΣΔ, καθώς υποστηρίζει ότι αν η επίθεση δεν γίνει, τότε «η Ρωσία θα επιτεθεί στις ΗΠΑ τα επόμενα δύο ή τρία χρόνια, όταν αποκτήσει πυρηνική βόμβα και ο πολιτισμός θα καταστραφεί ή θα γυρίσει πολλά χρόνια πίσω». Ο συντάκτης του υπομνήματος, πάντως, κάνει σαφές ότι ο Τσόρτσιλ ήταν έτοιμος να αποδεχθεί τα εκατομμύρια νεκρών Σοβιετικών, στο όνομα της «διάσωσης του πολιτισμένου κόσμου».

Και για όσους επιστήμονες πιστεύουν ότι μπορούν να υπηρετούν «πανανθρώπινους σκοπούς» ενταγμένοι σε προγράμματα που υλοποιούν αστικά κράτη και ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, για όσους πιστεύουν ότι το επιστημονικό έργο τους μπορεί στη σημερινή εποχή να είναι «ουδέτερο»…

Και για όσους πίστευαν και πιστεύουν ότι η αστική τάξη χωρίζεται σε πιο «δημοκρατικό» και πιο αντιδραστικό τμήμα, ας σκεφτούν ότι ήταν η αστική δημοκρατία και μάλιστα με επικεφαλής τους Δημοκρατικούς των ΗΠΑ που πραγματοποίησε την πρώτη και μοναδική πολεμική χρήση πυρηνικού όπλου με αποτέλεσμα δεκάδες χιλιάδες νεκρούς.

Και για όσους λένε ότι υπηρετούν την υπόθεση της εργατικής τάξης φτιάχνοντας «αντιφασιστικά μέτωπα» με καπιταλιστικά κράτη… Για όσους έχουν αυταπάτες και πιστεύουν ότι το σημερινό σάπιο καπιταλιστικό σύστημα δεν θα τολμήσει σε περίπτωση κλιμάκωσης και γενίκευσης του ιμπεριαλιστικού πολέμου και πιο μεγάλες καταστροφές από αυτές που έχουμε ζήσει μέχρι τώρα.

Τα παραπάνω είναι διδάγματα για τους λαούς και τους εργαζόμενους όλου του κόσμου, για την ανάγκη να αντιπαλέψουν τον ιμπεριαλιστικό πόλεμο και το καπιταλιστικό σύστημα, το οποίο οδηγεί αναπόφευκτα σε αυτόν.

Ριζοσπάστης