«Μην φοβάσαι να κάνεις αυτό που δεν έκανες ποτέ!» – Ο Ορκος του Παμφίρ

Στη σχέση πατέρα γιου, βρίσκεται η κεντρική ιδέα της ταινίας του Ντμίτρο Σουκολίτκι Σόμπτσουκ. Και πάνω σε αυτήν την ιδέα χτίζεται δραματουργικά το θέμα της ταινίας που θέτει σε πρώτο πλάνο τις προβληματικές καταστάσεις που απορρέουν από τις κοινωνικοπολιτικές συνθήκες και που επηρεάζουν αυτή τη σχέση, που τη δυσκολεύουν που την εμποδίζουν να εξελιχθεί. Ωστόσο, αφήνουν ανέγγιχτο τον πυρήνα αυτής της σχέσης που η θέρμη του φωτίζει τις διαδρομές των δύο ηρώων, οδηγώντας τους σε μία κατάσταση όπου τον επίλογο της ιστορίας δεν αφήνουν να γραφτεί από όλους εκείνους που θέλουν να καταστρέψουν αυτή τη σχέση, αλλά από τους ίδιους. Και αυτή είναι η νίκη τους. Γιατί με τον τρόπο αυτό γίνονται οι ίδιοι κύριοι της ζωής τους, μιας ζωής που ακροβατεί σε ένα περιβάλλον όπου η πίστη, η ηθική αναζητούν το νόημά τους μέσα στον βούρκο της διαφθοράς και της κοινωνικής διάλυσης, απότοκων της διάλυσης της Σοβιετικής Ένωσης. Μιας διάλυσης που άνοιξε τον δρόμο της καπιταλιστικής λαίλαπας που καταβρόχθισε κυριολεκτικά ό,τι βρέθηκε μπροστά της. Υπάρχουν όμως και οι παράδρομοι της αντίστασης, όπου εκεί κάτι γεννιέται, κάτι επιχειρείται, κάτι προσπαθεί να ξαναγεννηθεί. Και σε αυτούς τους παράδρομους θα συναντήσουμε τον Παμφίρ και τον γιο του. 

Παμφίρ σημαίνει πέτρα και αυτό είναι το ψευδώνυμο του Λεονίντ. Ο Λεονίντ, σκληρός και αλύγιστος σαν πέτρα δεν θα διστάσει να τα βάλει με το κατεστημένο παρόλο που και ο ίδιος κατά καιρούς αδυνατεί να αποδράσει από αυτό. Στο ομιχλώδες τοπίο της Δυτικής Ουκρανίας μέσα στα δάση της συνοριακής γραμμής με την Ρουμανία, θα παιχτεί το δράμα των ηρώων κάτω από την κινηματογραφική ματιά του Ντμίτρο Σουκολίτκι Σόμπτσουκ που ολοκλήρωσε την ταινία του λίγο μετά την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία και πρόλαβε να φυγαδεύσει το υλικό του στη Δύση, με αποτέλεσμα η ταινία να κάνει πρεμιέρα στο Δεκαπενθήμερο Σκηνοθετών στις Κάννες. Μέσα από αυτή τη ματιά ο Σουκολίτκι Σόμπτσουκ χρησιμοποιεί ισορροπημένα τον κινηματογραφικό του φακό, άλλοτε με τα κοντινά στα πρόσωπα των ηρώων του, που μας επιτρέπουν να διαβάσουμε τη σχέση ανάμεσα σε πατέρα και γιο, και άλλοτε με τα ανοιχτά πλάνα στη φύση που διαδραματίζει και αυτή τον δικό της ρόλο στη διαμόρφωση του χαρακτήρα του βασικού ήρωα του Παμφίρ-Λεονίντ.  Ο Παμφίρ-Λεονίντ, έχοντας μεγαλώσει μέσα στη φύση, την έχει ενσωματώσει και λειτουργεί άλλοτε σαν άγριο θηρίο για να επιβιώσει, άλλοτε σαν σκεπτόμενο ον που συναισθάνεται τις ανάγκες και αναζητά τους τρόπους που θα βοηθήσουν τον μικρό του γιο, τον Ναζάρ, να αποδράσει από τη μέγγενη του κόσμου της διαφθοράς της αμορφωσιάς της δουλικότητας , αυτού του κόσμου που ο καπιταλισμός θέλει να εδραιώσει και που όποιοι αντιδρούν σε αυτόν, το σύστημα είναι πανέτοιμο να τους κατασπαράξει. 

Μερικές μέρες πριν την έναρξη του τοπικού παγανιστικού καρναβαλιού, ο Παμφίρ επιστρέφει στην Ουκρανία έπειτα από μήνες δουλειάς στο εξωτερικό για να περάσει χρόνο με τους δικούς του. Όμως ο έφηβος γιος του που λατρεύει τον πατέρα του, με την αφέλεια που χαρακτηρίζει την ηλικία του και προκειμένου να κρατήσει τον πατέρα του κοντά του όσο περισσότερο διάστημα γίνεται, αλλά και γιατί νιώθει ότι ο ιερέας δεν συμπαθεί ιδιαίτερα τον πατέρα του, αφού ο τελευταίος δεν πατά το πόδι του στην εκκλησία, βάζει φωτιά στην εκκλησία του χωριού. Έτσι λοιπόν μετά από αυτή την πράξη του γιου του ο Παμφίρ θα αναγκαστεί να μεταφέρει για άλλη μία φορά λαθραία εμπορεύματα στη Ρουμανία για να πληρώσει τα έξοδα χτισίματος της εκκλησίας, κάτι που θα τον μπλέξει ξανά στα δίχτυα της παρανομίας.

Παλιά μου τέχνη κόσκινο το λαθρεμπόριο για τον Παμφίρ, αλλά και για όλο το χωριό που η φτώχεια και η ανυπαρξία κρατικών υποδομών οδηγούν τους κατοίκους στην παρανομία και την παραβατικότητα. Χαρακτηριστικά η μητέρα του Παμφιρ αναφέρει: «Για άλλους το λαθρεμπόριο είναι κάτι κακό. Για άλλους είναι αυτό που τους δίνει το ψωμί τους». Βέβαια τη μερίδα του λέοντος του λαθρεμπορίου την έχει ο τοπικός άρχοντας της περιοχής που φυσικά διατηρεί άψογες σχέσεις με τον κρατικό μηχανισμό. Και από όλο αυτό ο Παμφίρ θέλει να ξεφύγει. Δεν θέλει να ξανακάνει λαθρεμπόριο . Το ατυχές όμως γεγονός με τον γιο του και η αναγκαστική επιστροφή του Παμφίρ στην παρανομία του λαθρεμπορίου, για μία και τελευταία φορά, θα είναι η σταγόνα που θα ξεχειλίσει το ποτήρι της σαπίλας που υποβόσκει στα μέσα και στις μεθόδους που χρησιμοποιούν οι εξουσιαστές με τη δύναμη του κεφαλαίου εις βάρος της τοπικής κοινωνίας, μιας κοινωνίας που μαθαίνει να υποτάσσεται και να δέχεται φυσιολογικά αυτή την κατάσταση. 

Η επιστροφή του Παμφίρ στην παρανομία θα πυροδοτήσει την ενεργοποίηση των μηχανισμών εκείνων που στρέφονται ενάντια σε οτιδήποτε αποτελεί κίνδυνο για αυτούς. Και ο Παμφίρ αποτελεί κίνδυνο. Κίνδυνο γιατί τολμά να τα βάλει με τον τοπικό άρχοντα, κίνδυνο γιατί δεν θέλει να συμμετάσχει εσαεί στη διαφθορά και στην παρανομία που αποτελούν πλέον την κανονικότητα του χωριού, κίνδυνο γιατί θέλει να βγάζει τα προς το ζην με την προσωπική του εργασία που δεν την φοβάται. Δουλειά του είναι να ανοίγει πηγάδια. Να βρίσκει πού υπάρχει νερό και να κατεβαίνει μέσα στη γη προσπαθώντας να εντοπίσει την ύπαρξη υπόγειας πηγής. Έχει μάθει να στηρίζεται στα δυο του χέρια. Έχει μάθει να δουλεύει με αυτά τα χέρια. Μέσα στις λάσπες βουτηγμένος όλη τη μέρα δεν τις φοβάται δεν τον κουράζουν, όσο τον κουράζουν και τον συνθλίβουν οι λάσπες και ο βούρκος της διαφθοράς που υπάρχει γύρω του. Μαθημένος στη σκληρή δουλειά έχει γίνει και ο ίδιος πολύ σκληρός και κάθε αντιξοότητα που προέρχεται από το φυσικό περιβάλλον μπορεί και την αντιμετωπίζει. Δυσκολεύεται όμως να αντιμετωπίσει τη διαπλοκή, τα υποχθόνια αρνητικά συναισθήματα των ντόπιων προς το πρόσωπο του που αντανακλούν τα απωθημένα που βρίσκουν τη διέξοδό τους και την εκτόνωσή τους, όταν το υποκείμενο που τα φέρει νιώσει ότι διαθέτει έστω και ελάχιστη εξουσία. 

Παρόλα αυτά δεν καταθέτει τα όπλα και το παλεύει μέχρις εσχάτων. Δεν φοβάται ο Παμφίρ γιατί έτσι έμαθε και είναι αυτό που μεταδίδει και στον γιο του. «Μην φοβάσαι να κάνεις αυτό που δεν έκανες ποτέ» του λέει και του το αποδεικνύει. Άλλωστε έτσι δεν χτίζονται οι πραγματικές σχέσεις; Όταν αποδεικνύεις έμπρακτα τα «πιστεύω» σου στον άλλον και όταν δεν αφήνεις τις αντίξοες συνθήκες να εκμαυλίσουν την ηθική σου συνείδηση. «Ποτέ να μην πας κόντρα στη συνείδηση σου» τα λόγια του Παμφίρ προς τον γιο του. Λόγια που γίνονται πράξη. 

Οι δραματουργικές εντάσεις, η κορύφωση της πλοκής, η απόδοση της σχέσης πατέρα-γιου, ο τρόπος που δομείται και εξελίσσεται αυτή η σχέση, όλα αρμονικά δεμένα μεταξύ τους με υπέροχα κινηματογραφικά κάδρα που μένουν χαραγμένα στο μυαλό σου και τα σκέφτεσαι για αρκετό καιρό μετά.

Η ταινία προβάλλεται σε λίγες αίθουσες, Αθήνα (στο Άστυ, και στον Δαναό) και Θεσσαλονίκη.