«Ντερσίμ χιλιαεννιακοσιαενενηντατεσσερα» – Ένα αποκαλυπτικό ντοκιμαντέρ για έναν επαναλαμβανόμενο ξεριζωμό

Το ντοκιμαντέρ «Ντερσίμ χιλιαεννιακοσιαενενηντατεσσερα» του Ντεβρίμ Τεκίνογλου θα αρχίσει να προβάλλεται για πρώτη φορά στη χώρα μας, από τις 25 του Σεπτέμβρη 2019, σε διανομή της New Star.

Στο μεταξύ πραγματοποιήθηκε χτες στον κινηματογράφο STUDIO η επίσημη πρεμιέρα του ντοκιμαντέρ «Από τη γη στον ουρανό», που είχε αναγγελθεί στα πλαίσια της επίσκεψης στη χώρα μας αντιπροσωπείας από την πόλη Ντερσίμ της Τουρκίας, με επικεφαλής τον κομμουνιστή δήμαρχο Φατίχ Μεχμέτ Ματσόγλου, προσκεκλημένοi της New Star.

Το Dersim (Tunceli) είναι μια μικρή γεωγραφική περιοχή που θεωρείται πολιτικά προβληματική τόσο από τις προηγούμενες, αλλά και τις σημερινές κυβερνήσεις, από τον καιρό της αυτοκρατορίας Hittite. Μέσα από όλη την ιστορία της, αυτή η μικρή περιοχή δείχνει μια πρακτική που δεν υποστηρίζει τις γενικές ιδέες των πολιτικών αρχών.

Το Dersim (Tunceli) είχε πάντα να αντιμετωπίσει τις συγκρούσεις, την πίεση και τη βία των κυβερνήσεων. Εξάλλου, μεταξύ του 1937-1938 το κράτος επέβαλε γενοκτονία στο Dersim, όπου επίσημα απεβίωσαν 13.000 άνθρωποι και 12.000 στάλθηκαν στην εξορία. Ο αντίκτυπος αυτής της γενοκτονίας συνεχίζεται.

Ενώ ο πληθυσμός εξακολουθούσε να αγωνίζεται να θεραπεύσει τον πόνο αυτής της γενοκτονίας, τον Οκτώβριο του 1994 κάηκαν τα χωριά του Dersim και οι άνθρωποι έπρεπε να εγκαταλείψουν το σπίτι τους για άλλη μια φορά.

Το ντοκιμαντέρ 1994 αφηγείται την ιστορία των 183 χωριών και των 42.000 κατοικων που έπρεπε να εγκαταλέιψουν τα σπίτια τους στο Dersim το 1994, κατά τη διάρκεια της κατάστασης έκτακτης ανάγκης,  με βάση την έκθεση της Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων της Τουρκικής Μεγάλης Εθνοσυνελευσής το 1997.

Το Dersim υπέφερε από την γενοκτονία του ‘37-’38 και το 1987 το κράτος το κύρηξε σε Κατάσταση Έκτακτης Ανάγκης. Αυτό ήταν το σχέδιο- σε νομικό πλαίσιο- που οδήγησε στην εκκένωση των χωριών το 1994. Τα χωριά που εκκενώθηκαν εκείνη τη χρονιά είναι τα ίδια που υπέστησαν την γενοκτονία το ’37-‘38

Τα περιστατικά του 1994 είχαν τον πιο καταστροφικό αντίκτυπο όσων αφορά στη γλώσσα, στον πολιτισμό, στη θρησκεία και στην πολιτική άποψη των ανθρώπων που ζούσαν στο Dersim.

Οι άνθρωποι που εγκατέλειψαν τα χωριά τους έπρεπε να αγωνιστούν για να οικοδομήσουν μια νέα ζωή σε νέα μέρη και ο πόνος στον οποίο βασίζεται αυτός ο αγώνας είναι μια ανθρώπινη τραγωδία που ο κόσμος πρέπει να γνωρίσει.

Το ντοκιμαντέρ «1994»  δεν μιλάει μόνο για τον πόνο και την τραγωδία των ανθρώπων που ζουν στο Dersim, αλλά θέλει επίσης να υπενθυμίσει τα βασικά ανθρώπινα δικαιώματα και ν’ ανακαλέσει τις μνήμες της δημοκρατίας, ώστε αυτά τα ιστορικά περιστατικά να μην επαναληφθούν.

ΝΤΕΡΣΙΜ ΧΙΛΙΑΕΝΙΑΚΟΣΙΑΕΝΕΝΗΝΤΑΤΕΣΣΕΡΑ

Σκηνοθεσία: Devrim Tekinoğlu

Γλώσσα: Turkisch, Zazaki
Υπότιτλοι: Ελληνικά
Διάρκεια: 55 λεπτά

Από τις 25 Σεπτέμβρη
ΔΙΑΝΟΜΗ NEW STAR

Δείτε το trailer:

Το ιστορικό Ντερσίμ

Μεταξύ των 14 εθνικών εξεγέρσεων που έχουν καταγραφεί μετά την ίδρυση του τουρκικού κράτους, η τελευταία μεγάλη ήταν αυτή του Ντερσίμ (Dersim, 1936-38). Πρόκειται για την πιο αιματηρή γενοκτονία των Κούρδων. Και πάλι ο κουρδικός λαός δεν είχε την υποστήριξη καμίας Μεγάλης Δύναμης. Υπό τις οδηγίες του Σεγίτ Ρίζα άρχισε μία μεγάλη εξέγερση και πραγματοποιήθηκαν δύο καταστροφικές εκστρατείες. Στην καταστολή συμμετείχε όλος ο τουρκικός στρατός και η τουρκική αεροπορία.

Ο Τουρκικός στρατός πραγματοποίησε απάνθρωπες δολοφονίες με βαριά όπλα. Τα θύματα ήταν αμέτρητα…. Πάνω από 150.000 Κούρδοι, περισσότερο παιδιά, γυναίκες και γέροι δολοφονήθηκαν. Νεαρές γυναίκες και κορίτσια έπεσαν στους γκρεμούς του Ντερσίμ για να γλιτώσουν από τη θηριωδία.

Ο ποταμός Μουνζούρ γέμισε από πτώματα και το χρώμα του έγινε κόκκινο. Οι εξεγέρσεις οδήγησαν σε οργανωμένη γενοκτονία κατά των Κούρδων. Μεγάλοι πληθυσμοί υποχρεώθηκαν σε εσωτερική μετακίνηση. Η περιοχή άδειασε. Χιλιάδες άνθρωποι πέθαναν κατά την εκτόπιση.

Στους Κούρδους απαγορεύτηκε για 10 χρόνια να πατήσουν αυτή τη γη. Μετά την κατάπνιξή της, η ορεινή και δύσβατη περιοχή του Ντερσίμ – που κανένας κατακτητής δεν είχε ποτέ πατήσει, ούτε Οθωμανός ούτε Πέρσης– τέθηκε πλέον υπό τουρκικό έλεγχο και ο στρατός παραμένει έως σήμερα.

Την περιοχή ο Μουσταφά Κεμάλ είχε αποκαλέσει «καρκίνωμα» και στις μάχες για την καθυπόταξή της συμμετείχε, όπου και τραυματίστηκε.

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
του σκηνοθέτη Ντεβρίμ Τεκίνογλου

-Πόσο χρονών ήσασταν το 1994 και πού ήσαστε;

Γεννήθηκα το 1974. Υπολογίστε, ήμουν 20 χρονών. Ήμουν στο Ovacik. Είχα ξεκινήσει το  κολέγιο, αλλά ήμουν εκεί όταν κάηκαν τα χωριά. 

-Πώς θυμάσαι αυτές τις μέρες;

Δούλευα στο εστιατόριο του πατέρα μου. Ήμασταν ένα τετράγωνο μακριά από το αρχηγείο της κυβέρνησης στο Οβατζίκ. Οι άνθρωποι ήταν εκεί. Είχε παντού καπνό. Είχα πάει με μερικά εργαλεία. Ξαφνικά, οι άστεγοι τοποθετήθηκαν σε προσωρινά σπίτια.

 -Χάος.

Δεν είναι χάος, αυτό που μπορώ να περιγράψω, είναι απελπισία. Σε όλα τα πρόσωπα υπήρχε μία έκφραση απογοήτευσης. Φανταστείτε κάποιον να βλέπει τα πάντα να έχουν καταστραφεί. Αντιμετωπίζει μία μεγάλη αδικία, αλλά δεν μπορεί να κάνει τίποτα. Έχω ακόμα αυτήν την εικόνα στο μυαλό μου. 

-Ήταν φόβος;

Δεν νομίζω ότι υπήρχε φόβος. Με άλλα λόγια, όσοι έχουν βιώσει αυτήν τη βία, έχουν ήδη βιώσει φόβο ενόσω τα σπίτια τους καίγονται.

-Είναι αυτή η πρώτη φορά που συναντήσατε τόσο μεγάλη κρατική βία; Θυμάστε το στρατιωτικό πραξικόπημα του 1980;

 Όχι, ήμουν έξι όταν έγινε στρατιωτικό πραξικόπημα. Δεν το θυμάμαι καθόλου. Αλλά ήμουν στο Ντερσίμ στην δεκαετία του ’90, πριν καούν τα χωριά,. Είχα δει όλα τα είδη βίας. Η βία είναι πολύ μεταδοτική. Δεν είναι μόνο μεταξύ θύματος και δράστη, αλλά αντανακλάται σε ολόκληρη την κοινωνία. Όταν το Ντερσίμ κηρύχθηκε σε Κατάσταση Έκτακτης Ανάγκης το 1987, υπήρχαν υψηλόβαθμα στρατιωτικά στελέχη εκεί. 

-Το όνομα της ταινίας. Γιατί 1994;

Την ονόμασα έτσι επειδή σκέφτηκα ότι είχε μια μαχητική χροιά. Οι ηλικιωμένοι όταν μάς μιλάνε για οτιδήποτε λένε: πριν από ‘38 ή μετά το ’38 .

Ακριβώς έτσι είναι και το 1994, που κάηκαν τα χωρια και 42.000 άνθρωποι έπρεπε να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους, η ζωή τους πήρε τα πάνω-κάτω. Αυτό ήταν το σκεπτικό μου. 

Έχω ασχοληθεί επίσης με τις πρακτικές της 12ης Σεπτεμβρίου και με τον «νόμο περί διακανονισμού». Στόχος μου ήταν να επιστήσω την προσοχή στη ζωή των ανθρώπων που εκτοπίστηκαν.

 Αυτό αντικατοπτρίζεται πλήρως στην ταινία. Ένα από τα πράγματα που κέντρισε την προσοχή μου, ήταν οι απαντήσεις των στρατιωτών στους αβοήθητους ανθρώπους, ενώ καίγονταν τα σπίτια τους. Για παράδειγμα, μαθαίνουμε ότι ένας στρατιωτικός αξιωματούχος είπε, “Σας ευχαριστώ”. Αυτό είναι στην πραγματικότητα μια αναφορά σε όσα συνέβησαν στο παρελθόν.

Βλέπουμε ότι όλες σχεδόν οι αφηγήσεις συγκλίνουν και ότι η μνήμη μπαίνει στο παιχνίδι και ενώνεται με το στοιχείο του χώρου και του ανθρώπου. Από την άλλη πλευρά, οι άνθρωποι απομακρύνονται βίαια από τον τόπο που ζουν, αλλά προσπαθούν να επιστρέψουν και να δημιουργήσουν ένα χώρο διαβίωσης στην ίδια περιοχή. 

Αυτοί οι άνθρωποι δεν μπορούσαν να εισέλθουν στο χωριό τους για δέκα χρόνια μετά την καύση των σπιτιών τους. Αλλά δέκα χρόνια αργότερα έστησαν σκηνές γύρω από τα χωριά. Πήγαν τα ζώα τους εκεί. Δεν είναι εύκολο πράγμα.

Έμεναν εκεί και αυτό σήμαινε ότι και οι οικογένειά τους ήταν εκεί. Οι γείτονες, συγγενείς, όλα, ένα ζωντανό χωριό. Και μέσα σε μία μέρα, καταστρέφεται εντελώς από τις ένοπλες δυνάμεις. Το γεγονός ότι οι άνθρωποι παραμένουν κοντά σε αυτά τα χωριά δείχνει την αφοσίωσή τους στον τόπο αυτό. Αλλά ταυτόχρονα γνωρίζουν ότι θα απελαθούν. Ακόμη κι έτσι, δεν θέλουν να εγκαταλείψουν τον τόπο τους.