Όρσον Γουέλς – “Οι κομμουνιστές ξέρουν πως δεν είμαι δικός τους. Είμαι ένας υπερβολικά καλοπληρωμένος παραγωγός ταινιών”
Σκηνοθέτης κλασικών αριστουργημάτων, όπως ο “Πολίτης Κέιν” άφησε εποχή ως παρουσιαστής στο ραδιόφωνο, ενώ ως δραστήριος πολιτικά διαννοούμενος έπεσε συχνά θύμα κυνηγιού μαγισσών, χωρίς να υπάρξει ποτέ κομμουνιστής.
Ένα “παιδί-θαύμα” του Χόλιγουντ, ο Όρσον Γουέλς φρόντισε να μην περάσει ποτέ απαρατήρητος στα χρόνια της ταραχωδους και πολύπλευρης καριέρας του. Σκηνοθέτης κλασικών αριστουργημάτων, όπως ο “Πολίτης Κέιν” άφησε εποχή ως παρουσιαστής στο ραδιόφωνο, ενώ ως δραστήριος πολιτικά διαννοούμενος έπεσε συχνά θύμα κυνηγιού μαγισσών, χωρίς να υπάρξει ποτέ κομμουνιστής.
Ήταν γιος εύπορου εμπόρου και μιας πιανίστριας και σουφραζέτας. Μετά το διαζύγιο των γονιών του πήγε στο Σικάγο με τη μητέρα του, που πέθανε νέα. Σε ηλικία 15 ετών έχασε και τον πατέρα του, οπότε κηδεμόνας του έγινε ο Μωρίς Μπερνστάιν, συνάδελφος της μητέρας του.
Ξεκίνησε την καριέρα του ως ηθοποιός στις αρχές της δεκαετίας του ’30 και λίγο αργότερα ξεκίνησε να διευθύνει σαιξπηρικές κυρίως παραγωγές στο Μπρόντγουέι, στα πλαίσια του επιδοτούμενου από την κυβέρνηση Ρούζβελτ Federal Theatre Project. Γρήγορα απέκτησε τη φήμη ιδιοφυΐας και ίδρυσε δικό του θίασο, το Mercury Theatre. Άρχισε να εργάζεται στο ραδιόφωνο, με διασημότερη την εκπομπή “War of the worlds” το 1938, βασισμένη σε μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας, που περιέγραφε απόβαση αρειανών στη γη. Σύμφωνα με τον σκανδαλοθηρικό τύπο της εποχής η εκπομπή θεωρήθηκε αληθινή και προκάλεσε πανικό στην ανατολική ακτή των ΗΠΑ, σήμερα όμως η έκταση του φαινομένου αμφισβητείται. Στο Χόλιγουντ αρχικά του δόθηκε “λευκή επιταγή” από την εταιρεία παραγωγής, ωστόσο πολλά από τα πρότζεκτ του είτε ναυάγησαν, είτε δεν είχαν την αναμενόμενη εμπορική επιτυχία, ανάμεσά τους και ο θρυλικός “Πολίτης Κέιν”.
Πήγε στην Ευρώπη το 1948, όπου ένα χρόνο αργότερα άφησε θετικές εντυπώσεις στο ρόλο του Χάρι Λάιμ στην ταινία “Ο τρίτος άνθρωπος” βασισμένη στο διήγημα του Γκράχαμ Γκριν. Τα επόμενα χρόνια σημαδεύτηκαν από κακτουχίες και οικονομικές δυσκολίες, καθώς οι ταινίες του έβρισκαν απήχηση στους κριτικούς μα όχι στο κοινό. Ο ίδιος για να χρηματοδοτήσει τις ταινίες του εργάστηκε ως ηθιοποιός, ακόμα και σε διαφημιστικά σποτ και ντουμπλάρισμα κινούμενων σχεδίων. Εργάστηκε και για την τηλεόραση, ενώ μετά την επιστροφή του στην Αμερική έγινε δημοφιλής καλεσμένος σε τοκ-σόου.
Η τελευταία του δουλειά στον κινηματογράφου ήταν συμμετοχή στην ταινία κινουμένων σχεδίων “Transformers – Η μάχη του Cybertron”, δεν πρόλαβε όμως την πρεμιέρα της ταινίας, καθώς στις 10 Οκτώβρη 1985 έφυγε από τη ζωή.
Τη δεκαετία του ’30 ο Γουέλς έγινε γνωστός για τις αριστερές και φιλοσυνδικαλιστικές του θέσεις. Την εποχή που εργαζόταν με το Federal Theatre Project δε δίστασε να έρθει σε ρήξη με τους χρηματοδότες του, για ν’ανεβάσει το αντικαπιταλιστικό μιούζικαλ “The craddle will rock” του κομμουνιστή θεατρικού συγγραφέα Μαρκ Μπλιτστάιν. Παρά την εντολή του FTP ν’ακυρώσει την παράσταση, εκείνος οδήγησε το θίασο σ’ένα άδειο ενοικιαζόμενο θέατρο εκτός Μπρόντγουει, όπου ανέβασε το έργο δίχως φωτισμό και σκηνικά, προκαλώντας πάταγο.
Από το 1937 βρέθηκε στο στόχαστρο παρακολούθησης από το FBI, που δεν μπόρεσε να βρει κανένα στοιχείο κομμουνιστικής δραστηριότητάς του. Ο Γουέλς δραστηριοποιήθηκε ενεργά κατά του φασισμού και του ρατσισμού, ενώ, συμφιλιωμένος με την κυβέρνηση Ρούζβελτ στη διάρκεια του πολέμου, συνέβαλε στην επανεκλογή του για τρίτη συνεχόμενη συνεχή θητεία, ενώ εκφώνησε και επικήδειο λόγο μετά το θάνατο του προέδρου το 1945.
Άσχημες αντίθετα ήταν οι σχέσεις του με τον Χάρι Τρούμαν, ενώ την ίδια εποχή το συντηρητικό συγκρότημα του Χιρστ τον στοχοποίησε εκ νέου ως κομμουνιστή, κάτι στο οποίο ο ίδιος απάντησε: “Οι κομμουνιστές ξέρουν πως δεν είμαι δικός τους. Είμαι ένας υπερβολικά καλοπληρωμένος παραγωγός ταινιών. Είμαι πολύ υπέρ του να βγάζω χρήματα αν αυτό σημαίνει πως τα βγάζω με την αξία μου…Σίγουρα το δικαίωμά μου να έχω παραπάνω από όσα χρειάζονται ακυρώνοεται αν δεν χρησιμοποιώ αυτό το παραπάνω για να βοηθάω όσους έχουν λιγότερα. Αυτή η αίσθηση ανθρώπινης αλληλεξάρτησης προηγείται του Καρλ Μαρξ.” Πριν φύγει για την Ευρώπη προσκλήθηκε να κατέβει ως υποψήφιος γερουσιαστής Ουισκόνσιν, αλλά η υποψηφιότητα σκόνταψε στο διαζύγιο και την επαγγελματική του ιδιότητα ως ηθοποιού. Τελικά στη θέση εκείνη θα εκλεγόταν ο διαβόητος γερουσιαστής Μακάρθι, από τα δίχτυα του οποίου ξέφυγε, όντας ήδη στη Γηραιά Ήπειρο.
