Όταν μια μαχήτρια του ΔΣΕ συνάντησε τον Ταρκόφσκι

Στις 29 του Δεκέμβρη 1986 έφυγε από τη ζωή ο σπουδαίος Σοβιετικός σκηνοθέτης Αντρέι Αρσένιεβιτς Ταρκόφσκι. Είχε γεννηθεί στις 4 του Απρίλη 1932. Από τις πιο γνωστές ταινίες του πολυβραβευμένου δημιουργού είναι Τα παιδικά χρόνια του Ιβάν (1962), Αντρέι Ρουμπλιόφ (1969), Στάλκερ (1979), Θυσία (1986), Νοσταλγία (1983) κ.ά.

Η Μαρία Μπέικου (το πατρικό της όνομα ήταν Φέρλα) γεννήθηκε στην Ιστιαία της Εύβοιας το 1925. Από τα γυμνασιακά της χρόνια εντάχθηκε στην ΕΠΟΝ και το 1943, ενώ ήταν φοιτήτρια της Ιατρικής, κατατάσσεται στον ΕΛΑΣ.

Το 1945  παντρεύεται με το στέλεχος του ΕΑΜ Γεωργούλα Μπέικο.

Πολέμησε στις τάξεις της ΧΙΙΙης Μεραρχίας του ΕΛΑΣ. Μετά τη Συνθήκη της Βάρκιζας ο άντρας της Γ. Μπέικος συλλαμβάνεται και φυλακίζεται (1946), ενώ, ή ίδια καταφέρνει να ξεφύγει και κατατάσσεται στο Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας (ΔΣΕ), στη 2η Μεραρχία με διοικητή τον Διαμαντή (Γιάννη Αλεξάνδρου).

Αντρέι Ταρκόφσκι (1932-1986)

Τον Μάρτη του 1949 συμμετέχει  στην Πανελλαδική Συνδιάσκεψη Γυναικών, στο Γράμμο.

Με τη λήξη του εμφυλίου περνάει στη Σοβιετική Ένωση, στην Τασκένδη.

Το 1952 τη βρίσκει να εργάζεται  ως εκφωνήτρια στο ραδιοφωνικό σταθμό της Μόσχας. Παράλληλα σπουδάζει στο Ινστιτούτο Κινηματογραφίας, όπου γνωρίζονται με τον συμφοιτητή της τότε Αντρέι Ταρκόφσκι.

Η Μαρία Μπέικου θα ξαναβρεθεί με τον άντρα της το 1961 όταν εκείνος πήγε στη Μόσχα με διαπίστευση της εφημερίδας Αυγή.

Θα επιστρέψει στην Ελλάδα το 1975, μετά το θάνατο του συζύγου της στη Μόσχα, και θα εργαστεί ως μεταφράστρια στη Μεγάλη Σοβιετική Εγκυκλοπαίδεια, στην εφημερίδα Έθνος, ενώ ταυτόχρονα εργάστηκε για τη μετάκληση σημαντικών σοβιετικών καλλιτεχνών στην Ελλάδα.

Η Μαρία Μπέικου έφυγε από τη ζωή στις 28 του Μάρτη 2011.

Ακολουθεί ένα απόσπασμα από το αυτοβιογραφικό βιβλίο της «Αφού με ρωτάτε, να θυμηθώ…» (εκδ. Καστανιώτη, Αθήνα 2010).

Μαρία Μπέικου – Φέρλα (1925-2011)

Το Σεπτέμβριο του 1952 ξεκίνησα τις σπουδές μου στο Ινστιτούτο Κινηματογραφίας. Επειδή ήμουν ξένη, δεν έδωσα εξετάσεις. Στην τάξη μου υπήρξαν και άλλοι αλλοδαποί έκτος από μένα, δυο Γερμανοί από την Ανατολική Γερμανία, ένας Κορεάτης και μια Αλβανίδα. Συνολικά ήμασταν δεκαπέντε φοιτητές. Την τάξη μας την είχε αναλάβει ο Μιχαήλ Ρομ, πολύ ταλαντούχος σκηνοθέτης και γνωστός στο ελληνικό κοινό περισσότερό από την ταινία του Ο αληθινός φασισμός. Ήταν και σαν άνθρωπος πολύ σπουδαίος. Μας αντιμετώπιζε σαν παιδιά του. Εγώ ντρεπόμουν στην τάξη, γιατί δεν ήξερα και τόσο καλά τα ρωσικά, αλλά όλοι οι συμφοιτητές μου με αγκάλιασαν με στοργή. Ενδιαφέρθηκαν πολύ για τη ζωή στην Ελλάδα και για την προσωπική μου περιπέτεια, τον άντρα μου, που ήταν στη φυλακή. Στην τάξη μου ήμουν η μόνη που δούλευα. Το πρωί πήγαινα στο ινστιτούτο και το βράδυ στο σταθμό. Στο ινστιτούτο, σε μερικά τμήματα, όπως σκηνοθεσίας, υποκριτικής και οπερατέρ, η παρακολούθηση ήταν υποχρεωτική, ενώ υπήρχαν και τμήματα όπου η φοίτηση γινόταν και με αλληλογραφία, όπως οι σεναριογράφοι. Ο εκάστοτε υπεύθυνος της τάξης διαμόρφωνε έτσι το πρόγραμμα, ώστε να μπορώ να κάνω τις διάφορες εργασίες, γυρίσματα κ.τ.λ., τις πρωινές ώρες. Οι συμφοιτητές μου με βοηθούσαν πολύ. Εγώ δεν έκανα τη διπλωματική μου εργασία. Όλες τις άλλες εξετάσεις τις είχα δώσει.

Από την πρώτη μέρα ήρθαμε πολύ κοντά με την Ίρμα Ράους και σχεδόν αμέσως γίναμε φίλες, καθώς επίσης και με την Ντίνα Μουσάτοβα. Πολύ όμως φίλοι ήμασταν με τον Αντρέι Ταρκόφσκι. Κάναμε μαζί αυτοσχεδιασμούς που μας έδινε ο Ρομ. Ο Αντρέι ενδιαφερόταν πάρα πολύ για την Ελλάδα και συνεχώς με ρωτούσε για την ελληνική ιστορία, τις αρχαιότητες, αλλά και τη σύγχρονη Ελλάδα. Ερχόταν και με έπαιρνε από τον ραδιοφωνικό σταθμό τη νύχτα, με συνόδευε ως το σπίτι και μου μιλούσε για την Ίρμα. Από το πρώτο κιόλας έτος ήταν πολύ ερωτευμένος με την Ίρμα! Πολλές φορές η Ίρμα έμενε σπίτι μου, και γιατί διαβάζαμε μαζί, αλλά και γιατί στο κοινόβιο όπου έμενε δεν είχε τις ανέσεις που είχα εγώ. Ο Αντρέι το ήξερε αυτό και μου μιλούσε συνέχεια για τον έρωτά του προς την Ίρμα, με την ελπίδα ότι θα της τα πω και θα την πείσω να τον ερωτευτεί και εκείνη. Τελικά η Ίρμα, την οποία λέγαμε Ιρίνα και χαϊδευτικά Ήρα, ενέδωσε και παντρεύτηκαν. Ήταν πολύ ευτυχισμένοι.

Όταν μια μαχήτρια του ΔΣΕ συνάντησε τον Ταρκόφσκι

Στο τρίτο έτος των σπουδών μας είχαμε δικαίωμα να γυρίσει ο κάθε φοιτητής μία μπομπίνα εκατό μέτρων. Εκείνη την εποχή άρχισε να μεταφράζεται στη Μόσχα ο Χέμινγουεϊ. Ο Αντρέι είχε διαβάσει το διήγημα Οι φονιάδες και μου πρότεινε, καθώς και σε έναν άλλο συμφοιτητή μας, τον Γκαρντόν, να γυρίσουμε μαζί την ταινία. Ο Ρομ το ενέκρινε. Ανάμεσα στις ευθύνες που είχα αναλάβει ήταν να δημιουργήσω στο στούντιο, όσο γινόταν περισσότερο, μια δυτική ατμόσφαιρα. Έψαχνα κυρίως στον ραδιοφωνικό σταθμό, όπου ήταν πολλοί ξένοι, να βρω αντικείμενα δυτικού τύπου. Όταν πέθανε ο Αντρέι, έγιναν διάφορες συναντήσεις και εκδηλώσεις αφιερωμένες στο έργο του, αλλά σε καμιά δεν παίχτηκε αυτή η ταινία.

Μία από τις μεγαλύτερες εκδηλώσεις έγινε το 1989 στη Μόσχα, όπου πήραν μέρος αντιπροσωπείες από όλες σχεδόν τις χώρες. Εκεί έγινε ανάλυση και εκτίμηση του έργου του Αντρέι. Όπως ανέφερα και παραπάνω, σε όλες αυτές τις εκδηλώσεις προβάλλονταν όλες οι ταινίες του Αντρέι εκτός από τους Φονιάδες, η οποία είχε χαθεί και βρέθηκε μετά από πενήντα χρόνια, το 2005. Ένας φίλος μου, που ήταν ανταποκριτής στη Μόσχα από τη Δανία, βρήκε την ταινία και μου την έστειλε σε DVD μαζί με άλλες ταινίες του Αντρέι, καθώς και τη διπλωματική του εργασία.

Οι σχέσεις μου με τον Αντρέι και την Ήρα ήταν πολύ στενές. Ο γιος τους γεννήθηκε όταν ο Γεωργούλας ήταν ήδη στη Μόσχα. Εγώ τον βάφτισα. Τον είπαμε Αρσένι, που ήταν το όνομα του πατέρα του Αντρέι, ο οποίος ήταν ένας από τους μεγαλύτερους ποιητές της Ρωσίας και ο Αντρέι έχει χρησιμοποιήσει πολλούς στίχους του στις ταινίες του. Η πρώτη μεγάλη ταινία του Αντρέι ήταν Τα παιδικά χρόνια του Ιβάν, όπου έπαιξε και η Ίρμα. Στην ταινία του Αντρέι Ρουμπλιώφ πήρε μέρος πάλι και απέσπασε για τη συμμετοχή της το Κρυστάλλινο Αστέρι της Γαλλικής Ακαδημίας Κινηματογράφου, που θεωρείται ένα από τα σπουδαιότερα βραβεία. Είναι η μόνη Ρωσίδα που πήρε αυτό το βραβείο. Δυστυχώς, χώρισαν, και ο Αντρέι έφυγε από τη Ρωσία. Μου τηλεφωνούσε πολύ συχνά και ζητούσε να μάθει τα νέα της Μόσχας. Για τελευταία φορά μού τηλεφώνησε πριν αρχίσει την ταινία που θα γύριζε στη Σουηδία, τη Θυσία. Μου είπε ότι θα έχει σχέση με τους προγόνους μου και πως όταν θα τέλειωνε την ταινία, θα ερχόταν οπωσδήποτε στην Ελλάδα. Ήταν ένα από τα μεγαλύτερα όνειρά του. Δεν αξιώθηκε να έρθει, που τόσο πολύ το ήθελε, γιατί τον πρόλαβε ο θάνατος. Με την Ήρα και τον βαφτιστικό μου εξακολουθούμε να έχουμε συχνή επικοινωνία και η Ήρα με έχει επισκεφθεί πολλές φορές εδώ στην Αθήνα.