Στο Γραφείο Καθηγητών | The Teachers’ Lounge, του Ιλκέρ Τσατάκ

Ο Ιλκέρ Τσατάκ (Γερμανός σκηνοθέτης, τουρκικής καταγωγής) διεισδύει στο άβατο του γραφείου των καθηγητών και μας αποκαλύπτει ότι οι «συλλογικές» αποφάσεις υφίστανται κατ’ επίφαση, η “δημοκρατία” υπάρχει όσο εξυπηρετεί την πολιτική της διεύθυνσης. Μία πολιτική που το μοτο της είναι η φράση: “Μηδενική ανοχή στις παραβάσεις του κανονισμού”. Μόνο που οι εντεταλμένοι εκτελεστές αυτής της φράσης, η διεύθυνση και το μεγαλύτερο μέρος των καθηγητών που συμφωνούν με αυτή εμμονικά (ως βασιλικότεροι του βασιλέως) και προσπαθούν να εφαρμόσουν, δεν έχουν μπει ποτέ στη διαδικασία να την κρίνουν. 

Ίσως, γιατί έχουν αποδεχτεί παθητικά ότι σε αυτή τη ζωή τη “βγάζεις καθαρή” όταν απλά αποδέχεσαι και δεν αντιδράς. 

Ίσως, γιατί αρέσκονται στον βαυκαλισμό που τους παρέχει η ψευδοδημοκρατία. 

Ίσως, γιατί αν τολμήσουν να αναλύσουν τη φράση αυτή, θα διαπιστώσουν ότι το “μηδενική ανοχή” που θέλουν να το εφαρμόζουν στους άλλους -τους μαθητές- δεν το εφαρμόζουν στους εαυτούς τους, που ανέχονται πολλά. Όπως για παράδειγμα το να γνωρίζουν ότι οι μέθοδοι που χρησιμοποιούν για να διαλευκάνουν την υπόθεση των μικροκλοπών που λαμβάνει χώρα στο σχολείο τους δεν έχει καμία σχέση με την έννοια της δημοκρατίας. Γιατί το να ανακρίνεις τους εκπροσώπους της τάξης και να τους καλείς να “δώσουν” ονόματα είναι ίσως πολύ χειρότερο από το να βάζεις την κουκούλα στον μαθητή και να τον καλείς να δείξει τους ύποπτους συμμαθητές του. Στη δεύτερη περίπτωση, το τοπίο είναι ξεκάθαρο και εκεί υποχρεώνεσαι να πάρεις θέση και να εγείρεις τα γνήσια δημοκρατικά ένστικτα που μπορεί να ωθήσουν σε μία εξέγερση, σε μία καθολική αντίδραση. Στην πρώτη περίπτωση, θολώνεις το τοπίο μέσω της επίφασης μίας «δημοκρατίας» – εκπρόσωποι μαθητών που έχουν προκύψει από δημοκρατικές διαδικασίες, τις οποίες όμως ταυτόχρονα αναιρείς μέσω της παρότρυνσης αυτών να προδώσουν. Κατασταλτικοί μηχανισμοί αυτού του είδους και επίφαση της δημοκρατίας δημιουργούν το συνονθύλευμα μιας σαπίλας που στο τέλος και εσύ ο ίδιος που καλείσαι να ασκήσεις παιδαγωγικό έργο, έχεις απομακρυνθεί ήδη πολύ από αυτό, γιατί απλά συνηθίζεις να ζεις σε αυτή τη σαπίλα.

Το γραφείο των καθηγητών αποτελεί μικρογραφία μιας κοινωνίας όπου οι άνθρωποι αδυνατούν να αντιδράσουν, αδυνατούν να δουν το πρόβλημα στη ρίζα του, αδυνατούν να δουν το πόσο εύκολα μπορεί να διαστρεβλωθεί η αλήθεια, το πόσο εύκολα μπορεί το πλήθος να μετατραπεί σε αγέλη, έτοιμη να κατασπαράξει όποιον προσπαθήσει να ανακαλύψει τις ρίζες μίας παθογενούς κατάστασης, όπου τα φαινόμενα απέχουν πολύ από τα πραγματικά αίτια αυτής της παθογένειας. 

Το γραφείο των καθηγητών μάς ανοίγει τις πόρτες του και αντικρίζουμε ένα σχολείο που αποτελεί το «πρότυπο» για όσους αρέσκονται να πιστεύουν ότι οι πειθαρχημένοι μαθητές, οι άριστες εγκαταστάσεις και η πειθήνια προσήλωση των καθηγητών στο διδακτικό τους καθήκον είναι τα βασικά στοιχεία που συνιστούν το «άριστο» εκπαιδευτικό σύστημα.

Η Κλάρα Νόβακ (Λεονί Μπενές) η ιδεολόγος καθηγήτρια, έρχεται να μας τα ανατρέψει όλα αυτά, να μας αποδείξει ότι οι ενδείξεις, ό,τι βλέπουμε σε όλους τους τομείς δεν αποδεικνύουν απολύτως τίποτα. Οι ενδείξεις μπορεί να εμπεριέχουν ένα μικρό ποσοστό μιας κάποιας αλήθειας, αλλά περιέχουν επίσης και το ποσοστό της προσωπικής μας «αλήθειας» που αντανακλούν μέσα μας αυτές οι ενδείξεις. Αντανακλάσεις που φιλτράρονται από μηχανισμούς που έχουν να κάνουν με προϋπάρχουσες ρατσιστικές νοοτροπίες, δειλία απέναντι σε ό,τι δεν είμαστε συνηθισμένοι να βλέπουμε ή και σε ό,τι απειλεί το περιχαράκωμα της σκέψης μας, σε ό,τι τείνει να γκρεμίσει τα τείχη που χτίσαμε γύρω μας. Ο Ιλκέρ Τσατάκ μετατρέπει το γραφείο των καθηγητών σε ένα φρούριο περιχαρακωμένων ανθρώπων που δρουν ως υποχείρια της της αδυναμίας μιας σφαιρικής και διεισδυτικής θέασης της πολύπλοκης πραγματικότητας, απόρροια της δειλίας να αντιμετωπίσουν αυτό που θα αντικρίσουν αν αποφασίσουν να σηκώσουν το χαλί για να δουν τι κρύβεται από κάτω. 

Η ηρωίδα του, η Κλάρα δεν φοβάται. Τολμά. Σηκώνει το χαλί. 

Τι κερδίζει; Να φέρει στο φως, όχι την αλήθεια, αλλά την υποκρισία στο μεγαλείο της. Τι άλλο; Έναν κώδικα επικοινωνίας με τον μαθητή της. Σε ένα εξαιρετικό φινάλε –φοβερής σκηνοθετικής έμπνευσης, ο Ιλκέρ Τσατάκ ξεσκεπάζει την υποκρισία ενός συστήματος και μιας πολιτικής που όλοι βιώνουμε και που δεν διστάζει -αυτή η πολιτική- να αποκαλύψει το αδίστακτο πρόσωπό της όταν διαισθανθεί τον κίνδυνο ανατροπής της. 

Η ταινία απευθύνεται σε θεατές που ήδη βλέπουν ή που θέλουν να δουν πού οδηγεί αυτή η πολιτική, ερχόμενοι και οι ίδιοι αντιμέτωποι με τις ευθύνες που τους αναλογούν στο κατά πόσο αποδέχονται στην καθημερινότητά τους το αφήγημα της ψευδεπίγραφης ελευθερίας που εδραιώνει την ύπαρξη αυτής της πολιτικής. Που δεν φοβούνται, ούτε ταράζονται, από τις κραυγές που κρύβουν μέσα τους όλα τα ανείπωτα. 

Στους θεατές που θέλουν και εκείνοι να κραυγάσουν…