«Συνάδελφοι ηρωικοί οικοδόμοι» | Έρευνα – Σενάριο – Σκηνοθεσία: Γιάννης Ξύδας

Αντικρίζεις την καθαρότητα της ματιάς τους και σε αυτήν την καθαρότητα ανακαλύπτεις σιγά σιγά τον ηρωισμό των πράξεων τους. Και διαπιστώνεις ότι οι ηρωικές πράξεις είναι άμεσα συνυφασμένες με το συλλογικό στοιχείο, την αλληλεγγύη που αναπτύσσεται μέσα στην ομάδα, μέσα στο σωματείο, καθώς και με την καλλιέργεια του πνεύματος η οποία το διατηρεί σε μία εγρήγορση, προκειμένου το άτομο να αντιλαμβάνεται πού βρίσκεται, πού θέλει να πάει και πώς μπορεί με τις δυνάμεις που διαθέτει να προχωρήσει μέσα σε ένα περιβάλλον που είναι εχθρικό απέναντί του. Να αντιλαμβάνεται ότι για την διεκδίκηση των δικαιωμάτων του, ο μοναδικός δρόμος, για να έχει αποτελεσματικότητα αυτή η διεκδίκηση, είναι η ενότητα. Μία ενότητα που προκύπτει από τη βαθύτερη υπαρξιακή ανάγκη του ανθρώπου να μοιράζεται, να εκφράζεται, να νιώθει ότι τα βιώματά του συγγενεύουν με τα βιώματα των άλλων, να νιώθει πολύ πιο δυνατός με τους άλλους στο πλάι του. 

Δεν φοβήθηκαν τη δουλειά, δεν φοβήθηκαν το κυνηγητό, δεν φοβήθηκαν τις διώξεις, δεν φοβήθηκαν τη φτώχεια, γιατί είχαν να κρατηθούν ο ένας από τον άλλον. Είναι οι ηρωικοί οικοδόμοι που μας τους συστήνει στο ντοκιμαντέρ του ο Γιάννης Ξύδας. Οι παρακατιανοί μέχρι το 1960 που δεν τους επέτρεπαν οι εισπράκτορες να ανέβουν στο λεωφορείο με τα εργαλεία της δουλειάς τους, την τσάπα και το φτυάρι-για να μην λερώσουν- που μέχρι τότε δούλευαν από την ανατολή μέχρι τη δύση του ηλίου ανασφάλιστοι, που άλλη δουλειά δεν υπήρχε για αυτούς πλην της οικοδομής. Ήταν οι πολιτικά στιγματισμένοι, από όλους διωγμένοι στο μετεμφυλιακό κράτος λόγω των πολιτικών τους φρονημάτων, ήταν οι πάμπτωχοι εσωτερικοί μετανάστες που ανήλικοι ακόμη συνέρρεαν στις μεγάλες πόλεις για να γλιτώσουν από τη φτώχεια και την πείνα του χωριού τους. Ένας από αυτούς, μας περιγράφει στο ντοκιμαντέρ την πρώτη μέρα που πήγε στη δουλειά, στις 6.30 το πρωί όπου βρήκε δύο μεγαλύτερούς του να ζεσταίνονται σε μία φωτιά που είχαν ανάψει, και που το πρώτο πράγμα που του είπαν ήταν την επόμενη να ερχόταν νωρίτερα στη δουλειά του, χωρίς να του εξηγήσουν τον λόγο. Και όταν εκείνος πήγε την επόμενη στις 6.00 το πρωί, φοβούμενος ότι κάθε μέρα έπρεπε να ξεκινά τη βαριά δουλειά της οικοδομής από τόσο νωρίς, εντυπωσιάστηκε όταν ανακάλυψε τον λόγο της τόσο πρωινής άφιξής του. Και ο λόγος ήταν ότι μέχρι το ξεκίνημα της δουλειάς, στο μισάωρο που μεσολαβούσε οι δύο μεγαλύτεροι πολιτικά οργανωμένοι, αριστεροί συνάδελφοί του ήθελαν να συζητούν μαζί του για την κατάσταση των πραγμάτων, για τις άθλιες συνθήκες εργασίας και για την εξεύρεση τρόπων ανατροπής αυτών των συνθηκών. Έτσι σιγά σιγά τα σωματεία των οικοδόμων άρχισαν να αποκτούν δύναμη, γιατί τα μέλη τους συνειδητοποιούσαν μέσα από τις διαρκείς συζητήσεις ότι μπορούν να καλυτερέψουν τις συνθήκες της ζωής τους και σιγά σιγά να κερδίσουν και οι ίδιοι τον σεβασμό και την εκτίμηση της κοινωνίας. 

Τα σωματεία των οικοδόμων ανδρώθηκαν μέσα από τα γιαπιά και τις πιάτσες όπου καθημερινά συγκεντρωνόταν μεγάλος αριθμός οικοδόμων που είτε περίμεναν για δουλειά είτε περίμεναν τον εργοδότη τους να τους πληρώσει. Και μέσα σε αυτές τις πιάτσες γινόταν ατελείωτες συζητήσεις για τον τρόπο διεξαγωγής της πάλης τους, μίας πάλης όμως, όχι περιορισμένης στα στενά συντεχνιακά πλαίσια, αλλά μιας πάλης που εμπεριείχε μέσα της πολιτικές θέσεις απέναντι σε κάθε τι που καταδυνάστευε τις ζωές τους. Τα σωματεία των οικοδόμων πέτυχαν να κατοχυρώσουν μέσω των αγώνων τους πολλά δικαιώματα που βελτίωσαν τις συνθήκες της ζωής τους γιατί οι αγώνες αυτοί είχαν ταξικό και πολιτικό πρόσημο. Γιατί οι κινητοποιήσεις τους συμπεριλάμβαναν καλέσματα προς όλες τις κοινωνικές ομάδες που τα δικαιώματά τους καταπατούνταν. Γιατί οι ίδιοι μέσα από τις συζητήσεις τους αντιλαμβάνονταν ότι σε ένα κράτος ουραγό των ΗΠΑ και της ΕΟΚ δεν ήταν δυνατή καμία βελτίωση ζωής σε κανένα επίπεδο. Η συνειδητοποίηση της πάλης του ατόμου που αντιλαμβάνεται τον εαυτό του ως μέρος του κοινωνικού συνόλου και όχι ως μέρος του εαυτού του και μόνο, είναι αυτή που τους έδωσε τη δύναμη να αποτινάξουν κάθε φόβο, κάθε προσωπική δέσμευση από πάνω τους και να μετατραπούν ο καθένας σε έναν μικρό ήρωα. Έναν μικρό ήρωα που δεν φοβόταν τον χαφιέ και τον ασφαλίτη που παρεισέφρεαν παντού και που στόχο είχαν να διαλύσουν κάθε μορφή πάλης. Να αποτινάξουν από πάνω τους τον φόβο της καταστολής, να λυγίσουν το αήττητο της αστυνομικής βαρβαρότητας και να δώσουν στο εργατικό κίνημα την πραγματική του φυσιογνωμία απαλλάσσοντάς το από τους εργατοπατέρες που άκουγαν στο όνομα Λυκιαρδόπουλος και Μακρής και που το αντικομουνιστικό τους μένος τούς καθιστούσε βασικούς εχθρούς του εργατικού κινήματος. 

Οι οικοδόμοι ύψωσαν μέσα από τη Συντονιστική τους Επιτροπή -που αντιπροσώπευε τα μαζικά σωματεία τα οποία δεν γίνονταν δεκτά στην εργατοπατερική Ομοσπονδία Οικοδόμων του εγκάθετου Λυκιαρδόπουλου- το ταξικό και πολιτικό τους ανάστημα τις δεκαετίες του ’50 και του ’60, οδηγώντας το εργατικό κίνημα σε μεγάλες νίκες και κατακτήσεις με αποκορύφωμα τη μεγαλειώδη απεργία της 1ης Δεκέμβρη του 1960 αλλά και τη συμμετοχή τους στη μεγάλη πορεία την ημέρα της κηδείας του Σωτήρη Πέτρουλα, καθώς και την επίσης μαζική κινητοποίηση τους 9 μέρες πριν το στρατιωτικό πραξικόπημα της 21ης Απριλίου του 1967 στο θέατρο Περοκέ. Μιας κινητοποίησης που σκοπό είχε να αποτρέψει το επερχόμενο στρατιωτικό πραξικόπημα και που η απόφαση αυτής της κινητοποίησης πάρθηκε από τη Συντονιστική Επιτροπή των Οικοδόμων. 

Το ντοκιμαντέρ «Συνάδελφοι ηρωικοί οικοδόμοι» έρχεται να προστεθεί στα προηγούμενα ντοκιμαντέρ «Οι Παρτιζάνοι των Αθηνών» και «Καινούργιος Ουρανός: Οι γυναίκες στον Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας» όπου η ανεξάρτητη ομάδα Συλλογική Μνήμη ερευνά τα ιστορικά γεγονότα αποτυπώνοντάς τα στον κινηματογραφικό φακό μέσω της προφορικής ιστορίας ανθρώπων που μετείχαν σε αυτά σε μία προσπάθεια διάσωσης της συλλογικής μνήμης που δέχεται ανελέητη επίθεση από τα συστημικά μέσα που προσπαθούν με κάθε τρόπο να εξαφανίσουν. Η έρευνα, η σκηνοθεσία και το σενάριο του νέου αυτού ντοκιμαντέρ ανήκουν στον Γιάννη Ξύδα που καταφέρνει όχι μόνο να αποσπάσει μαρτυρίες ντοκουμέντα από τους ηρωικούς οικοδόμους, αλλά να μας μεταδώσει όλο το κλίμα της εποχής και τη σταδιακή μεταμόρφωση των ανθρώπων που δεν είχαν στον ήλιο μοίρα σε πρωτεργάτες και διδάξαντες του πώς δημιουργούνται τα λαϊκά εργατικά κινήματα και του πώς αυτά μπορούν να φέρουν την ανατροπή. «Η ταξική τοποθέτηση» μας λέει ένας από τους πρωταγωνιστές του ντοκιμαντέρ, πρώην οικοδόμος, «είναι ένας τρόπος μέτρησης της ποιότητας ενός μέρους της ζωής του ανθρώπου». Και πράγματι. Ο ταξικός και πολιτικός χαρακτήρας της πάλης των οικοδόμων κατάφερε ακριβώς αυτό: να ανεβάσει πολύ ψηλά την ποιότητα της ζωής τους και να δείξει τον δρόμο στις επόμενες γενεές πώς αυτή η ποιότητα μπορεί να παραμείνει ψηλά ακόμη και στις πιο αντίξοες συνθήκες. Δηλαδή στις τωρινές! 

Το ντοκιμαντέρ προβλήθηκε on line στο 26ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης.