Το μουσείο Τολστόι στη Γιάσναγια Πολιάνα

Ο Λέων Τολστόι έζησε τα περισσότερα χρόνια της ζωής του κι έγραψε τα σημαντικότερα έργα του (Πόλεμος και Ειρήνη, Άννα Καρένινα) στο αγρόκτημα στη Γιάσναγια Πολιάνα. Μετά το θάνατό του, η σύζυγός του Σοφία αιτήθηκε δυο φορές  στον Τσάρο Νικόλαο Β΄ το αγρόκτημα να υπαχθεί  στην προστασία του κράτους. Η στάση του Τολστόι κατά της ορθοδοξίας και του απολυταρχικού καθεστώτος, οδήγησαν στην απόρριψη του αιτήματος.

Μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση αναγνωρίστηκε η πολιτιστική και ιστορική αξία του κτήματος και προστατεύεται πλέον από το κράτος. Το 1921 μετατράπηκε σε μουσείο.

Από το 1925-1927 το κτήμα ανακαινίζεται, για τις επίσημες εκδηλώσεις για τον εορτασμό της 100ης επετείου των γενεθλίων του συγγραφέα.

Το 1941, η Γιάσναγια Πολιάνα καταλαμβάνεται από τα γερμανικά στρατεύματα. Τα πολυτιμότερα εκθέματα της συλλογής από το σπίτι του Τολστόι είχαν ήδη απομακρυνθεί δύο εβδομάδες νωρίτερα, χάρη στην εγγονή του Σοφία.

Το αγρόκτημα στις 47 ημέρες της Ναζιστικής κατοχής υπέστη σοβαρές ζημιές. Οι Ναζί λεηλάτησαν το μουσείο. Αφαίρεσαν από τις κορνίζες σπάνιες φωτογραφίες του Τολστόι και πολλά πολύτιμα εκθέματα τα πήραν μαζί τους ως «ενθύμια». Έκαιγαν στις σόμπες ότι έβρισκαν μπροστά τους: έπιπλα, πίνακες ζωγραφικής και βιβλία από τη βιβλιοθήκη του Τολστόι. Προκάλεσαν ζημιά και στον τάφο του συγγραφέα και κατά την υποχώρησή τους πυρπόλησαν το σπίτι, προκαλώντας ζημιά στον πάνω όροφο.  

Μετά την αποχώρηση των Γερμανών άρχισε η αποκατάσταση στο σπίτι, η οποία ολοκληρώθηκε τον Μάιο του 1942. Τρία χρόνια αργότερα, τα εκθέματα επέστρεψαν στη θέση τους.

Στις αρχές της δεκαετίας του 1950 έγινε ανακατασκευή των κτιρίων και το 1953, το μουσείο διαχωρίστηκε από τα μουσεία της Μόσχας και λειτουργούσε πλέον ως ανεξάρτητη μονάδα.

Όλα τα προηγούμενα χρόνια έγινε απογραφή των εκθεμάτων του μουσείου. Για καθένα από αυτά υπάρχει συνοδευτικό έγγραφο με την ακριβή περιγραφή του, τις διαστάσεις και συνοδευτικές φωτογραφίες. Το μουσείο έγινε το κέντρο της έρευνας για τη ζωή και το έργο του συγγραφέα. Ακολούθησαν τακτικές δημοσιεύσεις επιστημονικών άρθρων και η έκδοση οδηγών για το Σπίτι του Τολστόι.

Στο μουσείο μπορεί σήμερα κανείς να δει τα δωμάτια όπως ήταν όταν ζούσε ο Τολστόι και τα μέσα, ορισμένα αρκετά σύνθετα για την εποχή τους (πχ μικροσκόπιο) που χρησιμοποιούσε στη διδασκαλία των μαθητών του, στο σχολείο που ίδρυσε εκεί για τα παιδιά των αγροτών.