24.000 σοβιετικά φιλιά για τον Αντριάνο Τσελεντάνο – Η συναυλία του Ιταλού σταρ στα χρόνια της Περεστρόικα

Με αφορμή τα ογδοηκοστά γενέθλια του Μιλανέζου τραγουδιστή, ηθοποιού, σκηνοθέτη και αειθαλή σόουμαν Αντριάνο Τσελεντάνο, μεταφράζουμε σήμερα ένα άρθρο της La Reppublica σχετικά με την επίσκεψη του καλλιτέχνη στη Μόσχα, μεσούσης της περεστρόικα. Το κλίμα της εποχής αποτυπώνεται ανάγλυφα στο κείμενο, το οποίο εκ των υστέρων αποκτά μια ειρωνικά προφητική διάσταση για όσα ακολούθησαν, ιδίως η τελική προτροπή του Τσελεντάνο στον Γκορμπατσώφ, να προχωρήσει με μικρά βήματα για να μην έχει την τύχη του… Χρουστσώφ. Η τύχη του Γκορμπατσώφ αποδείχτηκε για κακή τύχη της ανθρωπότητας καλύτερη από εκείνη του “πνευματικού” του πατέρα, σε αντίθεση όμως με την κατάρρευση της δημοφιλίας του Γκόρμπυ μετά το ’91, εκείνη το Τσελεντάνο στην επικράτεια της τέως ΕΣΣΔ παραμένει σταθερά σε υψηλά επίπεδα, ακόμα και μεταξύ των νεαρότερων.

Το πάθος του Ιβάν λέγεται Αντριάνο

Μιλάνο- Το πάθος των Ρώσων για τον Αντριάνο Τσελεντάνο είναι ένα από εκείνα τα μυστήρια που θα παραμείνουν άλυτα, πιθανόν για πάντα, μέσα στη θήκη με τα χίλια μυστικά αυτής της χώρας γεμάτης με παλιές και νέες αντιφάσεις. Για τον “Ευλύγιστο” (Molleggiato, όπως είναι το παρατσούκλι του στα ιταλικά, λόγω των χορευτικών του ικανοτήτων, σ.τ.Μ) συζητούν στη Μόσχα εδώ και σχεδόν 25 χρόνια. Όχι σήμερα, αλλά τότε μιλούσαν για εκείνον όπως σε μας θα μιλούσε κανείς για μια “μυτιά” κόκα ή για μια εύθυμη παρτούζα: με μια φράση, για ένα απαγορευμένο ξεφάντωμα.

Οι κασέτες με τα τραγούδια του ήταν οι πιο περιζήτητες στη μαύρη αγορά. Από καιρού εις καιρόν στην Clan (τη δισκογραφική εταιρεία του τραγουδιστή) κατέφταναν επίσημες αιτήσεις για 100.000 ή 50.000 δίσκους των πιο επιτυχημένων του τραγουδιών, όπως το Per 24.000 baci ή Azzurro, που στα καταστήματα με άδεια διάθεσής τους εξαντλούνταν μέσα σε μία μέρα. Έπειτα, τίποτε πια για ένα ή δύο χρόνια. Καταναλωτισμός με το σταγονόμετρο. Αλλά οι δίσκοι του Αντριάνο ξεπερνούσαν ούτως ή άλλως τα σύνορα και οι νέοι Ρώσοι διασκέδαζαν με τους λαρυγγισμούς του στα υπόγεια.

Πριν 15 χρόνια κυκλοφόρησε η φήμη πως ο Τσελεντάνο είχε τάχα πεθάνει: Η Πράβντα και το TASS (πρακτορείο ειδήσεων σ.τ.Μ), αφότου έλαβαν δεκάδες γράμματα θορυβημένων θαυμαστών, υποχρεώθηκαν να δημοσιεύσουν μια λεπτομερή διάψευση. Το πιο παράξενο είναι πως οι Σοβιετικοί αγαπούσαν για τόσα χρόνια έναν καλλιτέχνη που έβλεπαν μόνο στη φωτογραφία του εξωφύλλου κάποιου δίσκου. Παράξενο; Απίστευτο, παρατηρεί ο Τσελεντάνο. Χαίρω μεγάλης δημοφιλίας στο Βέλγιο και στη Γερμανία επίσης, αλλά εκεί όμως έχω κάνει συχνά συναυλίες. Στη Ρωσία όμως δεν πήγα ποτέ. Παρότι οι εφημερίδες και οι τηλεοράσεις τους εδώ και 25 χρόνια προαναγγέλλουν την άφιξή μου.

Επιτέλους, να η ευκαιρία, απρόσμενη και μοναδική κι αυτή. Στις αρχές Μαϊου καταφτάνει μια επίσημη πρόσκληση: εκ μέρους της Ένωσης Κινηματογραφιστών, ενός οργανισμού προφανώς κρατικού. Δε θέλουν τον τραγουδιστή Τσελεντάνο ωστόσο, μα τον Τσελεντάνο ηθοποιό. Του ζητούν μάλιστα να φέρει στη Μόσχα την ταινία Joan Lui, στην οποία ο Αντριάνο ερμηνεύει το ρόλο του Ιησού. Η επιστολή υπογράφεται από τον Κλίμωφ, υπουργό θεάματος. Γράφει: Η ταινία σας εκπληρώνει μια πτυχή πολιτιστικά σημαντική για τους νέους μας. Από ποιον συστήθηκε; Την έχει δει ήδη ο Κλίμωφ; Αυτό ο Τσελεντάνο δεν το ξέρει και λίγο τον ενδιαφέρει. Τώρα σκέφται μόνο τη μεγάλη ρεβάνς: Να προβάλει μπροστά στη νομενκλατούρα της Μόσχας, ίσως και μπροστά στο Γκορμπατσώφ, την ταινία που στην Ιταλία θάφτηκε από τους κριτικούς. Πρέπει να το ξαναδούν, να το περικόψουν, να το ντουμπλάρουν.

Ο παραγωγός, Τσέκι Γκόρι νίπτει τας χείρας του, ο Τσελεντάνο αποφασίζει να τα κάνει όλα μόνος του: να περιορίσει τη διάρκεια από 160 σε 125 λεπτά, καλεί ένα σοβιετικό ειδικό, το Νικολάγιεφ για να μεταφράσει τους διαλόγους από τα ιταλικά στα ρώσικα. Ο Νικολάγιεφ διαβάζει το σενάριο, βλέπει την ταινία και μένει άναυδος: Μα φέρνεις αυτό το πράγμα στην πατρίδα μου; Και ξεροκαταπίνει όταν όταν μαθαίνει πως το αίτημα προέρχεται απευθείας από τη Μόσχα.

Ο Τσελεντάνο βάζει να ξανατυπώσουν το αντίγραφο του φίλμ και στο τέλος όλων αυτών των εργασιών που του κόστισαν 200 εκατομμύρια, αντιλαμβάνεται πως δεν υπάρχει χρόνος να εισαχθούν οι υπότιτλοι στο κυριλλικό αλφάβητο. Τι να κάνει; Όχι πανικός, θα τα καταφέρουμε με τον ταυτόχρονο διερμηνέα στην αίθουσα, στη χώρα μας είναι συνήθης πρακτική. Αυτό με άφησε μάλλον μπερδεμένο. Μετά κατάλαβα ότι έτσι ήταν καλύτερα: ο κόσμος δε θα αποσπούσε την προσοχή του από τις εικόνες για να διαβάσει τους υπότιτλους.

[…] Ο Αντριανο Τσελεντάνο αναχωρεί για τη Μόσχα τη Δευτέρα 15 Ιουνίου με μια συνοδεία αρκετά πλούσια: τη σύζυγο Κλάουντια Μόρι με την αδελφή της Άννα, ο έμπιστός του Μίκι ντελ Πρέτε, οι φίλοι Πούνο Τζακαρόνι (οδοντίατρος) και Λουτσιάνο Λούνα (οργανωτής κινηματογράφου) και καμιά εικοσαριά μέλη ορχήστρας. Σε τι θα χρειαστούν; Να κάνουν μια όμορφη έκπληξη στους Σοβιετικούς του φίλους.

Τo αεροπλάνο προσγειώνεται καθώς ξεσπά μια μπόρα. Κάτω από τη σκάλα του αεροπλάνου, περιμένουν το πολυπόθητο είδωλο μούσκεμα στη βροχή δύο τηλεοράσεις, 70 δημοσιογράφοι, δώδεκα φωτογράφοι. Μια δημοσιογράφος της Πράβντα του απευθύνει το πρώτο ερώτημα: Το ξέρετε πως η άφιξη σας στη Σοβιετική Ένωση είναι πολιτική πράξη; Εκείνος απαντά “Το ξέρω” και διαφεύγει στο καταφύγιο [απ’ τη βροχή]. Σε μια αίθουσα του αεροδρομία, ο γενικός γραμματέας των σοβιετικών κινηματογραφιστών Ρόλαντ Μπίκωφ, ηγείται μιας επιτροπής τιμής που καλωσορίζει το διάσημο Ιταλό επισκέπτη με μια λιτή δεξίωση. Ένας αξιωματούχος του υπουργείο Τύπου του δίνει ένα φιλί στα χείλη. Του παρουσιάζουν το διερμηνέα του, λέγεται Ζιβάγκο. Ο Αντριάνο ρωτάει: Μα όπως ο δόκτωρ;

Την Τετάρτη στις 17 του μηνός η ταινία Joan Lui προβάλλεται δυο φορές […] Στην πλατεία υπουργοί, διανοούμενοι, ηθοποιοί, δημοσιογράφοι. Να ένα απόσπασμα που θα μπορούσε να ενοχλήσει την αίθουσα. Σε αργή κίνηση, σε ένα πράσινο λιβάδα, η Κλάουντια Μόρι πέφτει πάνω στον εχθρό Joan Lui, στο κεφάλι έχει το στέμμα του αγάλματος της Ελευθερίας, στο στήθος το σφυροδρέπανο, στη φούστα την αστερόεσσα. Η Κλάουντα πετά το στέμμα και σκίζει το φουστάνι. Ιεροσυλία; Μα όχι: ξεσπά ένα αυθόρμητο και μακρύ χειροκρότημα. Και χειροκροτούν, οι VIP της Μόσχας, κι όταν ο Τσελεντάνο ως Ιησούς εκφέρει το Κατηγορώ του κατά των υπερδυνάμεων: Οι Ρώσοι και οι Αμερικάνοι μελετούν και κοιτάζουν πώς μπορούν να εξαφανίσουν τους φτωχούς με ένα μόνο χτύπημα. Ο Νικολάγιεφ, κατά τη διάρκεια της μετάφρασης, είχε ρωτήσει ανήσυχος τον Αντριάνο: Μα αυτή τη φράση θα την αφήσουμε; Και στο τέλος ξαναχειροκροτούν, όταν καταρρέουν ο Λευκός Οίκος μα και τα πορτρέτα του Στάλιν και του Λένιν, κι όταν ο διάβολος παθαίνει ηλεκτροπληξία και μεταμορφώνεται σε τέρας. Όλοι όρθιοι, μετά την τελευταία λέξη, χτυπώντας ρυθμικά τα χέρια για δέκα λεπτά.

Με ένα κόμπο στο λαιμό, ο Τσελεντάνο ανεβαίνει στη σκηνή και βουλιάζει στα λουλούδια. Αφηγείται: Κάποιοι έκλαιγαν. Στην πλατεία, ο επικεφαλής των Σοβιετικών παραγωγών αγκάλιασε την Κλάουντια και της είπε ευχαρίστησε το σύζυγό σου. Μετά την ταινία, συνέντευξη τύπου στο ανάκτορο Νοβόστι. O Tσελεντάνο καταλαμβάνει την πολυθρόνα από την οποία πέρασαν η Θάτσερ, ο Σούλτς, ο ίδιος ο Γκορμπατσώφ, μπροστά σε 400 δημοσιογράφους και πολλές κάμερες. Κανείς δεν τον ρωτά πότε θα βγεί ο επόμενος δίσκος ή η επόμενη ταινία, παρασυρμένοι απτον άνεμο της γκλασνοστ και της περεστρόικα, για το πολυχειροκροτημένο Joan Lui βρέχει ερωτήσεις κοινωνικο-πολιτικο-πολιτιστικο-οικολογικές.

Τι συστήνει στους νέους για να επιζήσουν; Να πάρουν έμπνευση από τη φύση. Και συνεπώς να αγαπούν το σπίτι τους, έτσι θα έχουν λιγότερη διάθεση να βγουν έξω, να τσατιστούν, να μαχαιρώσουν για μια προσπέραση. Σιωπή στην αίθουσα. O Τσελεντάνο συνεχίζει την πίεση: Αυτά τα σπίτια που βλέπω στη Μόσχα πρέπει να κατεδαφιστούν, είναι άσχημα, μοιάζουν με τάφους, δε βοηθούν τον άνθρωπο να χαλαρώσει, τον κάνουν νευρικό. Αντί να προσβληθούν, οι δημοσιογράφοι, χειροκροτούν. Συνεχίζοντας για τους νέους Ρώσους: Τους συμβουλεύω να σηκώσουν τα μανίκια και να δουλέψουν. Ως τώρα δεν είχαν κίνητρα, για τους καλούς και τους λιγότερους καλούς η αμοιβή ήταν η ίδια. Να γιατί είναι σημαντική η ιδιωτική πρωτοβουλία: αν τα καταφέρεις καλύτερα θα πληρωθείς παραπάνω. Νέα χειροκροτήματα. Ο άσσος στο μανίκι: Τι πιστεύετε για τον Γκορμπατσώφ; Αυτό που κάνει ο Γκορμπατσώφ είναι σημαντικό όχι μόνο για την ΕΣΣΔ, μα για ολόκληρο τον κόσμο: Με τέτοια παραδείγματα είναι που γιατρεύονται οι μολύνσεις του κόσμου.

Την επομένη, ολόκληρος ο σοβιετικός τύπος, με επικεφαλής την Πράβντα, αναφέρουν με πηχιαίους τίτλους τις δηλώσεις Τσελεντάνο. Ο Αντριάνο επιχαίρει και βγάζει τον άσσο από το μανίκι: Τα 20 μέλη ορχήστρας. Σας χαρίζω μια συναυλία-λέει στους Ρώσους -ή μάλλον δύο. Στέλνει μήνυμα στον Γκορμπατσώφ: έμαθα πως ο ηγέτης του Κρεμλίνου είχε δημιουργήσει πρόσφατα μαζί με τον πυρηνικό φυσικό Βαλένκωφ, ένα Ίδρυμα Βιωσιμότητας, υπέρ των εναλλακτικών πηγών ενέργειας και για τον έλεγχο της πυρηνικής ενέργειας. Τώρα ο Τσελεντάνο προσφέρει στο ίδρυμα τα έσοδα των δύο συναυλιών.

Το πρώτο λαμβάνει χώρα το Σάβατο 20 του μηνός στο Ολιμπίνσκυ, Αθλητικό μέγαρο, γεμάτο ασφυκτικά με 25000 άτομα. Ένα ποικίλο κοινό: κάτω από τη σκηνή βρίσκονται εκπρόσωποι της νομενκλατούρας, πιο πέρα επαγγελματίες, φοιτητές, εργάτες. Τα εισιτήρια, 6 ρούβλια το καθένα, εξαντλήθηκαν αστραπιαία. Κατά μήκος των οδών που οδηγούν στο Ολιμπίνσκυ, οι μαυραγορίτες τα προσέφεραν για 50 ρούβλια. Κατά τη διάρκεια της πρόβας, από τις δώδεκα ως τις τέσσερις, είχαν μπει εκατοντάδες αστυνομικοί, προσέθεσαν 200 δερμάτινες πολυθρόνες σε απόχρωση ώχρας, είχαν ελέγξει εξονυχιστικά κάτω από κάθε κάθισμα. Ο λόγος; Απόψε θα παραστεί στη συναυλία το επίσημο κράτος. Και πράγματι, νάτος στην πρώτη σειρά ο Λιγκατσώφ, νούμερο δύο του Κρεμλίνου. Να ο Ζαχάρωφ και ο Κλίμωφ. Nα πλήθος χακί στολών και κυρίες με μακριά φουστάνια. Κάποιος ισχυρίζεται πως μες στο πλήθος βρισκόταν και η Ραΐσα, σύζυγος του Γκορμπατσώφ. Θα ήταν δυνατόν;

Ο Αντριάνο, που εδώ και δέκα χρόνια δεν κάνει πια συναυλίες, τραγουδά για δυο ώρες. Στο τέλος του σόου, νεαροί θαυμαστές ξεχύνονται στη σκηνή: αγκαλιάζουν και φιλούν τον Τσελεντάνο, απομακρύνονται βίαια από αστυνομικούς. Το σαββατόβραδο ο Αντριάνο και η μπάντα του θα κάνουν κέφι στο εστιατόριο Ταγκάνκα, σημείο συνάντησης καλλιτεχνών λιγάκι εκκεντρικών.

[…] Το βράδυ της Δευτέρας στις 22 του μήνα, παραμονή της αναχώρησης για Ιταλία, ο κύριος και η κυρία Τσελεντάνο φιλοξενούνται για δείπνο στο σπίτι ενός ζωγράφου του οποίου το όνομα κανείς από τους δύο-επιστρέφοντας στην Ιταλία- δε θυμάται. Μια απλή κατοικία, διώροφη, με τοίχους γεμάτους πίνακές του. Στο τραπέζι, μπροστά στον Αντριάνο κάθεται ο Σβιατοσλάβ Φιοντόροφ, νούμερο ένα στον κόσμο στην οφθαλμολογική μικροχειρουργική. Κάθε πέντε λεπτά κάποιος κάνει πρόποση. Ρέουν ποτάμια γενναιόδωρου γεωργιανού κρασιού, μόνο ο Joan Lui πίνει πορτοκαλάδα Φάντα.

Ο Βαλένκωφ, αστειευόμενος τον επιπλήττε: προτιμάς προϊόν της καταναλωτικής Αμερικής. Όχι, εξάλλου κοίτα να δεις, η Φάντα είναι Ιταλική. Ακόμα χειρότερα τότε: Στην Ιταλία έχετε ωραιότατα κρασιά, τι πορτοκαλάδες τώρα.

Φορτωμένος με δέματα στην πλάτη και γεμάτος φιλιά στο στόμα κάτω από τη σκάλα του αεροπλάνου για Ρώμη. Ντασβιντάνια σύντροφε τραγουδιστή, αριβεντέρτσι. Ανθοδέσμες, αυστηροί στρατιωτικοί στην αίθουσα αναμονής. Ο Τσελεντάνο αφήνει πίσω του άλλο ένα κομμάτι περεστρόικα, την αλλαγή του Γκορμπατσώφ.

Αφού μας αφηγήθηκε τη δική του Ρωσία, ο Αντριάνο ορίζει το σοβιετικό λαό ως υπέροχο, γεμάτο ταπεινότητα (που οι δυτικοί χάνουν μες στην ευμάρεια), αυθεντικό. Αξίζει ο Γκορματσώφ; Σίγουρα, αλλά χρειάζεται προσοχή: είχα την εντύπωση πως δεν βαδίζουν όλοι στο πλευρό του. Τι του προτείνει; Να κάνει μικρά βήματα. Αλλιώς ρισκάρει να πάθει ό,τι κι ο Χρουστσώφ: Όταν γύρισε από τις διακοπές του είχαν τραβήξει την καρέκλα απ’ τα πόδια.

Το 24.000 baci έγινε επιτυχία και στην Ελλάδα χάρη στη διασκευή του Χρήστου Δάντη για την ταινία Safe Sex, που έσπασε τα ταμεία το 1999

Μετάφραση-εισαγωγή: Δύσκολες Νύχτες