“Alexandrov Ensemble”: Το θρυλικό «Τάγμα που τραγουδάει» του Κόκκινου Στρατού (Αφιέρωμα)

Όταν το 1928 ιδρύθηκε η Χορωδία του Κόκκινου Στρατού, από τον σοβιετικό συνθέτη Αλεξάντρ Βασίλιεβιτς Αλεξαντρόφ, συνθέτη μεταξύ πολλών άλλων και του Ύμνου της ΕΣΣΔ, αποτελούταν από 12 στρατιώτες.  Η αποστολή της  χορωδίας ήταν να ψυχαγωγεί τα σοβιετικά στρατεύματα και μέσα σε λίγα χρόνια έφτασε να αποτελείται από 300 καλλιτέχνες, ενώ η φήμη της είχε ξεπεράσει τα σύνορα της ΕΣΣΔ. Στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου έδωσε πάνω από 1.500 συναυλίες, παίζοντας καθοριστικό ρόλο στην ενίσχυση του ηθικού του Κόκκινου Στρατού.

Το θρυλικό συγφκρότημα του Κόκκινου Στρατού, πολεμώντας και τραγουδώντας βρέθηκε στην πρώτη γραμμή του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου, από τη Μόσχα και το Στάλινγκραντ ως τη Μεγάλη Αντιφασιστική Νίκη με την κατάληψη του Βερολίνου, τιμήθηκε με το παράσημο της Κόκκινης Σημαίας και συνέχισε να τραγουδάει για δεκαετίες μετά, επιδιώκοντας και πετυχαίνοντας ένα εξαιρετικό και πρωτοφανές καλλιτεχνικό αποτέλεσμα, καταφέρνοντας να γίνει το πιο γνωστό στρατιωτικό μουσικοχορευτικό συγκρότημα στον κόσμο.

Στις μέρες μας η ονομασία του συνόλου είναι «Alexandrov Ensemble» και αποτελεί την επίσημη στρατιωτική χορωδία των ρωσικών Ενόπλων Δυνάμεων. Αποτελείται από μια αποκλειστικά ανδρική χορωδία, μια μουσική ορχήστρα και ένα χορευτικό σύνολο.

Ιδρυτής και ψυχή του μουσικού συνόλου Αλεξαντρόφ υπήρξε ο σοβιετικός μουσικοσυνθέτης Αλεξάντρ Βασίλιεβιτς Αλεξαντρόφ.

Γεννήθηκε στις 13 του Απρίλη 1883 στο χωριό Πλαχίνο τής περιοχής Ριαζάν στη Ρωσία και έφυγε από τη ζωή στις 8 του Ιούλη 1946 στο Βερολίνο. Λαϊκός καλλιτέχνης της ΕΣΣΔ (1937), υποστράτηγος (1943), διδάκτορας καλών τεχνών (1940), μέλος του ΚΚΣΕ από το 1939.

Μετά τις μουσικές του σπουδές στην Πετρούπολη και στη Μόσχα, ο Α.Β. Αλεξαντρόφ δίδαξε στο Ωδείο Μόσχας όπου έγινε καθηγητής το 1922 και διευθυντής του τμήματος χορωδίας το 1925.

Το 1928 οργάνωσε και διηύθυνε το συγκρότημα τραγουδιού και χορού του Σοβιετικού Στρατού, που στη συνέχεια μετονομάστηκε σέ Συγκρότημα Αλεξαντρόφ, και αποτέλεσε το υπόδειγμα για τη δημιουργία και πολλών άλλων χορωδιακών και χορευτικών συγκροτημάτων.

Αλεξάντρ Βασίλιεβιτς Αλεξαντρόφ (1883-1946)

Τα περισσότερα από τα έργα του Αλεξαντρόφ (τραγούδια, μουσικές διασκευές) συνδέονται με την εργασία του στο συγκρότημα και είναι αφιερωμένα σε σοβιετικά στρατιωτικά και πατριωτικά θέματα, στην ιστορία τού Κόκκινου Στρατού: «Για τα κλιμάκια», «Χτυπάτε από τον ουρανό αεροπλάνα» κ.ά. Τα τραγούδια του Αλεξαντρόφ διακρίνονται για τη μελωδικότητα και τον επικό τους χαρακτήρα, έχουν τη χαρακτηριστική ηχητικότητα των ύμνων και συνεχίζουν τις παραδόσεις τής κλασικής ρωσικής μουσικής.

Ο Ύμνος της Σοβιετικής Ένωσης, σύνθεση του Α. Β. Αλεξαντρόφ:

Ο Αλεξάντρ Βασίλιεβιτς Αλεξαντρόφ έγραψε το τραγούδι «Ιερός πόλεμος» σε στίχους του Β. I. Λέμπεντεφ – Κουμάτς (1941), που έγινε το μουσικό έμβλημα του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου 1941-45: «Σήκω πατρίδα απέραντη, σήκω για ηρωική μάχη με καταραμένο πόλεμο, ενάντια στη φασιστική δύναμη…. Προχωράει ο πόλεμος ο λαϊκός, ο πόλεμος ο ιερός…». Συνέθεσε τη μουσική του Ύμνου της Σοβιετικής Ένωσης (1943). Το 1942 τιμήθηκε με το κρατικό βραβείο της ΕΣΣΔ για την εξαιρετική ποιότητα των λαϊκών τραγουδιών του και το 1946 για τις συναυλίες. Τιμήθηκε επίσης με το παράσημο Λένιν, και με άλλες τιμητικές διακρίσεις και μετάλλια.

Το τραγούδι «Ιερός πόλεμος» του Α.Β. Αλεξαντρόφ ερμηνευμένο το 1942 από το “Τάγμα που τραγουδάει”:

Για το θρυλικό συγκρότημα το «Τάγμα που τραγουδάει» διαβάζουμε σε αφιέρωμα του Ριζοσπάστη (11/5/2003, σε επιμέλεια Ρουμπίνης Σούλη), με αφορμή την κυκλοφορία τότε του CD «Τα τραγούδια του Κόκκινου Στρατού»*:

«(…)Στα χρόνια του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου οι Σοβιετικοί μουσικοί, μαζί με όλους τους πνευματικούς δημιουργούς συμμετείχαν ενεργά στον αγώνα κατά του εχθρού. Πολλοί μουσικοί κατατάχθηκαν στο στρατό και σε εθελοντικά τμήματα, ενώ συνεχής και δημιουργική ήταν η δραστηριότητα που ανέπτυξαν στο στρατό μουσικοσυνθέτες και εκτελεστές. Το θέμα της πατρίδας και ο παλλαϊκός αγώνας κατά του εχθρού κατέλαβαν την πρώτη θέση στη μουσική δημιουργία, και μάλιστα πάνω σε σύγχρονο υλικό εκείνης της περιόδου, με τις ηρωικές μορφές να δεσπόζουν. Με τη γλώσσα της μουσικής δόθηκε το φιλοσοφικό – ηθικό νόημα του αγώνα κατά του πολέμου, σαν γιγάντια σύγκρουση ανάμεσα στο φως και το σκοτάδι, στον ανθρωπισμό και τη φασιστική βαρβαρότητα, ενώ παράλληλα αναδείχτηκαν τα σοσιαλιστικά ιδεώδη(…)».

Στις 25 του Δεκέμβρη 2016 ένα αεροσκάφος της ρωσικής πολεμικής αεροπορίας τύπου Τουπόλεφ (ΤU-154) με 92 επιβαίνοντες, συνετρίβη στη Μαύρη Θάλασσα. Στη λίστα των νεκρών επιβατών συγκαταλέγονταν 64 μέλη του «Ensemble Alexandrov», μεταξύ των οποίων και ο διευθυντής της χορωδίας Βαλέρι Χαχίλοφ. Το αεροσκάφος είχε απογειωθεί από τη Μόσχα με προορισμό τη Λαττάκεια  της Συρίας, όπου οι επιβάτες του θα γιόρταζαν την Πρωτοχρονιά μαζί με τις ρωσικές δυνάμεις που βρίσκονται εκεί…

Ένα χρόνο μετά, το θρυλικό μουσικό σύνολο «Αλεξαντρόφ», με 130 χορωδούς, μουσικούς και χορευτές της Στρατιωτικής Ακαδημίας της Μόσχας, έφτασε στην Ελλάδα για δύο μοναδικές εμφανίσεις, την Δευτέρα 4 του Δεκέμβρη στο Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας, και την Τρίτη 5 του Δεκέμβρη 2017 στο Αλεξάνδρειο Μέλαθρο, στη Θεσσαλονίκη. Οι δυο αυτές παραστάσεις δίνονται προς τιμή του ενός χρόνου από το τραγικό αεροπορικό δυστύχημα.

Η χορωδία συνδυάζει την αρμονία και την καθαρότητα του ακαδημαϊκού τραγουδιού με την πολύχρωμη συναισθηματικότητα και την καλλιτεχνική ποιότητα που είναι απαραίτητη σε κάθε παραδοσιακή λαϊκή παράσταση, ενώ χαρακτηρίζεται από υψηλές φωνητικές δεξιότητες. Το χορευτικό σχήμα, με τις εντυπωσιακές επιδόσεις του στη σκηνή, συνεισφέρει με μεγάλη επιτυχία στο υψηλό επίπεδο του Συνόλου, ενώ η ορχήστρα συνδυάζει με ιδιαίτερη επιτυχία παραδοσιακά ρωσικά έγχορδα, όπως η μπαλαλάικα και η domra, με ακορντεόν, ξύλινα πνευστά και χάλκινα όργανα.

Το ρεπερτόριο του συγκροτήματος περιλαμβάνει περισσότερες από 2.000 μουσικές συνθέσεις: Επαναστατικά τραγούδια, παραδοσιακά τραγούδια και χορούς όπως η «Κατιούσα», η «Καλίνκα», θρησκευτική μουσική (όπως το «Ave Maria»), χριστουγεννιάτικα τραγούδια, κλασικές συνθέσεις Ρώσων και ξένων συνθετών, καθώς και επιτυχίες της παγκόσμιας μουσικής. Σε προηγούμενη επίσκεψή τους στη χώρα μας είχαν τραγουδήσει στα ελληνικά το «Όταν σφίγγουν το χέρι», των Μίκη Θεοδωράκη – Γιάννη Ρίτσου.

Σε ολόκληρο τον κόσμο, το Σύνολο Αλεξαντρόφ θεωρείται ισότιμο με θεσμούς όπως τα μπαλέτα Μπολσόι, το Εριμτάζ, η Κρατική Πινακοθήκη Τρετιακόφ και το Μουσείο της Πολιτιστικής Κληρονομιάς στη Μόσχα.

*Το CD «Τα τραγούδια του Κόκκινου Στρατού» κυκλοφόρησε το 2003 από την εταιρία «Protasis» και  περιλαμβάνει 21 κομμάτια – ανάμεσά τους ο «Ιερός πόλεμος», «Κόκκινος Στρατός», «Στους κάμπους, στα βουνά», «Εμπρός σύντροφοι», «Τραγούδι του Κόκκινου Στρατού», «Τσαπάεφ», «Γυρίζοντας από το Βερολίνο», «Διεθνής», «Πένθιμο Εμβατήριο» κ.ά. Μαζί τα φολκλορικά «Βόλγα ρώσικο ποτάμι», «Καλίνκα», «Βαρκάρηδες του Βόλγα», «Κατιούσα» κλπ. Τραγούδια, που σημάδεψαν ιστορικά, κοινωνικά και καλλιτεχνικά τον αιώνα που πέρασε, που αγαπήθηκαν, τραγουδήθηκαν και διασκευάστηκαν σε πολλές γλώσσες. Τραγούδια που συμβολίζουν τον αγώνα κατά του κατακτητή και τη διεθνιστική αλληλεγγύη των λαών και αποτελούν ένα διαρκές μήνυμα ελευθερίας. Εκτός από το θρυλικό Συγκρότημα του Κόκκινου Στρατού, στον δίσκο συμπράττουν μεγάλα φωνητικά σύνολα, όπως η Ρωσική Χορωδία της ΕΣΣΔ, η Χορωδία των Ρωσικών Τραγουδιών, η Μεγάλη Χορωδία της Εθνικής Ραδιοφωνίας, η Χορωδία της Σοβιετικής Ακαδημίας, τα χορωδιακά συγκροτήματα του Βόλγα και του Ουράλη. Το CD διατίθεται και από τη «Σύγχρονη Εποχή.