Χρήστος Λεοντής: «To χαρακτηριστικό της κάθε νέας γενιάς είναι να αντιστέκεται και να μην παραιτείται από τη ζωή»

Ο συνθέτης Χρ. Λεοντής παραχώρησε συνέντευξη στον «Οδηγητή» ενόψει του αφιερώματος που θα παρουσιάσει στο Φεστιβάλ στο Σκοπευτήριο Καισαριανής στις 28 Απρίλη

Φέτος, λόγω της συμπλήρωσης 50 χρόνων του Φεστιβάλ της ΚΝΕ και του «Οδηγητή», επιλέχτηκε το Φεστιβάλ να κάνει στάση σε όλα τα σημεία της Αττικής απ’ όπου «πέρασε» τα προηγούμενα 50 χρόνια. Πρώτος σταθμός του 50ου Φεστιβάλ θα είναι η Καισαριανή, την Κυριακή 28 Απριλίου, στο Σκοπευτήριο, εκεί που φέτος συμπληρώνονται 80 χρόνια από την εκτέλεση των 200 κομμουνιστών την Πρωτομαγιά του 1944.

Στο πλαίσιο του αφιερώματος που θα παρουσιαστεί εκεί, ο «Οδηγητής» συζήτησε με τον συνθέτη Χρήστο Λεοντή, όπου στη μουσική του συναντιούνται οι 200 της Καισαριανής με τους αντιφασίστες της Χιλής, ο ΕΛΑΣίτης του Δεκέμβρη του ’44 με τον εξόριστο Γ. Ρίτσο, καθώς αγκαλιασμένοι γονατίζουν μπροστά στους «νεκρούς της πλατείας» των λαϊκών αγώνων όλου του κόσμου. Άλλωστε, γι’ αυτό η μουσική του Χρ. Λεοντή επιμένει να λάμπει και να ξεχωρίζει στα λασπόνερα της εποχής, είναι ένας «έρωτας – αρχάγγελος» για τα πιο ακριβά μας όνειρα…

• «Οδηγητής»: Μισός αιώνας μετά το 1ο Φεστιβάλ ΚΝΕ-Οδηγητή. Τι ξεχωρίζετε από το Φεστιβάλ εκτός από το ότι στο όνομά του έχει τον «Οδηγητή» του Κ. Βάρναλη, που μελοποιήθηκε από σας;

Χρήστος Λεοντής: Η ιδέα του Φεστιβάλ, που ξεκίνησε πριν 50 χρόνια, ήταν μια λαμπρή ιδέα. Κινητοποιήθηκε η νεολαία της χώρας και παρήχθη πλούσιο πολιτιστικό έργο από την ΚΝΕ, που το αγκάλιασε και το στήριξε με την παρουσία του όλος ο κόσμος, γιατί κουβαλούσε την ελπίδα και τις προσδοκίες του.

Όλο αυτό το διάστημα, με το έργο και τη φυσική μου παρουσία, βρισκόμουν ανελλιπώς εκεί, σε όλα τα Φεστιβάλ, ύστερα από πρόσκληση της ΚΝΕ, με εξαίρεση τα τελευταία 5-6 χρόνια. Αυτή την τελευταία περίοδο παρακολουθούσα μερικές από τις εκδηλώσεις, μουσικές κυρίως, από διάφορα βίντεο και προβολές. Η εμπειρία μου αυτή μου έδωσε την ευκαιρία να επισημάνω κάποια πράγματα που κατά τη γνώμη μου χρειάζονται ιδιαίτερη προσοχή. Η τηλεόραση, το ίντερνετ και όλα τα σύγχρονα μέσα ασκούν μεγάλη επιρροή και διαμορφώνουν χαρακτήρες και μια αισθητική που πολλές φορές επηρεάζει και αποπροσανατολίζει…

Πραγματικός και καθημερινός βομβαρδισμός. Δημιουργείται, λοιπόν, η ανάγκη να υπάρξουν προτάσεις, σε αντιστάθμισμα, ώστε να δώσει την ευκαιρία στους νέους -ιδιαίτερα- να αντιληφθούν ότι υπάρχουν κι άλλα πράγματα στη ζωή, μιας άλλης λογικής και αισθητικής πέραν αυτών… της τηλεόρασης. Χρειάζεται, λοιπόν, επαγρύπνηση και εκμετάλλευση όλων αυτών των σύγχρονων μέσων που προσφέρονται για να δοθεί η ευκαιρία στον κάθε νέο να ψάξει και να ερευνήσει ώστε να μην πέσει θύμα της …συνήθειάς του. Σ’ αυτόν τον στόχο μπορεί να συμβάλλουν καίρια και αποφασιστικά οι επιλογές και οι προτάσεις του Φεστιβάλ στους νέους.

Σίγουρα χρειάζεται πολλή δουλειά και σοβαρή μελέτη σε ό,τι αφορά στον αισθητικό προσανατολισμό της νεολαίας… «Ήταν μακρύς ο δρόμος ως εδώ…», λέει ο Ρίτσος. Εξακολουθεί να μακραίνει και να μην έχει τέλος… λέω εγώ! Είναι παρήγορο ότι το Φεστιβάλ προσπαθεί και συμβάλει, στο μέτρο του δυνατού, στο να αναπτύσσεται σταθερά ένας ιδεολογικο-καλλιτεχνικός προσανατολισμός, πλάθοντας και διαμορφώνοντας τις συνειδήσεις των νέων. Ελπίζω και αισιοδοξώ, καθώς οι αισθητικές ανάγκες του λαού εξακολουθούν να υπάρχουν, ότι θα επιτευχθεί αυτός ο στόχος και θα βρεθεί ο τρόπος να γίνουν πραγματικότητα.

Στα 50 αυτά χρόνια της πορείας του Φεστιβάλ, αναρίθμητες συμμετοχές όλων των κατηγοριών των καλλιτεχνών πρόσφεραν την εργασία τους, το ταλέντο τους και το έργο τους. Πολλά διδάχτηκαν κι εκείνοι από την εμπειρία τους και το ζύμωμά τους μέσα στον κόσμο, που μπορώ να πω ότι αυτή η επαφή και η επικοινωνία δρομολόγησαν και διαμόρφωσαν αισθητικές αντιλήψεις. Υπάρχουν παραδείγματα που θα μπορούσαν να αποτελέσουν κίνητρα και πρότυπα για δημιουργία ακόμα και σήμερα. Θυμάμαι τότε που έγινε διαγωνισμός σύνθεσης με κριτική επιτροπή τον Μίκη Θεοδωράκη, τον Ρίτσο και μερικούς ακόμα. Η συμμετοχή νέων συνθετών και στιχουργών ήταν τεράστια. Η ΚΝΕ τότε έκανε έναν δίσκο βινυλίου με τα τραγούδια που διακρίθηκαν. Θυμάμαι το κουράγιο που μου έδωσε η βράβευσή μου με το 1ο βραβείο και πόσο επηρέασε και τον αισθητικό-ιδεολογικό προσανατολισμό μου…

Σήμερα, δεν είναι καθόλου δύσκολο να επαναληφθεί κάτι παρόμοιο. Υπάρχουν πολλοί νέοι δημιουργοί που γράφουν ωραία μουσική, αξιόλογους στίχους που όμως δεν τα ακούμε…

Σ’ εκείνους εναπόκειται να πάνε λίγο παραπέρα τον μίτο του τραγουδιού. Χρειάζονται, όμως, μια βοήθεια, γιατί οι συνθήκες δεν ευνοούν κάτι τέτοιο… Το Φεστιβάλ, μπορεί να δημιουργήσει αυτή την ευκαιρία στους νέους δημιουργούς, ένα αποκούμπι για καλλιτεχνική έκφραση και δημιουργία. Θα βοηθήσει στη μελλοντική πορεία τους. Επίσης η δημιουργία μεικτής Χορωδίας Νέων, η δημιουργία μικρής λαϊκής ορχήστρας είναι προτάσεις που μπορούν να πραγματοποιηθούν άμεσα και τα αποτελέσματα μιας τέτοιας προσπάθειας θα είναι άμεσα επίσης. Τόσοι νέοι μουσικοί – και όχι μόνο – υπάρχουν στην ΚΝΕ. ΤΟΛΜΗΣΤΕ ΤΟ.

• «Ο»: Πώς, πού και γιατί μπορούν τα τραγούδια σας σήμερα, που θα ακουστούν και στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής (π.χ. από τους δίσκους «Καταχνιά», «Καπνισμένο Τσουκάλι» κ.λπ.), να είναι χρήσιμα, να συγκινούν και να δίνουν δύναμη;

Χ.Λ.: Θεωρώ χρέος τιμής να ακουστούν αυτά τα τραγούδια μου, ιδιαίτερα της «Καταχνιάς», στον τόπο όπου η θυσία εκείνων υπήρξε η πηγή έμπνευσης γι’ αυτό το έργο. Αυτό το ιστορικό γεγονός, αυτό το μεγαλείο, λειτουργεί σαν φωτοδότης, «είναι φάρος φωτεινός», όπως λέω και στην «Καταχνιά», για όλες τις εποχές, για όλες τις ηλικίες. Τέτοιες θυσίες αποτελούν παγκόσμια και αιώνια σύμβολα. Από τις παραστάσεις που έχω κάνει τα τελευταία 5-10 χρόνια, αισθάνομαι ότι τα τραγούδια αυτά εξακολουθούν να κουβαλάνε ένα φορτίο μέσα τους, το οποίο όχι μόνο δεν έχει ξεθυμάνει, αλλά αντίθετα γιγαντώνεται. Αυτά τα τραγούδια θα πρέπει να τα δει κανείς πώς λειτουργούν μέσα στο κοινωνικό σύνολο. Από την εμπειρία μου νιώθω την ανάγκη του κόσμου, τη δίψα του να «γαντζωθεί» στις προσδοκίες που έχει και που ενυπάρχουν στα τραγούδια αυτά, τόσο στην «Καταχνιά» και το «Καπνισμένο Τσουκάλι» όσο και σε άλλα τραγούδια, που θα ακουστούν στην Καισαριανή.

Στη σύγχρονη ζωή, έτσι όπως τη ζούμε σήμερα και όπως εξελίσσεται, δεν μπορεί κανείς να μένει ασυγκίνητος και απαθής σε γεγονότα που έχουμε δει όλοι μας, π.χ. εικόνες με μετανάστες, μανάδες με τα μωρά τους, πνιγμένους, ακόμη και μωρά… Πώς μπορούν τέτοια γεγονότα να μας αφήνουν ασυγκίνητους… Νομίζω η σημερινή νεολαία έχει δύσκολο ρόλο και δρόμο, γιατί πραγματικά βομβαρδίζεται καθημερινά με λυσσαλέα προπαγάνδα και αυτό την κάνει είτε να απογοητεύεται είτε να παραιτείται. To χαρακτηριστικό όμως της κάθε νέας γενιάς είναι να αντιστέκεται και να μην παραιτείται από τη ζωή. Αυτή τη στιγμή ολόγυρα μας διεξάγονται πόλεμοι, που τροφοδοτούνται από τους ίδιους που κάθε βδομάδα συνεδριάζουν, συνεδριάζουν, συνεδριάζουν!!! Ένα μαζικό, δυναμικό, πανευρωπαϊκό και παγκόσμιο κίνημα ειρήνης, μήπως έχει αργήσει…;

• «Ο»: Τι σας εμπνέει σήμερα και τι εύχεστε για τα 50 χρόνια του Φεστιβάλ μας;

Χ.Λ.: Με εμπνέουν τα τεκταινόμενα γύρω μας, στη γειτονιά μας και σε όλο τον κόσμο. Επειδή ο χειρότερος εχθρός του ανθρώπου είναι η συνήθειά του, εύχομαι το Φεστιβάλ να συμπληρώσει τις ελλείψεις του. Εύχομαι όλα τα παιδιά να αντιληφθούν την ανάγκη της δημιουργίας ενός ανανεωμένου Φεστιβάλ, που διαρκώς θα αναζωογονείται από τη συμμετοχή και τις ιδέες τους. Εύχομαι ακόμα να δημιουργηθούν καλλιτεχνικοί πυρήνες μέσα στη νεολαία, που να καλύπτουν τις δικές τους ανάγκες και της κοινωνίας. Εύχομαι, τέλος, να ευοδωθεί η προσπάθεια για τη δημιουργία της Χορωδίας και της λαϊκής ορχήστρας της ΚΝΕ.

Ο δρόμος είναι μακρύς!!!… Ραντεβού στο Σκοπευτήριο!

Θα είμαστε εκεί…

Μια ξεχωριστή συναυλία… Μια συναυλία με έναν από τους μεγαλύτερους συνθέτες της χώρας, τον Χρήστο Λεοντή… Εξήντα χρόνια τώρα το εμπνευσμένο και βαθιά ανθρώπινο έργο του μας συνοδεύει σε κάθε μας στιγμή.

Ηταν άνοιξη του 1963 όταν πραγματοποίησε την πρώτη του συναυλία μαζί με τον Μάνο Λοΐζο. Τους δύο νεαρούς συνθέτες παρουσίασε στο κατάμεστο «Ακροπόλ» ο Μίκης Θεοδωράκης. Μάλιστα, στο τέλος της συναυλίας, τους προσέφερε μια πέτρα που του είχαν ρίξει παρακρατικές ομάδες, όταν διηύθυνε τον «Επιτάφιο» στη Νάουσα, το 1961, δίνοντας με αυτόν τον τρόπο τη «σκυτάλη» στην επόμενη γενιά.

Από τότε ο Χρήστος Λεοντής δεν σταμάτησε να δημιουργεί και τα έργα του να αγκαλιάζονται πλατιά από τον λαό. Στην 60χρονη αυτή πορεία οι εμπειρίες ήταν πολλές, που έδωσαν στη μετουσίωσή τους τραγούδια λυρικά, ερωτικά, χορευτικά, στοχαστικά κ.λπ. Ενα μεγάλο μέρος απ’ αυτά τα τραγούδια γράφτηκαν για το θέατρο.

«Καταχνιά», «Καπνισμένο Τσουκάλι», «Αχ Ερωτα», «Παραστάσεις», «Καντάτα Ελευθερίας», «Ερωτας Αρχάγγελος» είναι ορισμένα μόνο από τα μοναδικά έργα που μας έχει χαρίσει. Στη μακρά δημιουργική του διαδρομή συνεργάστηκε με σπουδαίους τραγουδιστές, ενώ μελοποίησε μεγάλους ποιητές. Ενδεικτικά αναφέρουμε τους Λόρκα, Σολωμό, Μακρυγιάννη, Ρήγα, Βάρναλη, Ρίτσο, Αναγνωστάκη, Βρεττάκο, Χειμωνά, Ελευθερίου κ.ά.

Στιγμές απ’ όλη αυτή τη διαδρομή του θα παρουσιάσει την ερχόμενη Κυριακή στην Καισαριανή, σε ένα αφιέρωμα τιμής στους 200, με το πρώτο μέρος της συναυλίας να περιλαμβάνει παρουσίαση της εμβληματικής «Καταχνιάς», σε στίχους του Κώστα Βίρβου. Θέμα του έργου το τρίπτυχο «Κατοχή – Αντίσταση – Απελευθέρωση». Ενα έργο συγκλονιστικό – φόρος τιμής στους παντοτινούς αγώνες… «Ενας ξύλινος σταυρός», «Τι κι αν με ρίξεις στο κελί», «Δεν θέλω να μου δέσετε τα μάτια»…

«Η Καταχνιά» κυκλοφόρησε το 1964 με ερμηνευτές τον Στέλιο Καζαντζίδη και την Μαρινέλλα, καθώς και τη Χορωδία Κορίνθου υπό τη διεύθυνση του Αλέκου Παπαγιαννόπουλου. Τις διορθώσεις των πεζών σημειώσεων έκανε ο Νικηφόρος Βρεττάκος, ενώ ο Δημήτρης Μυράτ επελέγη για τα αφηγηματικά μέρη.