Δημήτρης Ψαριανός – Ο «καταραμένος» μεγάλος ερωτικός
“Θυμάμαι τη μέρα που ο Μάνος μάς έδωσε τις παρτιτούρες. Ρίξαμε μια ματιά κι έπειτα αρχίσαμε να κοιταζόμαστε μεταξύ μας…Αυτός ο δίσκος ήταν η ευχή και κατάρα της ζωής μου…”
Η φωνή του από τις πιο ξεχωριστές και πιο όμορφες του ελληνικού τραγουδιού. Οι ερμηνείες του μοναδικές, απέριττες, χαραγμένες από την ευαισθησία που χαρακτήριζε και τον ίδιο. Η παρουσία του, τα 72 χρόνια που έζησε, σεμνή, ευγενική, «χαμηλόφωνη».
Ο Δημήτρης Ψαριανός γεννήθηκε στις 29 του Δεκέμβρη 1948, στην Πρέβεζα και έφυγε από τη ζωή στις 17 του Νοέμβρη 2020. Σπούδασε τραγούδι και κιθάρα, ηχογράφησε προσωπικούς δίσκους και συμμετείχε σε άλλους ως τραγουδιστής και συνθέτης.
Η πορεία του σημαδεύτηκε για πάντα όταν συναντήθηκε με τον Μάνο Χατζιδάκι, και μαζί με την Φλέρυ Νταντωνάκη ερμήνευσαν τα τραγούδια του «Μεγάλου Ερωτικού». Ο δίσκος κυκλοφόρησε το 1972 και εμπεριέχει 11 τραγούδια σε μουσική Μ. Χατζιδάκι και στίχους των Κ.Π. Καβάφη, Μυρτιώτισσας, Γ. Σαραντάρη, Ν. Γκάτσου, Δ. Σολωμού, Οδ. Ελύτη, Σαπφούς, Ευριπίδη, Γ. Χορτάτζη, Σολομώντα, Αγ. Δημητρούκα, Μ. Χατζιδάκι. Σε επικρίσεις που δέχεται ο Χατζιδάκις, επειδή εν μέσω χούντας κυκλοφορεί δίσκο με «ερωτικά τραγούδια», ο ίδιος απαντά: «Εγώ δεν γράφω ερωτικά τραγούδια, αλλά για τον έρωτα. Και ο έρωτας παραμένει πάντα ένα πρόβλημα όχι μόνο του καιρού μας, αλλά όλων των καιρών».
«Ο Μεγάλος Ερωτικός» (1972) – Ο δίσκος:
Ο Μάνος Χατζιδάκις εξηγεί τους λόγους που τον έσπρωξαν να επιλέξει την Φλέρυ Νταντωνάκη και τον Δημήτρη Ψαριανό, στο σημείωμα του δίσκου: «Προσπάθησα να δημιουργήσω απλά τραγούδια αλλά όχι εύκολα. Γι’ αυτό διάλεξα με προσοχή τους τραγουδιστές. H Φλέρυ Νταντωνάκη με πάθος, σπάνια φωνή, εσωτερική ένταση, και ο Δημήτρης Ψαριανός, απέριττος, νεανικός και γνήσια λαϊκός. Και οι δυο τους τραγουδώντας τον “Μεγάλο Ερωτικό” νομίζω δίνουν μαθήματα ήθους, αλήθειας, μαγείας στο λαϊκό τραγούδι».
Ο Δημήτρης Ψαριανός είναι τότε 24 χρόνων. Η επιλογή του Χατζιδάκι τον ρίχνει στα βαθιά. Η ολοκλήρωση του δίσκου δικαιώνει τον συνθέτη και αναδεικνύει έναν νέο εξαιρετικό ερμηνευτή.
Δημήτρης Ψαριανός – Ο «καταραμένος» μεγάλος ερωτικός
Σχεδόν τέσσερις δεκαετίες μετά, και με αφορμή την παρουσίαση των τραγουδιών του δίσκου από την Ορχήστρα των Χρωμάτων, η Ματούλα Κουστένη συναντά τον Δημήτρη Ψαριανό για λογαριασμό της Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας. Η καλή δημοσιογράφος τον χαρακτηρίζει «ακριβοθώρητο», «ευγενή και γλυκό, «σημαδεμένο» από τον «Μεγάλο Ερωτικό». Ο Δημήτρης Ψαριανός θυμάται και μοιράζεται μαζί της στιγμές από τη συνάντησή του με τον Μ. Χατζιδάκι και την ηχογράφηση του δίσκου:
«Η πρώτη κρούση έγινε μέσω του Δημήτρη Βερνίκου, σκηνοθέτη και φίλου του Χατζιδάκι που με άκουσε στο “Κύτταρο” όπου εμφανιζόμουν. Ήρθε, λοιπόν, στο καμαρίνι και με ρώτησε: “Θέλεις να βρεθούμε με τον Χατζιδάκι που μόλις επέστρεψε από την Αμερική;”. Φυσικά δέχτηκα. Έτσι τις επόμενες ημέρες βρέθηκα στο σπίτι του. Έπαιξα 2-3 κομμάτια στην κιθάρα και αμέσως μου λέει: “Δημήτρη, αποφασίζω να είσαι ο ερμηνευτής του ‘Μεγάλου Ερωτικού'”». Πώς του φάνηκε άραγε η πρώτη εκείνη επαφή; «Ήξερα με ποιον συναντιέμαι. Δεν ήμουν απαίδευτος. Μάλιστα ο Χατζιδάκις ήταν μεταξύ εκείνων που είχα σερβίρει στην μπουάτ του Λάκη Παππά, όπου μέχρι τότε είχα δουλέψει και γκαρσόνι».
«Πολλές πρόβες δεν κάναμε. Ήμασταν ξεφτέρια με τη Φλέρυ και τα πήραμε αμέσως. Περισσότερο χρόνο περάσαμε στο στούντιο. Θα έλεγα πως ο Χατζιδάκις δεν είχε ξεμπερδέψει με τις παρτιτούρες, όταν αρχίσαμε ηχογραφήσεις. Συνεχώς δοκίμαζε νέα πράγματα, πρόσθετε, αφαιρούσε. Απολύτως βέβαιος ήταν, ωστόσο, για το μοίρασμα των κομματιών. Ήξερε εξαρχής ποια θα πω εγώ και ποια η Φλέρυ. Ούτε για μια στιγμή δεν δοκιμάσαμε ο ένας τραγούδι του άλλου. Όλα γενικά ήταν σε πολύ χαλαρό, χαρούμενο και γενναιόδωρο κλίμα. Σκεφτείτε πως οι μισοί μέσα μπορεί να έπαιζαν τα κομμάτια τους και οι υπόλοιποι παίζαμε μπάλα στους χώρους της Κολούμπια».
«Θυμάμαι τη μέρα που ο Μάνος μάς έδωσε τις παρτιτούρες. Ρίξαμε μια ματιά κι έπειτα αρχίσαμε να κοιταζόμαστε μεταξύ μας. Δεν φανταζόμαστε ότι θα ήταν τόσο τολμηρός: βιολί, κοντραμπάσο, βιολοντσέλο, έπαιζε με το συμφωνικό σχήμα, χωρίς, όμως, τον συμφωνικό όγκο. Οι περισσότεροι μουσικοί ήμασταν του κλασικού χώρου κι αυτό το πείραμα μας γοήτευε. Περισσότερο, όμως, γοήτευε τον ίδιο τον Μάνο… Τότε μιλούσε συχνά για “μαγεία” -του άρεσε αυτή η λέξη. Και μας έκανε πάντα να δίνουμε τον καλύτερό μας εαυτό. Νομίζαμε ότι αυτό είναι η μαγεία. Αλλά σήμερα, που λείπει, καταλαβαίνουμε πως ήταν ο ίδιος».
«Η σειρά που ακολουθούν τα ποιήματα αυτά των ελλήνων ποιητών σχηματίζει έναν αδιάσπαστο κύκλο τραγουδιών, μια λειτουργία για τον “Μεγάλο Ερωτικό” -κάτι σαν τους εσπερινούς Αγίων σ’ ερημοκλήσια μακρινά με τη συμμετοχή φανταστικών αγγέλων, εραστών, παρθενών και εφήβων. Είναι μια λιτανεία περίεργη, όμως και τόσο φυσική στην εσωτερική κι απόκρυφη ζωή μας».
«Ό,τι και να ζητούσε του το έδινα ενστικτωδώς κι όχι από εμπειρία. Θυμάμαι όταν άρχισα να λέω στο στούντιο το “Με την πρώτη σταγόνα της βροχής” είχα κλείσει τα μάτια, με είχε συνεπάρει η μουσική, νόμιζα ότι σκίζω. Ξαφνικά ακούω: “Στοπ! Βρε Δημήτρη, βάλε λίγη υγρασία στη φωνή σου”. Χωρίς να καταλαβαίνω τι εννοεί, ξαναπροσπάθησα και τα κατάφερα. Καταλάβαινα ότι κάνουμε κάτι σημαντικό, όμως δεν συνειδητοποιούσα το μεγαλείο. Έβλεπα κάποιες φορές τη Φλέρυ να έρχεται στην πρόβα με δύο λαμπάδες στο χέρι, με το υπέροχο καφτάνι της και με το μικρό μου μυαλό έλεγα “τους αρέσει να δημιουργούν ατμόσφαιρα, κάτι θα ξέρουν”».
«Αυτός ο δίσκος ήταν η ευχή και κατάρα της ζωής μου. Ευχή γιατί υπήρξα σε αυτή τη θεία δημιουργία και κατάρα γιατί, όταν στα 20 ερμηνεύεις αυτά τα τραγούδια, η υπόλοιπη ζωή σου απλώς περνάει σε δεύτερη μοίρα. Ανέβηκα στην κορυφή των Ιμαλαΐων κι όταν μετά έκανα σημαντικές -αντικειμενικά- δουλειές όλοι μού λέγανε: “Καλή είναι, αλλά δεν είναι “Μεγάλος Ερωτικός”. Αυτό το αλλά είναι πολύ βαρύ».
