«Έστειλα στο Κόμμα, δέκα μάρκα ακόμα…»

«Πριν από πολλά χρόνια, ο Φώντας Λάδης έγραψε ένα τραγούδι που πολλοί ίσως δε θυμούνται, ενώ οι νεότεροι ίσως δεν έχουν ακούσει τα λόγια του ούτε μία φορά. «Έστειλα στο Κόμμα / 10 μάρκα ακόμα / μη γράψουν το όνομά μου / μόνο τα αρχικά μου / όχι πως φοβάμαι / τι εργάτης θα ‘μαι/ για τόσα όμως δεν κάνει / να χαλάν μελάνι».

Αυτά είχε γράψει τότε ο Φώντας Λάδης και έκανε τραγούδι ο Μίκης Θεοδωράκης. Θυμήθηκα το τραγούδι αυτό, διαβάζοντας τις αράδες στην πρώτη σελίδα του «Ριζοσπάστη»: «Οι εργαζόμενοι και το σωματείο της επιχείρησης ΚΑΖΗΣ που βρίσκονται εννέα μήνες σε επίσχεση εργασίας, διεκδικώντας δεδουλευμένα, μετά από Γενική Συνέλευση, αποφάσισαν να προσφέρουν 1.420 ευρώ στο ΚΚΕ μέσω της Κομματικής Οργάνωσης Αττικής, τιμώντας έτσι την 90χρονη Ιστορία του και τη συμβολή του στους αγώνες της εργατικής τάξης».

Ο Μίκης Θεοδωράκης με τον Φώντα Λάδη, την εποχή που παρουσιάστηκαν τα “Γράμματα από τη Γερμανία”

Χίλια Τετρακόσια Είκοσι. Πόσες ώρες δουλειάς; Πόσα κουτιά γάλα για τα παιδιά; Πόσα ευρώ τόκοι δανείων; Πόσες μέρες μέχρι να βγάλουμε το μήνα; Κανένας εργάτης δε σκέφτηκε. Εβαλε το χέρι στην τσέπη. Μέτρησε. Μέχρι πότε βγαίνω; Τι έχω να ψωνίσω; Σκέψεις που θα τσάκισαν το μυαλό. Μα, βρέθηκαν 2, 5, 10 ευρώ «για το Κόμμα». Τέτοια εμπιστοσύνη έχει η εργατιά στο Κόμμα της, γιατί κάθε εργάτης γνωρίζει το Κόμμα.

(…) Οι εργάτες άφοβα «κόβουν» τα κουπόνια του ΚΚΕ. Ξέρουν καλά τι είναι, ξέρουν καλά πως μια Κνίτισσα, ένας ΚουΚουΕς θα του ζητήσουν να μετρήσει το υστέρημα και να δώσει ό,τι μπορεί «για το Κόμμα». 90 χρόνια τώρα το ΚΚΕ μετρά τα 1.420 των εργατών. Ουδέποτε ζήτησε απ’ αλλού και ούτε πρόκειται να του δώσουν. Είτε 100 δραχμές, είτε 10 μάρκα, είτε 2, είτε 1.420 ευρώ, θα ‘ναι το υστέρημα των εργατών που θα του δίνει τα απαραίτητα για να δρα, να οργανώνει την πάλη για μεροκάματο, μόρφωση, προκοπή, σοσιαλισμό.

Οι εργάτες ξέρουν καλά, το ΚΚΕ – το κόμμα Τους – δε θα το βάλει κανείς στο χέρι. Για το ΚΚΕ τα δύο ευρώ του εργάτη, κομμένα σε κουπόνι, που τα στερεί από την οικογένειά του, προκειμένου να ενισχύσει το Κόμμα, είναι η μεγαλύτερη πλερωμή, είναι άλλη μια επιβεβαίωση πως το Κόμμα είναι αίμα από το αίμα, σάρκα από τη σάρκα του λαού. Κρυστάλλινα, ξεκάθαρα».

Στρατής Δουνιάς (Ριζοσπάστης, 16/7/2008)

«Γράμματα από τη Γερμανία»: Τα εξώφυλλα των δύο δίσκων

Τα «Γράμματα από τη Γερμανία», σε στίχους του Φώντα Λάδη και μουσική Μίκη Θεοδωράκη, παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά στο θέατρο Λυκαβηττού, στις 2 του Σεπτέμβρη 1966, ξεσηκώνοντας αντιδράσεις από τον καθεστωτικό Τύπο της εποχής. Πρόκειται για 13 τραγούδια που αναφέρονται στους Έλληνες μετανάστες και τις συνθήκες ζωής τους στη Γερμανία.

Ο κύκλος τραγουδιών απαγορεύτηκε (τα περισσότερα) από τη λογοκρισία και ηχογραφήθηκε το 1975 ταυτόχρονα σε δύο διαφορετικούς δίσκους, με τις φωνές των Γιώργου Ζωγράφου, Γιάννη Θωμόπουλου και Άννας Βίσση, ο ένας, και των Αφροδίτης Μάνου, Γιάννη Συρρή και Αντώνη Καλογιάννη.

Τα τραγούδια του δίσκου:

Γεια σου μάνα, γεια σου Στράτο // Κίνησε ο Μάης για ναρθεί // Χτες τ’ απόγεμα στο Άαχεν // Σου ’στειλα δυο τρεις στυλούς // Ο Μήτσος απ’ τα Φάρσαλα // Μια ξανθιά απ’ το Βισμπάντεν // Στο Καφενείο “Ελληνικόν” // Έστειλα στο Κόμμα // Ένα δάσος κλάρες // Βίλεμ Στράσσε // Βγήκ’ η ζωή μας στο σφυρί // Έλληνες, Τούρκοι κι Ιταλοί // Εμείς οι Έλληνες εργάτες

«Τον Σεπτέμβρη του 2016, πενήντα χρόνια μετά την πρώτη παρουσίαση, τα «Γράμματα από τη Γερμανία» παρουσιάστηκαν ξανά σε συναυλία στην Αθήνα. Με αφορμή την εκδήλωση, ο Φώντας Λάδης θα σημειώσει:

Είναι δυνατόν μια σειρά πολιτικών τραγουδιών, όπως είναι τα «Γράμματα από τη Γερμανία», να είναι επίκαιρα, με την κυριολεκτική σημασία της λέξης, μετά από πενήντα ολόκληρα χρόνια; Ο αναγνώστης των στίχων και, κυρίως, ο ακροατής των τραγουδιών, ας κρίνει. Ο παλιός και ο καινούριος. Και εκείνος που τα υποδέχτηκε πριν από πέντε δεκαετίες και ταυτίστηκε μαζί τους, και αυτός που τα πρωτοακούει.

Είναι δυνατόν τα πολιτικά γεγονότα να επαναλαμβάνονται, οι κοινωνικές καταστάσεις να μοιάζουν, να επιμηκύνονται ή να μένουν αναλλοίωτες τόσο πολύ στον χρόνο, ώστε ο ακροατής να βλέπει σε τραγούδια που γράφτηκαν πριν από τόσες δεκαετίες, συνθήκες και συμπεριφορές που είναι σημερινές;

Ας διαβάσει και ας ακούσει άλλη μια φορά αυτά τα τραγούδια ο παλιός και ο σημερινός ακροατής, και ας απαντήσει μόνος του σε αυτά τα ερωτήματα. Ας βρει τις αντιστοιχίες, τις ομοιότητες, τις αναλογίες και ας συγκρίνει τα αισθήματα και την ιδεολογία του με όσα λένε τα τραγούδια, από τη μια, και με όσα συμβαίνουν γύρω του, από την άλλη.

Ο Μίκης με τον Φώντα Λάδη

Υπάρχουν μέσα σε αυτή τη σειρά τραγουδιών, καταστάσεις που σίγουρα σε τίποτα δεν άλλαξαν. Μήπως και σήμερα δεν «βγαίνει η ζωή μας στο σφυρί σε Αμερική και Ευρώπη»;

Υπάρχουν τραγούδια που σκιτσάρουν τύπους του ελληνικού ακροδεξιού παρακράτους, που καταπίεζαν στη δεκαετία του ‘60 τους Έλληνες εργάτες στη Γερμανία. Θα βρείτε τέτοιους τύπους και σήμερα να στρογγυλοκάθονται στα πίσω πίσω έδρανα της ελληνικής Βουλής. Επίσης υπάρχουν τραγούδια που προειδοποιούν από τα βάθη μισού αιώνα για τον εκκολαπτόμενο νεοναζισμό στη Γερμανία και άλλα που ειρωνεύονται τις αντιφάσεις αλλά και τις επεκτατικές τάσεις του ΝΑΤΟ σε βάρος της τότε Σοβιετικής Ένωσης. Και εδώ οι αναγωγές με το σήμερα είναι εύκολες.

Κάποια τραγούδια, στη συνέχεια, παρακολουθούν τους μετανάστες στην καθημερινότητα τους, στη δουλειά και στη σχόλη. Τέλος, κάποια άλλα αναφέρονται στην έμφυτη τάση της εργατικής τάξης να βρίσκει τους συμμάχους της και να εντοπίζει τους εχθρούς της. Και, προς ενόχλησιν κάποιων, να δίνει τα χέρια και να συσπειρώνεται μαχητικά πάνω από εθνικές και θρησκευτικές διαφορές.

Μακάρι πάντως να φτάσει σύντομα η εποχή που το περιεχόμενο τραγουδιών, όπως τα «Γράμματα από τη Γερμανία», να γίνει ανεπίκαιρο».