Μανώλης Χριστοδούλου: ”Να σεβόμαστε την παράδοση μας χωρίς κόμπλεξ και στερεότυπα”

Ο Μανώλης Χριστοδούλου ξεκίνησε απο πιάνο για να το κερδίσει τελικά το κανονάκι. Ένα όργανο της Ανατολής, διαδεδομένο πολύ στην μουσική της Τουρκίας και της Ανατολικής Μεσογείου το οποίο όλο και περισσότερο κάνει συχνά την εμφάνιση του μέσα σε σχήματα στην ελληνική εγχώρια μουσική και ο ήχος του αρχίζει να μας γίνεται οικείος. Ο Μανώλης μας μιλήσε για αυτό το μουσικό όργανο, για την πορεία του ως παίχτης και τα μελλοντικά του σχέδια. Εμείς τον ακούσαμε με προσοχή και το άγρυπνο κασετοφωνάκι της Κατιούσα κατέγραψε την φωνή του.

Ανήκεις σε μια χρόνια μουσικών του τμήματος Λαϊκής και Παραδοσιακής Μουσικής του Τμήματος της Άρτας τους οποίους τυχαίνει να γνωρίζω μέσα απο άλλες συνεντεύξεις της στήλης και πράγματικά όλοι σας είστε εξαιρετικόι παίχτες και πολύ αξιοπρεπείς σαν προσωπικότητες όπως ο Δήμήτρης Παππάς και ο Χρήστος Πασσιάς;

Ευχαριστώ πολύ για τα καλά σου λόγια, ελπίζω όντως να ισχύουν σε όλα τα επίπεδα που ανέφερες. Με τον Δημήτρη υπήρξαμε συμφοιτήτες ενώ ο Χρήστος ήταν ένα εξάμηνο μεγαλύτερος .Είμαι της ίδιας άποψης πως πρόκειται για αφοσιωμένους και καλούς παίχτες, όπως και αρκετοί άλλοι μουσικοί του τμήματος που δεν γνωρίζεις μέχρι σήμερα. Πιστεύω πως υπήρξα τυχερός και δεν πέρασα τελικά στο τμήμα της Κέρκυρας, όπου ήταν ο αρχικός μου στόχος αλλά στο τμήμα της Άρτας γιατί εκεί είχα την ευκαιρία να έρθω σε επαφή με την παραδοσιακή μουσική και το κανονάκι.

Δεν υπήρξε ποτέ πριν επαφή με το μουσικό αυτό όργανο πριν την εισαγωγή σου στο τμήμα ;

Όχι. Ξεκίνησα με πιάνο σε ιδιαίτερα μαθήματα με έναν δάσκαλο ο οποίος με ενέπνευσε πολύ στο να ασχοληθώ με τη μουσική. Θα ήθελα να τον ευχαριστήσω γι αυτό και να αναφέρω το όνομα του Παναγιώτης Φώτης. Είχα άλλο προσανατολισμό στην αρχή στην μουσική μου παιδεία. Άκουγα μόνο δυτική μουσική. Ηλεκτρονική, house,hip hop ακόμα και pop.Δεν ήμουν της παραδοσιακής μουσικής. Παρόλο που υπήρχαν τα ακούσματα στο σπίτι απ τον πατέρα μου. Αργότερα ξεκίνησα μαθήματα κανονάκι με έναν οικογενειακό φίλο, πριν πάω στην σχολή, τον Μανώλη Καρπάθιο. Ήταν περισσότερο σεμιναριακά μαθήματα και αργότερα μπαίνοντας στην σχολή και επιλέγοντας μουσικό όργανο, επέλεξα το κανονάκι με καθηγητή τον Αποστόλη Τσαρδάκα ξεκίνησα πλέον να αφοσιώνομαι σε αυτό.

Είναι αποτρεπτικό το κόστος αγορά ενός οργάνου όπως το κανονάκι ;

Είναι το πρώτο πράγμα που λέω στους γονείς των μαθητών μου και στους μαθητές μου, πως το όργανο αυτό είναι ακριβό και πρέπει να είναι σίγουρος ο άλλος που έχει επιθυμία να μάθει. Ξεκινά από 1.000 ευρώ και μπορεί να πάει προς τα πάνω… Τα τελευταία χρόνια ευτυχώς γίνεται μια προσπάθεια να μάθουν αυτό το όργανο παρότι δεν υπάρχει η προβολή που έπρεπε να είχε…Μια άλλη δυσκολία είναι πως σε περίπττωση που υπάρξει σκίσιμο στο δέρμα που υπάρχει πάνω στο όργανο ή κάποια άλλη ζημιά υπάρχουν 2-3 επισκευαστές του οργάνου στην Ελλάδα.

Πόσο εύκολο ή δύσκολο είναι κάποιος να μάθει αυτό το μουσικό όργανο ;

Το κανονάκι είναι ένα όργανο το οποίο έχει την εξής ευκολία, όποια χορδή και αν κρούσεις θα παράξει ήχο. Οι χορδές είναι έτσι κατανεμημένες ώστε οι νότες που θα βγούν και απο έναν άσχετο να ακουστούν σαν μελωδία. Το δύσκολο κομμάτι είναι το τεχνικό μέρος πως θα βάλεις το χέρι σου πάνω, πως θα βγάλεις δυνατό ήχο και καθαρό ήχο κ.λ.π. Μπορείς να πειραματιστείς πολύ εύκολα με αυτό το όργανο και να συνθέσεις μια μελωδία. Τουλάχιστον προσωπικά αυτό κάνω όταν συνθέτω. Πάνω στην μελέτη βγαίνουν μελωδίες διάσπαρτες οι οποίες στο τέλος συνθέτουν ένα κομμάτι.

Το πόσο γρήγορα θα παίξει κάποιος στο κανονάκι τα πρώτα του κομμάτια ; Είναι ανάλογα με το μεράκι που θα βάλεις στην μελέτη σου. Αν αφοσιωθείς και δεν τα παρατήσεις απο τις πρώτες δυσκολίες στην αρχή τότε όλα θα πάνε καλά. Πρέπει να ασκήσεις τα δάκτυλα σου σωστά για να μπορείς να παίξεις τεχνικά σωστά… Οι τενοντίτιδες αν δεν κάνεις σωστά τις ασκήσεις και κάνεις λάθος μελέτη είναι επίσης μέσα στο πρόγραμμα. Δεν χρειάζεται πίεση για να μάθεις ένα όργανο, πρέπει να έχεις ηρεμία, αυτοπειθαρχία, και αρκετές ώρες μελέτης…

Στην Ελλάδα το κανονάκι δεν είναι τόσο διαδεδομένο σε μουσικά σχήματα. Τα τελευταία χρόνια βλέπουμε να γίνονται προσπάθειες εισαγωγή του. Εσύ κατάφερες σαν φοιτητής να μπει σε σχήματα και να δουλέψεις με αυτό ;

Ναι, είχα ευκαιρίες να παίξω και στην Ελλάδα και στην Τουρκία. Με πολλά παιδιά του τμήματος είχαμε πάει στο Κονσερβετόριο ΙΤU της Κωνσταντινούπολης ήταν μεγάλο σχολείο για μένα η Πόλη, έμαθα πολλά πράγματα και γύρω απο το κανονάκι αλλά μας δόθηκε και η ευκαιρία να δημιουργήσουμε ένα σχήμα τους, Δυσanatolia και να κάνουμε αρκετές εμφανίσεις στην Κωνσταντινούπολη.

Πως προέκυψε το όνομα του συγκροτήματος γιατί στην αρχή όπως το άκουσα, με παραπέμψτε στην ”Δύσκολη ανατολή ” και έπειτα σκέφτηκα την ένωση Δύση και Ανατολής ; Γι’ αυτό με είδες απορημένη ..

Οπότε καλύτερα που δεν είπα το πρώτο όνομα του συγκροτήματος θα σου φαινόταν αστεία ιστορία..

Όχι να το πεις ! Στην ιστοσελίδα αρέσουν και τα αστεία και οι ιστορίες...

Στην αρχή, ήμασταν οι ”Αϊ σιχτίρ” αλλά γρήγορα συνειδητοποιήσαμε πως οι Τούρκοι για να φτάσουν στο ”Αϊ σιχτίρ” πρέπει να νευριάσουν πολύ και να είναι έτοιμοι να πιαστούν στα χέρια.. οπότε το ονομα μας ήταν προκλητικό..και έπρεπε να βρούμε ένα όνομα ώστε να μπορούμε να παρουσιαζόμαστε στα μαγαζιά της Πόλης. Εμείς νέα παιδιά στην αρχή είχαμε βρει το όνομα εντελώς στο χαβαλέ ..

Πάλι καλά που δεν ήσασταν ερασιτέχνες μουσικοί της Ιατρικής σχολής και να είχατε ίδεα να πάτε με όνομα συγκροτήματος στις Αραβικές χώρες ”Γενική Ιατρική”.. Δεν έκαναν μεγάλη χαρά.. Είναι βρισιά τύπου ” Κοιμάμαι με την μητέρα σου ” πιο χονδροειδώς ..Τελικά πως προέκυψε το τελικό όνομα ;

Επείδη στο συγκρότημα υπήρξαν και μουσικά όργανα τα οποία συναντώνται κυρίως στη Δύση όπως το σαξόφωνο, η κιθάρα, το μπάσο, τα τύμπανα αλλά και ένα αμιγώς «ανατολίτικο» όργανο όπως το κανονάκι αποφασίσαμε να το πούμε Δυσanatolia. Στην πραγματικότητα το όνομα εμπνεύστηκε απ την σύμπραξη των δύο σολιστικών οργάνων δηλαδή του σαξοφώνου και του κανονιού. Αν και πολλοί μπερδεύοταν εξίσου με αυτό το όνομα και το θεωρούσαν σαν ”Δύσκολη Ανατολή” αλλά στην πραγματικότητα εννοούμε Δύση και Ανατολή.

Πως ήταν η εμπειρία σαν ελληνικό συγκρότημα σε μια ξένη χώρα και δη στην Τουρκία ;

Ήταν απ’ τις πιο δημιουργικές περιόδους της ζωής μας. Τόσο σε συνολικό επίπεδο, σαν συγκρότημα δηλαδή, όσο και σε προσωπικό. Μάθαμε πολλά πράγματα δουλεύοντας στην Τουρκία στα νυχτερινά τους μαγαζιά. Μείναμε εκεί ένα εξάμηνο και παίζαμε συνέχεια σε πολλά μαγαζιά της Πόλης. Μάλιστα την επόμενη χρονιά, το κρατικό κανάλι μας φιλοξένησε κάνοντας ένα αφιέρωμα στην μπάντα μας. Δεν το περιμέναμε..

Οι Τούρκοι ενθουσιάζονται με την ελληνική μουσική. Τότε παίζαμε βαλκανική μουσική, κάποιες ελληνικές διασκευές παραδοσιακής μουσικής με μια έθνικ αισθητική. Παράλληλα, οι Τούρκοι αγαπούν κάθετι ελληνικό, και μόνο που ήμασταν Έλληνες άνοιγαν πόρτες στις αρχές πράγμα που μας έκανε τρομερή εντύπωση. Έχουν γενικά μια άλλη αντίληψη για τη μουσική και δυστυχώς σε αντίθεση με μας πολύ αναπτυγμένη μουσική παιδεία.

Διαφέρουν οι Τούρκοι με τους Έλληνες ως κοινό;

Όχι, ιδιαίτερα. Απλά οι Τούρκοι είναι πιο υπερβολικοί στις αντιδράσεις τους. Αντιδρούν πιο έντονα ιδιαίτερα στους αυτοσχεδιασμούς, στα ταξίμια όπως τα λέμε, πριν απο ένα κομμάτι γνωστό που θα παίξεις είναι ιδιαίτερα ενθουσιώδεις ενώ οι Έλληνες μπορεί να μην δώσουν σημασία σε έναν αυτοσχεδιασμό σου, να περιμένουν να ακούσουν ένα τραγούδι που ξέρουν. Είναι πιο δεκτικοί σαν ακροατές. Χειροκροτάνε αν ακούσουν πως έπαιξες μια ωραία φράση. Και δεν μιλάμε για το κοινό των μουσικών αλλά για τον μέσο ακροατή. Θα ακούσουν μουσική και δεν θα είναι αφορμή να μιλήσουν με τον άλλον όταν εσύ αυτοσχεδιάζεις όπως γίνεται κατά κόρον στην Ελλάδα.

Όταν επέστρεψες στην Ελλάδα πως ένιωσες μετά από αυτή την εμπειρία;

Δύσκολα. Γιατί επιστρέψαμε πίσω Άρτα σε μια πόλη 30.000 κατοίκων όταν για 6 μήνες ήμασταν σε μια πόλη με 20 εκατομμύρια κόσμο. Μας φαίνοταν όλα μικρά και τον πρώτο χρόνο περάσαμε δύσκολα. Παρότι, στους 6 μήνες στην Κωνσταντινούπολη είχαμε εξαντληθεί απ τούς δύσκολους ρυθμούς της Πόλης. Όλη αυτή την πολυκοσμία που συναντούσες σε κάθε σημείο της Πόλης ήταν κάποιες στιγμές δύσκολη να την αφομοιώσεις.

Στην επιστροφή μας υπήρξε και μια απογοήτευση, γιατί ενώ σαν συγκρότημα είχαμε ανοδική πορεία στην Ελλάδα δεν βρήκαμε τις ανάλογες ευκαιρίες να προβάλλουμε τη δουλειά μας όπως είχε γίνει με το κρατικό κανάλι εκεί. Αν και από πλευράς συναυλιών και εμφανίσεων τα πράγματα πήγαιναν πολύ καλά.

Σκεφτήκατε να προχωρήσετε σε κάποια δισκογραφική δουλειά ώστε να μπορείτε να παρουσιάζεστε πιο ολοκληρωμένα σαν σχήμα ;

Τον σκεφτόμασταν έντονα τα πρώτα 2 χρόνια απο τότε που επιστρέψαμε αλλά το σχήμα σταμάτησε ακριβώς την στιγμή που θα πηγαίναμε να γράψουμε.. Δεν είχαμε σταντάρει ακριβώς και τα μέλη μας , τα βασικά μέλη ήμουν εγώ ο κιθαρίστας και ο σαξοφωνίστας ενώ τα υπόλοιπα μέλη άλλαζαν συχνά.. Τώρα είμαστε στη φάση που αναβιώνει όλο αυτό. Και ξεκινάμε από εκεί που είχαμε σταματήσει, στην ηχογράφηση του πρώτου μας δίσκου δηλαδή. Εγώ και ο Χρήστος (σαξόφωνο) μπήκαμε τους τελευταίους μήνες στη διαδικασία και αναδημιουργήσαμε την μπάντα με δύο εξαίρετους μουσικούς τον Νίκο Χριστόπουλο (τύμπανα) και τον Χριστόφορο Μαστοράκη (πλήκτρα). Κάναμε πρόσφατα την πρώτη ηχογράφηση των καινούριων μας κομματιών τα οποία θα βγουν σύντομα.

Ο ίδιος έχει συμμετοχή σε κάποιο δίσκο άλλου σχήματος ;

Στην δεύτερη δισκογραφική δουλειά του Βασίλη Φλώρου με τίτλο ”Η αλμαγέστη ενός χαμάλη”, έπαιξα σε δύο μουσικά κομμάτια ενώ την ίδια περίοδο ηχογράφησα για ένα soundtrack 4 μουσικά κομμάτια για ένα ντοκιμαντέρ, το οποίο βραβεύτηκε στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης το 2016. Η υπόθεση του ντοκιμαντέρ ήταν η προσομοίωση της Αργοναυτικής εκστρατείας. Έιχαν ναυπηγήσει ένα, όσο το δυνατό πιστό ομοίωμα του πλοίου του Ιάσονα και των Αργοναυτών, το οποίο ξεκινούσε το ταξίδι του απο τον Παγασητικό κόλπο, απο το Βόλο συγκεκριμένα και θα έκανε το ταξίδι των Αργοναυτών. Τελικά, λόγω κάποιων απαγορεύσεων απο την Τουρκία το ταξίδι που έγινε δεν ήταν εκείνο που είχε προγραμματιστεί. Τρία απο τα τα τέσσερα κομμάτια εκείνου του soundtrack ήταν δικής μου σύνθεσης.

Πότε ξεκίνησε την δική σου ”σόλο” καριέρα στα νυχτερινά μαγαζιά ;

Μετά την Κωνσταντινούπολη παρέμεινα ένα χρόνο ακόμα στην Άρτα και μετά γύρισα Αθήνα. Το δύσκολο κομμάτι ήταν πως με το συγκρότημα είχαμε ξεκινήσει να εμφανιζόμαστε σε μουσικές σκηνές, σε μεγάλα φεστιβάλ και έπειτα έπρεπε να προσαρμοστώ, να παίζω σε άλλου τύπου μαγαζιά. Δεν τα υποτιμώ κάθε άλλο απλά τονίζω την διαφορά του ενός χώρου με τον άλλο. Συνήθως, κάποιος ξεκινά σε μικρούς χώρους, στα «πατάρια» όπως τα λέμε οι λαϊκοί μουσικοί, στην πορεία δημιουργεί κάποιο συγκρότημα και παίζει σε μουσικές σκηνές ενώ η δική μου διαδρομή ήταν αντίστροφη.

Πρέπει να αναφέρω ότι εκτός απο την ”σόλο ” καρίερα σε διάφορα σχήματα έχω συμμετάσχει και στη δημιουργία του σχήματος ”Μερακ” με τον Γιώργο Παπιώτη, τον Χρήστος Ψαρομήλιγκο, τον Στρατή Σκουρκέα και τον Κώστα Τσαρούχη. Με αυτό το σχήμα παίζαμε ανατολική μουσική. Τα μουσικά όργανα που απαρτίζουν το σχήμα είναι κανονάκι, ούτι, βιολί, κρουστά, κιθάρα και κοντραμπάσο.

Τέλος, εδώ και κάποιους μήνες συνεργάζομαι με το συγκρότημα Ferket el Anwar, στο οποίο συμμετέχει και ο Ηλίας Φαχίδης(νέυ), ο Γιάννης Ιωάννου(κρουστά), ο Αχματ Φαρίντ(ούτι, φωνή), ο Νίκος Μανίκας(κρουστά), ο Γιώργος Αναγνωστόπουλος(κρουστά) και ο Στέργιος Μητρούσης(κοντραμπάσο) με το σχήμα παίζουμε αραβική μουσική.

Το κανονάκι πέρα απο ένα συγκεκριμένο ρεπερτόριο είναι εύκολο να προσαρμοστεί μέσα σε ένα λαϊκό ή ρεμπέτικο σχήμα ;

Η δυνατότητα του κανονιού μπορεί να καλύψει μια τεράστια γκάμα. Μπορεί να αποκαταστήσει άλλα μουσικά όργανα όπως το μπουζούκι αν και στην χώρα μας ξενίζει λίγο ένα σχήμα χωρίς μπουζούκι αλλά με κανονάκι. Στην Ελλάδα πρέπει να παίξεις γνωστά κομμάτια και να προσαρμόσεις το όργανο αυτό πολλές φορές και σε κομμάτια που δεν έχει συνηθιστεί να ακούγεται. Στην αρχή έπαιζα εντελώς ρεπερτόριο που παίζεται με μπουζούκι.

Ωστόσο το κανονάκι είναι εντυπωσιακό σαν όργανο και σε κερδίζει όταν το ακούσεις.

Στην Τουρκία το όργανο είναι όπως έχουμε εδώ το μπουζούκι, με τεράστιο πλήθος μουσικών που ασχολούνται μ αυτό. Έχει τρομερή εξέλιξη και πειραματίζονται και σε άλλα είδη μουσικής. Χρησιμοποιούν πολλές τεχνικές όπως να παρομοιάζουν μια κιθάρα φλαμένγκο ή να το χρησιμοποιούν πιο συνοδευτικά με συγχορδίες και αρμονίες της jazz μουσικής.

Έχεις προσπαθήσεις να πειραματιστείς και ο ίδιος ;

Επείδη οι σπουδές μου ήταν στο πιάνο στην αρχή ότι είχα μάθει στο πιάνο προσπάθησα να το περάσω στο κανονάκι.

Σοπέν σε κανόνακι …

Όχι, ακριβώς.. Κυρίως κάποιες ασκήσεις, κάποιες αρμονίες. Παρακολουθώ πολλά σχήματα με μια fusion αισθητική. Όπου χρησιμοποιούν δηλαδή στοιχεία παραδοσιακής μουσικής και τα αναμειγνύουν με σύγχρονες αρμονίες. Βρίσκω ενδιαφέροντες αρμονίες και προσπαθώ σε συγκροτήματα που έχουν αντίστοιχη αισθητική όπως στους Δυσanatolia να τις ενσωματώνω.

Επίσης, υπάρχουν διαφορετικοί τρόποι τεχνικής στο όργανο με ή χωρίς πένα όπου ο ήχος είναι πιο «μαλακός» εν σύγκριση με την πένα, πράγμα που αλλάζει και τον ήχο του οργάνου.

Ποιά είναι η γνώμη σου στο γιατί αν και έχουμε αφομοιώσει μεγάλο κομμάτι της ανατολικής μουσικής στους δικούς μας ρυθμούς πολλά μουσικά όργανα όπως το κανονάκι είναι σχεδόν εξαφανισμένο απο την ελληνική μουσική ; Παίζει ρόλο η προσπάθεια του Έλληνα να αποβάλλει τα ανατολικά του στοιχεία και να προσπαθήσει να μοιάζει με τους δύτικούς ;

Αυτή η κουβέντα μπορεί να χρειαστεί και ολόκληρη συνέντευξη. Ο Έλληνας δεν παραδέχεται εύκολα τις ρίζες του οι οποίες είναι ανατολικές, βαλκανικές και δυτικές. Θέλουμε να κρατάμε μόνο το ένα κομμάτι δηλαδή το δυτικό γιατί βλακωδώς το θεωρούμε «ανώτερο». Γιατί θα πρέπει να είναι μονόδρομος για ένα παιδάκι να ξεκινήσει η μουσική του παιδεία μαθαίνοντας πιάνο και όχι κανονάκι, ούτι, λαούτο κλπ; Ζούμε και ζούσαμε πάντα σε ένα σταυροδρόμι. Σίγουρα έχουμε επιρροές από πολλούς πολιτισμούς, αλλά καμία άλλη μας ταυτότητα δεν ”κρύβεται” τόσο επιμελώς τις τελευταίες δεκαετίες όσο τα ανατολικά μας στοιχεία. Ενώ η μουσική μας έχει τεράστιες επιρροές από την Ανατολή, τα βαλκάνια αλλά και από τις Αραβικές χώρες. Προσπαθούμε να απομακρυνθούμε από αυτή την αλήθεια. Ένας από τους λόγους που το κανονάκι δεν είναι διαδεδομένο σήμερα είναι σίγουρα και αυτό το.. κόμπλεξ μας.. Το οποίο ευτυχώς τα τελευταία χρόνια γίνεται μια προσπάθεια να σταματήσει.

Είναι παράδοξο από την άλλη το πόσο ακούγεται και έχει γίνει της μόδας η ρεμπέτικη μουσική και το προπολεμικό ρεμπέτικο που είναι άρρητα συνδεδεμένο με αυτές τις επιρροές. Ένα πράγμα που είδα στην Τουρκία και θαύμασα είναι η μουσική παιδεία που είχαν. Και αυτό ξεκινάει απ’ την εκπαίδευση. Και οι Τούρκοι έχουν μια «δυτικολαγνεία» αλλά στο κομμάτι της εκπαίδευσης δεν υπήρχε αυτό. Τα παιδιά μαθαίνανε τη δυτική μουσική εξίσου καλά με την ανατολίτικη και σέβονταν ταυτόχρονα και τις δύο χωρίς να σνομπάρουν καμία. Πράγμα πολύ σημαντικό το οποίο κάθε μουσικός θα πρέπει να κάνει. Στην Ελλάδα λοιπόν θα πρέπει να δώσουμε βάση σ αυτό το κομμάτι αν θέλουμε να φτάσουμε τους γείτονες. Να σεβαστούμε πρώτα από όλα την τεράστια μουσική μας παράδοση η οποία έχει επιρροές από πολλές περιοχές και να την διδάξουμε σωστά χωρίς κόμπλεξ και στερεότυπα.

Σε ευχαριστούμε πολύ για την παραχώρηση της συνέντευξης.