Μανώλης Καλομοίρης: Ο θεμελιωτής της ελληνικής εθνικής μουσικής

Ο συνθέτης και αρχιμουσικός Μανώλης Καλομοίρης γεννήθηκε στις 14 του Δεκέμβρη 1883 στη Σμύρνη. Ο πατέρας του είχε καταγωγή από τη Σάμο και η μητέρα του ήταν Μικρασιάτισσα.

Ο Μανώλης Καλομοίρης ήταν ο πρωτομάστορας της ελληνικής μουσικής, σε μια περίοδο που η Ελλάδα υστερούσε σε επίπεδο ανάπτυξης, ενώ υπήρχε και το μεγάλο πρόβλημα του αναλφαβητισμού.

Τα μαθητικά του χρόνια τα πέρασε στη Σμύρνη, στην Αθήνα και στην Κωνσταντινούπολη. Στη συνέχεια πήγε στη Βιέννη, όπου και σπούδασε.

Αργότερα δούλεψε για τρία χρόνια στο Χάρκοβο της Ουκρανίας σε ένα μουσικό ωδείο.

Το 1908 έρχεται στην Ελλάδα, στην Αθήνα και δίνει την πρώτη του συναυλία στο Ωδείο Αθηνών.

Στο περιοδικό “Ο Νουμάς” δημοσίευσε τον ίδιο χρόνο, το μανιφέστο για τη δημιουργία “Εθνικής Σχολής” στην ελληνική μουσική, ερχόμενος σε ρήξη με την προϋπάρχουσα “Επτανησιακή”.

Ίδρυσε το Ελληνικό Ωδείο το 1919 και μετέπειτα το 1926, το Εθνικό Ωδείο, που το διηύθυνε μέχρι το 1948. Συνέβαλε επίσης, στην ίδρυση και εξέλιξη της Εθνικής Λυρικής Σχολής. Θεωρείται ο Μανώλης Καλομοίρης, για όλους αυτούς τους λόγους, ως θεμελιωτής της ελληνικής εθνικής μουσικής.

Υπήρξε και ιδρυτικό μέλος της Ένωσης Ελλήνων Μουσικών.

Ο Μανώλης Καλομοίρης συνδέθηκε με το κίνημα του δημοτικισμού καθώς και με τους μεγάλους μας λογοτέχνες, Κωστή Παλαμά, Άγγελο Σικελιανό και Νίκο Καζαντζάκη.

Το δημοτικό τραγούδι, η ελληνική παράδοση, σε συνδιασμό με επιρροές από τεχνικές συνθέσεις της Δύσης, διαμόρφωσαν το ύφος του.

Έγραψε τις όπερες:

“Ο Πρωτομάστορας” και ο “Κωνσταντίνος ο Παλαιολόγος” σε κείμενα του Νίκου Καζαντζάκη, “Το δαχτυλίδι της μάνας” και η “Ανατολή” σε κείμενα του Γιάννη Καμβύση, “Τα ξωτικά νερά” σε ποιήματα του Ιρλανδού ποιητή Γέιτς.

Άλλα σπουδαία έργα του Μανώλη Καλομοίρη, είναι και οι Συμφωνίες του:

“Συμφωνία της Λεβεντιάς”, που θεωρείται το πρώτο συμφωνικό έργο στην Ελλάδα και είναι αφιερωμένο στον Ελευθέριο Βενιζέλο. Η “Συμφωνία των ανίδεων και καλών ανθρώπων”. Επίσης η “Παλαμική Συμφωνία, σε ποίηση Κωστή Παλαμά.

Έγραψε μουσική δωματίου και κύκλους τραγουδιών σε ποίηση Παλαμά, Σικελιανού, Γρυπάρη, Σολωμού και άλλων.

Έφυγε από τη ζωή στις 3 Απριλίου 1962.

Ο Πρωτομάστορας

Ένα μικρό μέρος από τον “Πρωτομάστορα” του Μανώλη Καλομοίρη, που είναι σε κείμενα του Νίκου Καζαντζάκη.

Ο Καζαντζάκης σε αυτό το έργο, προσπάθησε να διασταυρώσει τη δημοτική παράδοση, με την αρχαία τραγωδία και τις νιτσεϊκές επιρροές, που είχε εκείνη την εποχή.

***

Παλαμική Συμφωνία

Από την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, υπό την Διεύθυνση του Βύρωνα Φιδετζή. Αφηγητής ο Νικήτας Τσακίρογλου.

Ο ίδιος ο Μανώλης Καλομοίρης  είχε αναφέρει ότι οι καλύτερες δημιουργίες του, τις περισσότερες φορές, ήταν  άρρηκτα συνδεδεμένες με την ποίηση του Παλαμά και γενικότερα με την Παλαμική Ιδέα.

***

Κάλαντα

Από το Δαχτυλίδι της μάνας

Το Δακτυλίδι της μάνας είναι ένα θεατρικό έργο του Γιάννη Καμβύση. Έχει χαρακτηριστεί ως μουσικό δράμα, αλλά και ως Χριστουγεννιάτικο ονειρόδραμα. Είναι εμπνευσμένο από την ζωή του ποιητή Κώστα Κρυστάλλη.

***

Νυχτερινό  (πιάνο)

[Πηγές: Βικιπαίδεια, Ριζοσπάστης, Βήμα]

Επιμέλεια: Στρατής Γαλιάτσος