“Μελωδία και Ρυθμός”-Εκστρατεία διάσωσης του ιστορικού μουσικού περιοδικού της ΓΛΔ

Το περιοδικό «Μελωδία και Ρυθμός» πρωτοκυκλοφόρησε το 1957 στην DDR. Αρχικά προβάλλοντας πολύ καθαρά την πρόταση πολιτισμού του κυβερνώντος κομμουνιστικού κόμματος SED, παίρνοντας στην πορεία έναν χαρακτήρα πιο πλατιάς απεύθυνσης, ως αρκετά νεανικό περιοδικό μουσικής και πολιτισμού που ασχολιόταν με κάθε νέα κυκλοφορία μουσικής στη χώρα κι έξω από αυτή, με κάθε είδους πολιτιστικές εκδηλώσεις. Ουσιαστικά κάθε του τεύχος ξεπουλούσε, κάνοντάς το από τα σημαντικότερα περιοδικά της DDR.

Η μοίρα των εκδοτικών οργανισμών της DDR, των περιοδικών, εφημερίδων της κ.ά. ήταν το 1990 αυτή της ίδιας της χώρας. Όπως η ίδια η χώρα δόθηκε χάρισμα στην καπιταλιστική «Δυτική Γερμανία», έτσι και όλη η εκδοτική της παραγωγή κυριολεκτικά χαρίστηκε σε διάφορους δυτικογερμανικούς εκδοτικούς ομίλους.

Στις περισσότερες περιπτώσεις δε, μην μπορώντας τα νέα αφεντικά ν’ αντιληφθούν τον τρόπο σκέψης των Ανατολικογερμανών και το τί ζητούσε το κοινό αυτών των εκδόσεων (σε συνδυασμό βέβαια και με την τεράστια ποικιλία ανταγωνιστικών εντύπων από τη δύση και την αύξηση της φτώχειας), μετά από λίγο χρονικό διάστημα οδηγούσαν τις διάφορες εκδοτικές προσπάθειες σε πτώχευση και κλείσιμο. Την ίδια πορεία είχε και το συγκεκριμένο περιοδικό, που έπαψε να βγαίνει το 1991.

Η δημοφιλία του ωστόσο οδήγησε σε απανωτές απόπειρες επανακυκλοφορίας του καθ’ όλη τη δεκαετία του ’90 και μέχρι τα μέσα της προηγούμενης δεκαετίας. Όλες όμως έμεναν σε ένα μουσικό περιοδικό της σειράς που δεν κατάφερνε να κερδίσει αναγνώστες και κατέληγαν σε νέα αποτυχία.

Αυτή η πορεία άλλαξε το 2008, όταν το περιοδικό πέρασε στην ιδιοκτησία του εκδοτικού «8^ης Μάη», το εκδοτικό δηλαδή που είχε δημιουργηθεί γύρω από την καθημερινή μαρξιστική εφημερίδα -και πρώην οργάνου της ανατολικογερμανικής κομμουνιστικής νεολαίας FDJ- «junge Welt». Σταδιακά το περιοδικό αποσπάστηκε από την αποκλειστική ενασχόληση με την ανατολική Γερμανία και κυρίως τη ροκ σκηνή αυτής, πιάνοντας θέματα από όλη τη χώρα και με τα χρόνια και πέραν αυτής.

Επιπλέον, άρχισε βαθμιαία να επανέρχεται ένα σαφέστερο ιδεολογικό στίγμα. Αυτό πήρε μορφή καταρχήν το 2014, όταν και ξεκίνησε κάθε τεύχος να είναι αφιερωμένο σε ένα κοινωνικό θέμα και πήγε ένα βήμα παραπέρα το 2017, όταν άρχισε πλέον κι επίσημα ν’ αυτοπροσδιορίζεται ως κάτι ευρύτερο του μουσικού περιοδικού, συγκεκριμένα ως «περιοδικό αντικουλτούρας». Το τί αντιλαμβάνονται κάτω από αυτό τον τίτλο οι εκδότες του, μας το απαντά η αρχισυντάκτρια του περιοδικού Susann Witt-Stahl, στη σύντομη συνέντευξη που ακολουθεί. Βέβαιο πάντως είναι πως η συντακτική ομάδα έχει μόνιμη έγνοια και καταβάλει σημαντική προσπάθεια, ώστε το περιοδικό να μην περιπέσει στην κατηγορία των δήθεν «επαναστατικών», «εναλλακτικών», «αυτόνομων» εντύπων «αντιπληροφόρησης», που διαχρονικά άνθιζαν στη Γερμανία, οδηγώντας εν τέλει απλώς από διαφορετικό δρόμο στην ενσωμάτωση ενός κόσμου στις αξίες του καπιταλιστικού συστήματος.

Παρά την ανανέωση σ’ εμφάνιση και περιεχόμενο κι έναν σταθερό κύκλο αναγνωστών ωστόσο, το περιοδικό έπεσε θύμα της γενικής κρίσης του τύπου. Στις αρχές του 2018 το εκδοτικό ανακοίνωσε πως για οικονομικούς λόγους δεν είναι δυνατό να συνεχιστεί η έκδοση του Μ&R. Ακολούθησε ένα κύμα συμπαράστασης από προοδευτικούς καλλιτέχνες και αναγνώστες του περιοδικού, που οδήγησε το εκδοτικό στην επεξεργασία και δημοσιοποίηση ενός σχεδίου που θα επέτρεπε τη συνέχιση της έκδοσης: Αν μέχρι το τέλος Ιούνη του 2018 συγκεντρωθούν 1000 νέες συνδρομές, το περιοδικό θα ξεκινήσει να εκδίδεται ξανά το 2019, ενώ αν μέσα στο 2019 εξασφαλιστούν άλλες τόσες, η κυκλοφορία του θα μπορεί να θεωρηθεί και για ένα μεγαλύτερο διάστημα εξασφαλισμένη.

Τους τελευταίους μήνες λοιπόν είναι σ’ εξέλιξη μια «καμπάνια διάσωσης του M&R», που είναι προφανές πόσο δύσκολη είναι, όταν μιλάμε για ένα έντυπο που αυτή τη στιγμή δεν κυκλοφορεί καν. Κι όμως, σήμερα έχουν συγκεντρωθεί 800 νέες συνδρομές, ενώ για τις βδομάδες που απομένουν έχουν προγραμματιστεί διάφορες εκδηλώσεις αλληλεγγύης που θα επιταχύνουν την αύξησή τους. Αποκορύφωμα αυτών ένα φεστιβάλ αλληλεγγύης, στις 22 Ιούνη στο Βερολίνο, με τη μέρα που έχει επιλεγεί να συμπίπτει με την εξαπόλυση της επίθεσης της ναζιστικής Γερμανίας εναντίον της ΕΣΣΔ. Αντίστροφα, με την έναρξη ένοπλης αντίστασης της ΕΣΣΔ στην επίθεση των ναζί, που οδήγησε λίγα χρόνια μετά στη τελική νίκη επί των τελευταίων και στη «μέρα της απελευθέρωσης», τον τίτλο με τον οποίο γιορτάζονταν ως Εθνική Εορτή η 8^η Μάη 1945 στην DDR…

Κλείνουμε αυτή την εισαγωγή με την ευχή το M&R να καταφέρει να εξασφαλίσει την επανακυκλοφορία του, συνεχίζοντας τη συμβολή του στη προβολή και προώθηση μιας εναλλακτικής, λαϊκής, αντικαπιταλιστικής και -μακάρι, σε μια πορεία- και σαφώς κομμουνιστικής κουλτούρας.

Για όσους ενδιαφέρονται και κατέχουν τη γλώσσα, αιτήσεις συνδρομής μπορούν να συμπληρωθούν εδώ.

Καταρχάς, πώς εξελίσσεται αυτή τη στιγμή η «καμπάνια σωτηρίας» του περιοδικού; Είστε αισιόδοξοι μπροστά στην τελική ευθεία;

Ναι είμαστε. Τόσο η εξέλιξη των νέων συνδρομών στο περιοδικό τους τελευταίους μήνες, όσο και η ανταπόκριση της καμπάνιας ανάμεσα σε σημαντικούς Γερμανούς καλλιτέχνες, όπως οι Sleaford Mods, Konstantin Wecker, The Baboon Show, Dietmar Dath κ.ά., μας κάνουν να αισιοδοξούμε. Όμως έχουμε ακόμη αρκετή δουλειά! Μέχρι τέλος του μήνα χρειαζόμαστε άλλες 200 συνδρομές, ενώ μέχρι το τέλος του έτους έχουμε ως ενδιάμεσο στόχο άλλες 400. Προκειμένου να μπορεί να σταθεί μακροπρόθεσμα το περιοδικό, πρέπει συνολικά μέχρι και του χρόνου να έχουμε συγκεντρώσει κατ’ ελάχιστο 1700 νέες συνδρομές. Το δεύτερο εμπόδιο που έχουμε να ξεπεράσουμε είναι το στήσιμο μιας ανανεωμένης συντακτικής ομάδας, καθώς και η διεύρυνση ενός κύκλου ποιοτικών και μόνιμων συνεργατών, προκειμένου το εγχείρημά μας να μπορεί να εξελιχθεί παραπέρα.

Μπορείτε να μας περιγράψετε εν συντομία τα θέματα στα οποία επικεντρώνει το M&R, καθώς και τί ακριβώς αντιλαμβάνεστε ως «περιοδικό αντικουλτούρας»;

Όλα τα κύρια ζητήματα που απασχολούν τους σοσιαλιστές, τους κομμουνιστές και κάθε άλλον αριστερό που προσανατολίζεται στον μαρξισμό, όπως οι κοινωνικοί αγώνες, ο αντιφασισμός κι ο αντιιμπεριαλισμός, τόσο ιστορικά όσο και στο σήμερα, παίζουν και στο M&R πρωταγωνιστικό ρόλο· πάντοτε βέβαια σε σύνδεση με την τέχνη και τον πολιτισμό.

Αντιλαμβανόμαστε την «αντικουλτούρα» ιστορικά-υλιστικά, ως την έκφραση κι ανάπτυξη μιας εκ βάθρων διαφορετικής κουλτούρας. Αυτή όμως δε σημαίνει, όπως νομίζουν κάποιοι, ούτε κάποιο είδους υποκουλτούρας που αναπτύσσεται σε κάποιους θύλακες ξεκομμένους από την κοινωνία και στο περιθώριο αυτής, ούτε μια κουλτούρα γύρω από κάποια φανταστική παράλληλη πραγματικότητα, ούτε βέβαια το να τοποθετείται κανείς «ενάντια στη κουλτούρα», υποστηρίζοντας δηλαδή πως πρέπει συνολικά να «τσακίσουμε» την υπάρχουσα τέχνη και πολιτιστική παραγωγή.

Αντίθετα αυτό που απαιτείται σε σχέση με τον κυρίαρχο αστικό πολιτισμό είναι, εκτός των άλλων, αφενός ν΄αφουγκραζόμαστε και ν’ αναδεικνύουμε κάθε δημιουργική στιγμή και πτυχή που υπερβαίνει την καπιταλιστική πραγματικότητα κι αποτελεί επαναστατικό ερεθίσμα· αφετέρου ν’ αποκαλύπτουμε -ασκώντας ανελέητη ιδεολογική κριτική- τα ψέματα της αστικής πολιτιστικής βιομηχανίας και των ομογενοποιημένων κούφιων προϊόντων της, που προσπαθούν να σβήσουν κάθε αναφορά στο γεγονός πως μια κοινωνία χωρίς εκμετάλλευση είναι και σήμερα εφικτή.

Το τί επιπλέον όμως πρέπει να εμπεριέχει μια μαρξιστική αντικουλτούρα ώστε να βρίσκεται στο ύψος των σημερινών απαιτήσεων, θέλουμε να το επεξεργαστούμε στα πλαίσια ενός «μανιφέστου αντικουλτούρας» το προσεχές διάστημα.

Κατά πόσο υπάρχει όμως σήμερα στη Γερμανία αυτού του είδους η «αντικουλτούρα», στην οποία αναφέρεται το M&R; Τί δυσκολεύει την ανάπτυξή της και τί θα την ενίσχυε;

Η κατάσταση της αντικαπιταλιστικής αριστεράς στη Γερμανία και στην Ευρώπη αντανακλάται και στο εύρος όσων αξίζει να περιληφθούν κάτω από τον τίτλο της «αντικουλτούρας», όπως αυτή ήδη περιγράφηκε. Είναι γνωστή η σοκαριστική διαδικασία διάβρωσης των αντικαπιταλιστικών δυνάμεων από τις αρχές της δεκαετίας του ’90, όπως ειναι γνωστές οι προκλήσεις που αυτές αντιμετωπίζουν σήμερα, με την άνοδο της ακροδεξιάς και τον αυξανόμενο κίνδυνο πολέμων. Η πολιτιστική βιομηχανία, σήμερα ίσως το σημαντικότερο ιδεολογικό εργαλείο για την απόκρυψη της ταξικής κυριαρχίας, καταφέρνει σε μεγάλο βαθμό να ενσωματώνει τις κριτικές φωνές που ορθώνονται απέναντί της.

Εναλλακτικά, τις αντικαθιστά με μια νεοφιλελεύθερη υποκουλτούρα που εμφανίζεται μεν ως αριστερή, ώντας στη πραγματικότητα όμως πλήρως ενσωματώσιμη: Περνά στους νέους μια εντελώς λανθασμένη και μη ριζοσπαστική αντίληψη για το τί σημαίνει αγώνας ενάντια στους κυρίαρχους συσχετισμούς. Η «εξέγερση» χρησιμοποιείται ως μάρκα ενός εμπορικού προϊόντος, κάτω από το «ριζοσπαστικά» σχεδιασμένο περιτύλιγμα του οποίου δεν υπάρχει τίποτα πέρα από κομφορμισμό.

Το περιοδικό δεν αρκείται βέβαια σε θεματολογία από τη Γερμανία. Πιστεύετε πως οι αναγνώστες σας θα ενδιαφερόντουσαν και για θέματα από την Ελλάδα κι αν ναι τι είδους;

Το περιοδικό αντιλαμβάνεται τον εαυτό του ως ένα διεθνιστικό εγχείρημα. Δεν είναι τυχαίο πως το τελευταίο μας τεύχος ήταν αφιερωμένο στην Αφρική, οι λαοί της οποίας αντιμετωπίζουν μια εντεινόμενη ιμπεριαλιστική επιθετικότητα, καταλήστευση των φυσικών πόρων, οικολογικές κ.ά. καταστροφές. Στα πλαίσια του τεύχους φιλοξενήσαμε πλήθος κριτικών Αφρικανών αρθρογράφων, ώστε να μεταφέρουν τους διάφορους τρόπους με τους οποίους ο πόλεμος, η βία, η απελπισία, κυρίως όμως η αντίσταση απέναντί τους, εκφράζονται στην τέχνη – στα ιστορικά και πολιτικά πλαίσια της παλιάς και σύγχρονης αποικιοκρατίας.

Φυσικά κι ευχόμαστε να μπορέσουμε να κάνουμε παρόμοια πράγματα σε σχέση με την Ελλάδα, μια χώρα στην οποία οι εργαζόμενοι υποφέρουν από οικονομικά μέτρα που παίρνονται προς όφελος της Γερμανίας κι άλλων ιμπεριαλιστικών δυνάμεων, αλλά κι ένα από τα σημαντικότερα κέντρα αντικαπιταλιστικών αγώνων παγκοσμίως! Κατά καιρούς είχαμε μάλιστα μεμονωμένα άρθρα, όπως σε τεύχος του 2014, όπου παρουσιάζαμε την δουλειά μιας σειράς Ελλήνων μουσικών, στα πλαίσια αφιερώματος στην παγκόσμια οικονομική κρίση. Το αν θα μπορέσουμε να έχουμε πιο σταθερά θέματα από Ελλάδα ή ακόμη και κεντρικότερα αφιερώματα, βασικά εξαρτάται από την ανεύρεση ικανών αριστερών αρθρογράφων για πολιτιστικά θέματα που θα ήταν σε θέση για μια σταθερή συνεργασία, λ.χ. με συνεντεύξεις Ελλήνων καλλιτεχνών.

Ας πούμε πως η τρέχουσα καμπάνια είναι επιτυχής και το μέλλον του περιοδικού εξασφαλισμένο για το επόμενο διάστημα. Ποια είναι τα «όνειρα» του M&R; Πώς φαντάζεστε την εξέλιξή του;

Πρώτος στόχος σαφώς και είναι η διεύρυνση του αναγνωστικού κοινού του περιοδικού. Προοπτικά θα ήταν σημαντικό, γύρω από την έντυπη έκδοση του περιοδικού που πρέπει να παραμείνει στο επίκεντρο, ν’ αναπτύξουμε το M&R σε έναν οργανισμό αντικουλτούρας: Προκειμένου να μπορούμε να είμαστε σε σταθερή επικοινωνία με αριστερούς καλλιτέχνες και με κάθε ενδιαφερόμενο για ριζοσπαστικό πολιτισμό, αλλά και για να παρέχουμε οι ίδιοι πολιτιστικές κι επιμορφωτικές προτάσεις, θα ήταν θεμιτό να οργανώνουμε τακτικά διαλέξεις και ημερίδες, όχι μόνο στην έδρα του εκδοτικού της «8^ης Μάη» στο Βερολίνο, αλλά κι ευρύτερα.

Η ανάπτυξη δικών μας παραγωγών -ηχητικών και κινηματογραφικών- επίσης είναι ένας στόχος. Το 2016 κάναμε μια πρώτη τέτοια προσπάθεια, με ένα αφιέρωμα που οργάνωσε ο συνεργάτης μας Moshe Zuckermann σε συνεργασία με τη τραγουδίστρια κι επιζήσασα από το στρατόπεδο συγκέντρωσης του Άουσβιτς Esther Bejarano, γύρω από τις εβραϊκές πολιτιστικές διαδρομές. Για παράδειγμα, θα θέλαμε να παρέχουμε μέσα προβολής σε καλλιτέχνες που στηρίζουν έμπρακτα το εργατικό κίνημα και γι αυτό το λόγο η πολιτιστική βιομηχανία κυριολεκτικά τους αποκόβει από δίκτυα διανομής, δίκτυα δημοσίων σχέσεων και πολιτιστικές διοργανώσεις. Αλλά κάτι τέτοιο φαντάζει ακόμη αρκετά μακρινό.