Μιλώντας με νέους καλλιτέχνες: Kooz

Ο Kooz είναι μια από αυτές τις «γνωριμίες» που πρέπει να τις κάνεις όταν ακούς rap και από τη μουσική αυτή έχεις απαιτήσεις. Εξαιρετικό flow, στίχος καταγγελτικός, ταχύς, αγωνιστικός, σαν το βήμα της «αλυσίδας» στην πορεία. Από την άλλη ο ίδιος είναι για μένα μια ακόμα γνωριμία της καραντίνας. Πολλοί κοινοί φίλοι και γνωστοί μιλάνε με τα καλύτερα λόγια, αλλά κυρίως το άκουσμα μου δημιούργησε τη διάθεση να θέλω να γνωρίσω τον άνθρωπο πίσω από το στίχο. Ο ίδιος βρίσκεται τρόπον τινά στον αντίποδα της ρίμας του: Ευγενικός, ήπιος, και πάντα μετρημένος. Ανάμεσα στο ωράριο της κρίσης, τις υποχρεώσεις και την καραντίνα χώρεσε ένα καινούργιο κομμάτι, χώρεσε και αυτήν εδώ τη συνέντευξη, που προβληματίζει και σε βάζει σε σκέψεις. Αυτός φίλες και φίλοι είναι ο Kooz και η εικόνα που είχα από αυτόν, μέσω των στίχων του, συμπληρώνεται με τίποτα λιγότερο από αυτό που περίμενα:

Το όνομα του Kooz και του συγκροτήματος «PsyClinic TactiX», του οποίου είσαι μέλος, είναι γνωστό στη hip hop κοινότητα της Ελλάδας, όμως για το κοινό που δεν σε γνωρίζει, πες μας λίγα πράγματα για εσένα και τη μουσική σου πορεία.

Πρώτα απ’ όλα θα ήθελα να ευχαριστήσω προσωπικά και σένα και την ομάδα του περιοδικού «Κατιούσα» για την πρόσκληση αλλά και για το ενδιαφέρον και τη στήριξη του περιοδικού σε ό,τι κυκλοφορώ τα τελευταία χρόνια.

Για να είμαστε ειλικρινείς ποτέ δεν υπήρξαμε ιδιαίτερα γνωστοί, υπάρχει όμως κόσμος, κυρίως εντός της κοινότητας που έχει ακούσει για μας. Είμαστε ένα συγκρότημα που ιδρύθηκε πριν από περίπου 12 χρόνια από τον Damned1 και το Μοναχικό (a.k.a Solitary) και στην πορεία εντάχθηκαν κι άλλα άτομα. Εγώ μετράω με το γκρουπ τρεις κυκλοφορίες δίσκων, την Επιστροφή στην Κλινική, Το Τσίρκο των Τεράτων και τον Πυρρίχιο Χορό. Από το 2016 μέχρι και σήμερα έχω κυκλοφορήσει και δύο προσωπικούς δίσκους, το Στην Αυλή με τα Σκυλιά και τη Σκάντζα, καθώς και μερικά σκόρπια κομμάτια τα οποία ενδέχεται να ενταχθούν σε άλμπουμ κάποια στιγμή.

Έντονα πολιτικός στίχος και εξαιρετικό flow. Βασικά σου χαρακτηριστικά, όπως και το δικό σου στυλ, η δική σου υπογραφή στα τραγούδια σου, πράγμα δύσκολο για τη μουσική σκηνή της hip hop. Πολιτικό rap, γιατί;

Με τιμούν οι παρατηρήσεις σου. Εύχομαι, θέλω και επιδιώκω να ισχύουν και γιατί όντας αρκετά μεγάλος ηλικιακά για το χώρο πλέον, δεν προλαβαίνω να τα πετύχω πια, αλλά και γιατί, αν αφαιρέσουμε την προσωπική έκφραση μέσω της οποίας έχω καλύψει μια δική μου ανάγκη, ένα μεγάλο κομμάτι της προσπάθειας θα ‘χει πάει χαμένο.

Πολιτικό ραπ γιατί τα πάντα άπτονται της πολιτικής. Ακόμα και ζητήματα, όπως αυτά των διαπροσωπικών σχέσεων που δε φαίνονται αμιγώς πολιτικά, έχουν σχέση με την πολιτική γιατί οι άνθρωποι ως μέλη κοινωνικών συνόλων και υποσυνόλων, διαμορφώνουν και διαμορφώνονται από μια κοινωνία η οποία ρυθμίζεται μέσω της πολιτικής. Κάθε ανθρώπινη ενέργεια λοιπόν μεταφέρει κατ’ ένα βαθμό πολιτικά γονίδια, έτσι και μια μορφή έκφρασης όπως το ραπ δε θα μπορούσε να διαφέρει. Ο βαθμός ωστόσο είναι θέμα επιλογής και ίσως απόλυτα ανάλογος με το πόσο πιστεύει ο καθένας πως τον επηρεάζει η πολιτική. Εμένα κατά πως φαίνεται με επηρεάζει πολύ.

Νομίζω είναι μια ευρύτερη τάση της ελληνικής rap σκηνής ο πολιτικός στίχος, σε όποιο πολιτικό ή ιδεολογικό χώρο και αν ανήκουν οι καλλιτέχνες. Εσύ, σε τέτοιους όρους που εντάσσεις τον εαυτό σου;

Δύσκολη ερώτηση. Όχι γιατί δε ξέρω που εντάσσω τον εαυτό μου, αλλά γιατί η επιθυμία μέχρι την ουσιαστική ένταξη έχει μεγάλη απόσταση. Δηλώνω εδώ και δεκαετίες πως θα ήθελα να ‘μαι κομμουνιστής αλλά δεν το χω καταφέρει. Για μένα ο κομμουνιστής, ο αναρχικός και ο αναρχοκομμουνιστής είναι τίτλοι και θα έπρεπε να αποδίδονται από άλλους σε βάθος χρόνου και συγκεκριμένης πορείας σε εσένα και όχι να κοτσάρονται ελαφρά τη καρδία. 

Εντοπίζω ότι τελευταία ο πολιτικός λόγος της hip hop σκηνής έχει γίνει πιο πυκνός και έντονος. Τι άλλαξε; Επέδρασσε σε αυτό η δολοφονία του Παύλου;

Θα συμφωνήσω στο ότι έχει κάνει πιο αισθητή την παρουσία του αλλά για μένα προσωπικά απέχει πολύ από αυτό που θα επιθυμούσα για το hip hop. Είναι γεγονός πως η δολοφονία του Παύλου από τους νεοναζί φάνηκε να θορύβησε αρκετά άτομα του χώρου τα οποία ενδεχομένως μέχρι εκείνη τη στιγμή να “πετούσαν χαρταετό”. Η καθιέρωση πλέον αντιφασιστικών μηνυμάτων και ενεργειών εντός του χώρου είναι μια σημαντική και πολύ καλή αρχή για ένα είδος που απέρριπτε μετά βδελυγμίας οτιδήποτε με πολιτικό περιεχόμενο τις περασμένες δεκαετίες.    

Κοοz αποτελείς μια από τις λίγες εξαιρέσεις MC που δείχνουν με το στίχο ότι έχουν διαβάσει πολιτικά και ιστορικά βιβλία. Για παράδειγμα, ο στίχος «Οι γροθιές του Τίγρη πάνω στους δολοφόνους του Λαμπράκη». Μίλα μου για τα διαβάσματά σου και τη σχέση τους με το στίχο σου.

Δε θεώρησα ποτέ τον εαυτό μου διαβασμένο, συγκεκριμένα έλεγα πάντα πως αν είχα αφιερώσει το ένα δέκατο του χρόνου που έχω δαπανήσει στοχαστικά, σε μελέτη ή διάβασμα ίσως να είχα περισσότερες απαντήσεις στα ερωτήματά μου. Δεν το λέω φορμαλιστικά ούτε είμαι πολύ φίλος με τσιτάτα ή επικλήσεις σε αυθεντίες, απλά πιστεύω πως με το διάβασμα προάγονται αν θες και οι εσωτερικοί σου διάλογοι άρα και τα εργαλεία σου για σκέψη. Τα διαβάσματά μου είναι κυρίως φιλοσοφικά και λογοτεχνικά η πλάστιγγα έχει γύρει στην ποίηση. Έχουν επηρεάσει τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνομαι τον κόσμο, φιλόσοφοι όπως ο Μαρξ, ο Σωκράτης, ο Νίτσε, ο Κροπότκιν, ο Έγκελς, ο Καντ, ο Σοπενχάουερ και άλλοι. Στον τρόπο με τον οποίο γράφω δε νομίζω πως έχω επηρεαστεί από τους αγαπημένους μου Πόε, Βάρναλη, Ρίτσο, Καββαδία, Γκιμπράν, Τζόυς και Χέμινγουεϊ, γιατί αν ήταν έτσι θα έγραφα καλύτερα.

Στο κομμάτι σου «Γενίκευση» ξεκινάς με απαγγελία Βάρναλη, από το Μάνο Κατράκη. Μετά ακολουθεί σειρά στοίχων κριτικής στο εθνικό αφήγημα μιας εποχής υποτιθέμενης εθνικής υπερηφάνειας. Κάνε μου τη σύνδεση ανάμεσα στα δύο.

Το απόσπασμα της εισαγωγής είναι συγκεκριμένο και ως προς το περιεχόμενο αλλά και ως προς το πρόσωπο που απαγγέλει. «Οι μοιραίοι» επιλέχθηκαν γιατί μας περιγράφουν σκανδαλωδώς εύστοχα και το μεγαλείο και η αυστηρότητα του Μάνου Κατράκη ήταν ότι πιο κατάλληλο για την περίσταση. Το τραγούδι περιγράφει μια περίοδο που έζησαν κάποιοι από μας, τα γεγονότα της οποίας μας οδήγησαν στη σημερινή κατάσταση, σε συνδυασμό φυσικά με τις παγκόσμιες συνθήκες. Πολιτικά σκάνδαλα, επιλογές, αφηγήματα και προσπάθεια επιτυχημένη, παραπλάνησης της κοινής γνώμης για το πως φτάσαμε ως εδώ και ποιος έφταιξε στην πορεία. 

Γενικά διακρίνω ότι πατάς πολύ στο ζήτημα της ατομικής ευθύνης, της προσωπικής στάσης και της θέσης. Εσύ πώς έχεις επιλέξει να παίρνεις θέση;

Δεν υπήρξα ποτέ επαναστατικός με βάση τα δεδομένα μου. Ίσως κάπως επαναστατημένος και η πολιτική μου δράση δυστυχώς περιορίζεται σε συνδικαλιστικές ενέργειες χρόνια τώρα. Από τα φοιτητικά χρόνια δηλαδή και μετά, αναγνωρίζω πως πέρα από τη συμμετοχή σε απεργίες, πολιτικές εκδηλώσεις και συζητήσεις οι προσπάθειές μου έχουν γίνει εντελώς ατομικές και εγκλωβισμένες στη ρήση του Μίσσιου: «Όταν συνειδητοποίησα ότι δεν μπορώ να αλλάξω το σύστημα, άρχισα να αγωνίζομαι να μη με αλλάξει αυτό».

Καταλαβαίνω ότι ο πολιτικός στίχος είναι αναπόσπαστο κομμάτι από τη μουσική σου. Μίλα μου για το πώς αντιλαμβάνεσαι την τέχνη σε σχέση με την πολιτική ή το συνδικαλισμό. 

Η τέχνη κατά πως το αντιλαμβάνομαι , έχει καθήκον να καθοδηγεί, να είναι μπροστάρης της ελεύθερης έκφρασης σε κάθε έκφανσή της και όχι να προσαρμόζεται ή να τρέχει πίσω από τις εποχές. Δε μπορεί λοιπόν να μη συμμετέχει στην πολιτική ζωή ή να την απαξιώνει ελιτίστικα παραμένοντας στην επιφάνεια. Είμαι υπέρμαχος της στρατευμένης τέχνης και για την ακρίβεια δεν πιστεύω πως υπάρχει λιποταξία σε αυτή, απλά διαλέγει την πλευρά της και είτε το παραδέχεται είτε εθελοτυφλεί.

Η θέση της μουσικής αλλά και κάθε τέχνης στην υπόθεση λοιπόν, της κατάκτησης της ανθρώπινης ευτυχίας ποια πρέπει να είναι;

Για αρχή πρέπει να παίρνει ξεκάθαρη θέση για το πως αντιλαμβάνεται την ανθρώπινη ευτυχία και να παραδέχεται, όπως είπα και πριν, τους σκοπούς που υπηρετεί. Η άποψη πως αυτοσκοπός της τέχνης είναι η ίδια η τέχνη, είναι γεμάτη ιδεαλισμό και ρομαντικά κατάλοιπα. Γεμάτη με στοιχεία δηλαδή που πάτησε και συνεχίζει να πατάει καθημερινά το παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα για να συντηρείται. 

Ξέρεις, θα μπορούσε κανείς να πει ότι η τέχνη στην πολιτική, είναι μια ατομική και προσωπική υπόθεση. Συμφωνείς;

Η θέση της τέχνης, η επιλογή δηλαδή της πλευράς είναι προσωπική και αφορά το δημιουργό.

Το μήνυμα ωστόσο επειδή αφορά ευρύτερα στρώματα μπορεί να χρησιμοποιηθεί ποικιλοτρόπως είτε από μερίδες ατόμων ή μεμονωμένα άτομα. Αυτό είναι αναπόφευκτο γιατί από τη στιγμή που μία σκέψη για παράδειγμα εξωτερικεύεται, μοιραία παύει να ανήκει αποκλειστικά σε κάποιον. Το μόνο που μπορεί να κάνει από ‘κει και μετά, ο δημιουργός είναι να υπενθυμίζει και να υπερασπίζεται το αρχικό της νόημα.

Άλλες πιο ακραίες θέσεις σε σχέση με την τέχνη και την πολιτική λένε ότι αυτή μπορεί να εξαντληθεί σε ένα σύνθημα. Ωστόσο, εσύ δεν κάνεις αυτό. Δεν εξαντλείσαι σε συνθήματα. Ποια είναι λοιπόν η «χρυσή τομή»;

Δυσκολεύομαι ξανά να απαντήσω. Ούτε τέχνη θεώρησα ποτέ αυτό που κάνω, αλλά ούτε και ιδιαίτερα σημαντικό. Τα τραγούδια και οι στίχοι μου έχουν πρωταρχικό στόχο την εξωτερίκευση σκέψεων και ανησυχιών και ως αμέσως επόμενο, το να συναντήσουν άλλους ανθρώπους που θα ταυτιστούν ή θα τις πάνε ένα βήμα παρακάτω. Όπως λέω και σε ένα στίχο, «αν τα τραγούδια ήταν πράξεις, θα είχαν βγει στην παρανομία», μικρή σημασία έχουν οι δημιουργίες σκέτες λοιπόν, αν δεν τις ακολουθούν πράξεις. Οπότε μάλλον για μένα χρυσή τομή αποτελεί το να στηρίζεις το λόγο σου με τη ζωή σου και τη ζωή σου με το λόγο σου. Με άλλα λόγια συνέπεια λόγων και έργων.   

Μιλάμε τώρα εντός των συνθηκών της καραντίνας και των περιοριστικών μέτρων. Σε αυτή τη συνθήκη έγραψες, από το σπίτι σου, για ένα rap challenge, το «Καραντινέ», με στίχο πολιτικό, επιθετικό και κριτικό για την αντίληψη του μέσου Έλληνα. Πώς βλέπεις εσύ την κατάσταση;

Η κατάσταση είναι άκρως ανησυχητική. Βλέπω γενικευμένη προσπάθεια από την άρχουσα τάξη να αρπάξει και τα τελευταία που μας είχαν απομείνει. Καταστολή, στοχοποίηση, προπαγάνδα τρόμου νυχθημερόν από τα ελεγχόμενα μέσα και αποπροσανατολισμός. Τυπικές κι αναμενόμενες οι τακτικές της όμως το πιο χυδαίο είναι πως, εκμεταλλευόμενη τις συνθήκες, και μεταφέρει το βάρος στον καθένα μας ατομικά, αλλά και προφασίζεται τεράστιες ζημιές για να κληθούμε να βάλουμε πλάτη για ακόμα μία φορά. Από πότε υπήρξαμε συνέταιροι στα κέρδη για να μοιραστούμε τώρα τις υποτιθέμενες ζημιές;    

Κάτι πιο προσωπικό τώρα, που κανονικά θα πρέπει πάντα να το ρωτάμε για να μη δίνεται και η αίσθηση ότι μιλάμε με μουσικούς, που από τη hip hop βγάζουν λεφτά. Τί δουλειά κάνεις και ποια είναι η «ανωτάτη χαμαλική» στην οποία δουλεύεις αν και «δε γεννήθηκες χαμάλης»;

Το τελευταίο διάστημα είμαι μακριά από τις αποθήκες. Όπως θα έλεγαν και οι παλιοί, τώρα είμαι γραφιάς για την ώρα. Από το 2006 όμως, ως και το 2019 υπήρξα αποθηκάριος. Μια δουλειά που όπως φαίνεται θα με ακολουθεί για πάντα, είτε γιατί θα ξανασυναντηθούμε, είτε εξαιτίας των αλλαγών που μου έχει καταφέρει ψυχικά και σωματικά. Η «ανωτάτη χαμαλική» είναι ένα κομμάτι εμπνευσμένο από προσωπικά βιώματα, αλλά δεν αφορά μόνο όσους έχουν αντιμετωπίσει παρόμοιες συνθήκες. Ακόμα κι ο στίχος που αναφέρεσαι είναι πιο γενικός απ’ όσο φαίνεται. Στη θέση του χαμάλη μπορούσε να είναι οποιοσδήποτε υποτιμητικός χαρακτηρισμός εργαζόμενου. Κανείς μας δε γεννήθηκε εργαλείο ή εξάρτημα κερδοφορίας και εκμετάλλευσης, όσο κι αν τα πάντα γύρω μας έχουν βαλθεί να μας πείσουν για το αντίθετο. Αυτό θέλω να κρατήσουν από το συγκεκριμένο στίχο όσοι τον ακούσουν. 

Κλείνοντας, θέλω να ρωτήσω: Ετοιμάζεις καινούργιες δουλειές και αν ναι τι περιμένουμε για το μέλλον;

Δε σταματάω ποτέ να γράφω ή να στήνω παραγωγές. Γενικά όλη η διαδικασία αυτού του είδους δημιουργίας λειτουργεί ψυχοθεραπευτικά για μένα. Έχω υλικό για τον επόμενο δίσκο ίσως και για μεθεπόμενο, αλλά προς το παρόν είμαι σε αναζήτηση όρεξης να τον ολοκληρώσω. Βρίσκομαι στο στάδιο που μου αρκεί να φτιάξω κάτι κι ας μη φτάσει στη μορφή που μπορώ να το μοιραστώ.

Η συνέντευξη έκλεισε όπως ξεκίνησε: Με ευγένεια, εκατέρωθεν ευχαριστίες και ένα κατά τη γνώμη μου, κείμενο απόλυτα μεστό, απόλυτα εύστοχο, απόλυτα συνεπές. Αυτό συμβαίνει όταν η τέχνη μετουσιώνει τον προβληματισμό, την ευαισθησία και το βίωμά σου. Όταν αυτά τα παίρνεις και τα βγάζει στο δρόμο, παρέα σε άλλους, που τα είπαν αλλιώς και πριν από εσένα. Σε ποιητές, μουσικούς, λογοτέχνες και ζωγράφους, και τα αφήνεις εκεί για αυτούς που θα ακολουθήσουν μετά από εσένα. Έτσι η μουσική του Kooz περπατάει μαζί με τις εργάτριες του Σικάγο, τους ανθρακωρύχους του Χάρλαν και τους απεργούς της Χαλυβουργίας και της Ζώνης. Αυτό, αν και πιστεύω ότι από σεμνότητα, ο Kooz θα διαφωνήσει, είναι τέχνη.