“Ο Χίτλερ ήταν ένας από τους πρώτους ροκ σταρ” – Το φασιστικό φλερτ του Ντέιβιντ Μπάουι και η άγνωστη σύλληψή του στην ΕΣΣΔ

Ο Ντέιβιντ Μπάουι ήταν σίγουρα ένας από τους πιο ιδιαίτερους και χαρακτηριστικούς καλλιτέχνες της γενιάς του, όχι μόνο για τη μουσική του, αλλά και για την αντικονφορμιστική αισθητική του. Μέρος της επιτυχίας του ήταν αναμφίβολα και η ικανότητα να σοκάρει το κοινό του, όχι μόνο με τις εμφανίσεις και τον τρόπο ζωής του, αλλά και με τις πολιτικές του δηλώσεις, που ιδίως τη δεκαετία του ’70 περιείχαν έντονες αναφορές στην ακροδεξιά και το ναζισμό. Το ερώτημα αν ο ίδιος υπήρξε ποτέ ειλικρινά φασίστας είναι σίγουρα πολύ δύσκολο να απαντηθεί, κι ο ίδιος, αλλά και στενοί συνεργάτες του το έχουν διαψεύσει επανειλημμένα. Γεγονός όμως είναι πως ο ίδιος διακρινόταν από έναν ελιτισμό που τον καθιστούσε ευεπίφορο σε θεωρίες περί ενός “ισχυρού άνδρα” που θα δάμαζε τα πλήθη και από ισχυρό αντικομμουνισμό, τον οποίο εξάλλου διατήρησε και αργότερα.

Ήδη από το 1969 είχε δηλώσει σε συνέντευξή του: “Αυτή η χώρα (σ.σ η Βρετανία) φωνάζει για έναν ισχυρό ηγέτη. Μόνο ο Θεός ξέρει τι ψάχνει, αλλά αν δεν προσέξει θα καταλήξει σε κάποιο Χίτλερ.. Το μόνο άτομο που προβάλλει με δύναμη είναι ο ‘Ινοκ Πάουελ (σ.σ συντηρητικός πολιτικός γνωστός για τις ρατσιστικές του απόψεις κατά της άρσης των φυλετικών διακρίσεων στη Βρετανία). Είναι ο μόνος που έχει απομείνει με ακολούθους. Δεν έχει σημασία αν αυτό είναι καλό ή κακό. Γεγονός είναι πως έχει.”

Το 1974 σε συνέντευξή του στο ανδρικό περιοδικό Playboy, ο Μπάουι προχώρησε σε ανοιχτή ωραιοποίηση του Χίτλερ χαρακτηρίζοντάς τον “έναν από τους πρώτους ροκ σταρ. Κοίτα τις ταινίες και δες πώς κινούνταν. Θεωρώ πως ήταν εξίσου καλός με το Τζάγκερ… Δεν ήταν πολιτικός. Ήταν ο ίδιος καλλιτέχνης των μίντια. Χρησιμοποιούσε την πολιτική και το θέατρο και δημιούργησε αυτό το πράγμα που κυβερνούσε και έλεγχε το σόου για εκείνα τα 12 χρόνια. Ο κόσμος δε θα ξαναδεί ποτέ κάτι τέτοιο. Σκηνοθέτησε μια ολόκληρη χώρα.”

Τα όρια μεταξύ συνειδητής πρόκλησης για λόγους δημοσιότητας, επιπτώσεων της εκτεταμένης χρήσης ναρκωτικών που έκανε εκείνη την περίοδο και ειλικρινών πεποιθήσεων είναι σαφώς δυσδιάκριτα, παραμένει όμως το γεγονός πως ένας από τους μεγαλύτερους σταρ της εποχής αντιμετώπισε το ναζισμό ως “αισθητικό φαινόμενο”, ενώ δεν είχε επί της αρχής πρόβλημα μα κάποιας μορφής δικτατορίας.

Η επιμονή του εξάλλου σε τέτοις δηλώσεις δείχνει ότι ήταν κάτι παραπάνω από διαφημιστικό τρικ. Το 1975 σχολίαζε τις “καθαρτικές” ιδιότητες της ακροδεξιάς στο κοινωνικοπολιτικό σκηνικό, λέγοντας: “Θα υπάρξει μια πολιτική μορφή στο όχι τόσο μακρινό μέλλον, που θα σαρώσει αυτό το τμήμα του κόσμου όπως έκανε η ροκ εν ρολ. Μάλλον ελπίζετε πως κάνω λάθος, αλλά δεν κάνω… Πρέπει να υπάρξει ένα ακροδεξιό μέτωπο να τα σαρώσει και να τα καθαρίσει όλα. Τότε μπορείς να έχεις μια καινούρια μορφή φιλελευθερισμού”.

Ανεπιβεβαίωτες φήμες θέλουν τον τραγουδιστή να επισκέφθηκε το καταφύγιο του Χίτλερ στη Γερμανία, με τον φωτογράφο Άντι Κεντ να τον απαθανατίζει σε ναζιστικό χαιρετισμό. Υποτίθεται πως ο Κεντ ορκίστηκε να μη δώσει τη φωτογραφία στον τύπο, είναι όμως εξαιρετικά δύσκολο να πιστέψει κανείς πως αν υπήρχετ τέτοιο υλικό θα παρέμενε κρυφό ως σήμερα.

Βέβαιο είναι πάντως πως ο Μπάουι γοητευόταν με τα ναζιστικά σύμβολα, γεγονός μάλιστα που οδήγησε και στη σύλληψή του στα σοβιετοπολωνικά σύνορα τον Απρίλη του 1976, όταν επέστρεφε από περιοδεία στη Μόσχα με τον Ίγκι Ποπ. Οι τελωνειακοί υπάλληλοι εντόπισαν στην κατοχή του καλλιτέχνη ναζιστικά αναμνηστικά. Απτόητος από την περιπέτειά του ο Μπάουι συνέχισε να εκφράζει τις φιλοφασιστικές του συμπάθειες στη συνέχεια της περιοδείας του. Έτσι, στο τέλος του ίδιου μήνα από τη Στοκχόλμη, δήλωσε σε δημοσιογράφους πως: “Όπως το βλέπω, είμαι η μόνη εναλλακτική για πρωθυπουργός στην Αγγλία. Θεωρώ πως η Βρετανία θα οφελούνταν από ένα φασίστα ηγέτη. Εξάλλου, ο φασισμός στην πραγματικότητα είναι πατριωτισμός”.

Το αποκορύφωμα της “φασιστικής” του περιόδου ήρθε στις 2 Μάη της ίδιας χρονιάς, όταν ο Μπάουι, επιστρέφοντας στο Λονδίνο μετά από δύο χρόνια απουσίας στην Αμερική, φέρεται να χαιρέτησε τα πλήθη που τον υποδέχτηκαν με υψωμένο το χέρι σε ναζιστικό χαιρετισμό. Βλέποντας κανείς διάφορες γωνίες λήψης της σκηνής, καταλήγει στο συμπέρασμα πως μάλλον δεν επρόκειτο για κάτι τέτοιο, αλλά ήταν αποτέλεσμα ενός συγκεκριμένου ενσταντανέ, κυρίως όμως της κακής φήμης που είχε ήδη ο καλλιτέχνης στο συγκεκριμένο ζήτημα.

Η διαβόητη λήψη του “ναζιστικού χαιρετισμού”

Σε κάθε περίπτωση, φαίνεται πως ο Μπάουι αντιλήφθηκε πως η σύνδεσή του με ναζιστικές αντιλήψεις δεν έκανε πολύ καλό στην καριέρα του, αποφασίζοντας έτσι το 1977 να εμφανιστεί απολίτικος και να δικαιολογήσει τις φασιστικές του εκδηλώσεις ως “θεατρινισμούς”: “Είμαι εντελώς απολίτικος… Δεν είναι η θέση μου για το είδος καλλιτέχνη που είμαι, που προσπαθεί να αιχμαλωτίσει το ρυθμό της αλλαγής, να υιοθετώ οποιαδήποτε πολιτική ή πολιτική στάση, γιατί δουλειά μου είναι να είμαι παρατηρητής του τι συμβαίνει και κάθε δήλωση σε αυτή την κατεύθυνση (σχετικά με το φασισμό) ήταν μια γενική αντίδραση και μια θεατρική παρατήρησ του τι μπορούσα να δω πως συνέβαινε στην Αγγλία”.

Παρά την προσπάθεια αποστασιοποίησης, η αγγλική ακροδεξιά συνέχιζε να τον επαινεί για αρκετά χρόνια ακόμα. Το 1981 το νεοναζιστικό περιοδικό Spearhead επαινούσε τη μουσική του Μπάουι που ήταν “αντίθετη προς τη μουσική των χίπηδων” και επηρεασμένη από το Νίτσε. Το περιοδικό “Bulldog” του ακροδεξιού Εθνικού Μετώπου Νέων πάλι, χαρακτήριζε το Μπάουι “Μεγάλο μπαμπά του φουτουρισμού”, που στο άλμπουμ “Hunky Dory” ξεκίνησε την αντικομμουνιστική παράδοση που βλέπουμε τώρα να ανθεί μέσα σε ένα νέο κύμα φουτουριστικών συγκροτημάτων”.

Πολλά χρόνια αργότερα, σε συνέντευξή του το 1993, ο Μπάουι προσπάθησε να δικαιολογήσει τη στάση του ως αποτέλεσμα της υπερβολικής του έλξης πως το ναζιστικό αποκρυφισμό: “Ο Γκέμπελς με ιντρίγκαρε πάνω από όλους τους ναζί με τον τρόπο που χειριζόταν τα μίντια… Ήταν ένας ασυνήθιστος τύπος… Και το άλλο που με συνάρπαζε στους ναζί ήταν το ιερό γκράαλ… Αλλά κάποια στιγμή αυτό διαστρεβλώθηκε από αυτά που διάβαζα και μετραβούσαν. Και δε φταίει κανείς άλλος παρά ο εαυτός μου…. Με ενδιέφεραν τα ναζιστικά σύμβολα. Νομίζω πως είχαν τα πιο δυνατά πολιτικά σύμβολα της πολιτικής ιστορίας. Η σβάστικα. Πήραν ένα βουδιστικό σύμβολο, το ανατολικό σύμβολο του ήλιου και το αντέστρεψαν ώστε να γίνει σύμβολο του σκότους. Αυτό με ιντρίγκαρε στους ναζί. Ποιος ήταν ο μάγος; Ποιος έκανε μαύρη μαγεία;

Δυο χρόνια αργότερα προσπαθούσε να δικαιολογηθεί προσφεύγοντας στη θεωρία των δύο άκρων: “Πολιτικά, εξίσωνα το φασισμό με τον κομμουνισμό, ή μάλλον το σταλινισμό. Στα ταξίδια μου στη Ρωσία σκεφτόμουν, λοιπόν, να πώς πρέπει να ήταν ο φασισμός. Περπατούσαν σαν αυτούς. Χαιρετούσαν σαν αυτούς. Είχαν και οι δυο συγκεντρωτικές κυβερνήσεις. Είναι δύσκολο να δεις πως θα μπορούσες να μπλέξεις με όλα αυτά και να μη δεις τις συνέπεις αυτού που πήγαινες να μπλέξεις”.

Δύσκολες Νύχτες