Ο συνθέτης Νίκος Τουρκάκης

Υπάρχουν πολλοί μουσικοί της προπολεμικής και μεταπολεμικής γενικά περιόδου, για τους οποίους γνωρίζουμε λίγες έως ελάχιστες πληροφορίες. Ο Νίκος Τουρκάκης αποτελεί μία από αυτές τις περιπτώσεις. Γι’αυτό το λόγο θα εστιάσω σε αυτό το κείμενο σε βιογραφικά στοιχεία του και στη μουσική του δράση, ώστε να γίνει με αυτόν τον τρόπο γνωστή και η δικιά του προσφορά και αξία του έργου του.

Το πραγματικό του όνομα ήταν Νίκος Φιλίππου, το Τουρκάκης ήταν παρατσούκλι του. Δεν είναι γνωστή η ημερομηνία γέννησής του, μπορούμε όμως να υποθέσουμε ότι γεννήθηκε γύρω στην δεκαετία του 20′-αρχές 30′. Από συνέντευξη του Μανώλη Καραπιπέρη (δεν είναι ο γνωστός, πρόκειται για συνωνυμία), που έδωσε από τις φυλακές του Κορυδαλλού στον Ηλία Πετρόπουλο στις 10-11/2/1977, μαθαίνουμε ότι έμενε στην ίδια γειτονιά με τον ίδιο και τον Ογδοντάκη την δεκαετία του 30′-40′. Από ό,τι μαθαίνουμε από αυτήν τη συνέντευξη, δεν είχε τότε παιδιά. Ο Καραπιπέρης σημειώνει ότι λέγεται, χωρίς να είναι σίγουρος, πως τα πρώτα μαθήματα στο μπουζούκι τα πήρε από το θείο του Μιχάλη Σαπουντζάκη. Ο Τουρκάκης φαίνεται πως ζούσε μέχρι και το 77′, εφόσον ο Καραπιπέρης αναφέρει ότι “σήμερα” (το 77′) μένει πάνω από το μαγαζί του θείου του στην οδό Αυλώνος. Ο Στέλιος Βαμβακάρης θυμάται πως είχε παίξει μαζί του στο Αιγάλεω και πως τον συναντούσε στο καφενείο των μουσικών, ενώ ο παλαίμαχος κιθαρίστας Μάκης Ζέρβος αναφέρει ότι ήταν ένας ήσυχος άνθρωπος, χαμηλών τόνων, με τον οποίο συμπράξανε μαζί για δύο σεζόν.

ΘΗΤΕΙΑ ΣΤΑ ΠΑΛΚΑ

Ο Νίκος Τουρκάκης φαίνεται να εμφανίζεται προπολεμικά στο πλευρό της προωτοεμφανιζόμενης στα πάλκα Ιωάννας Γεωργακοπούλου στα τέλη του 1939 μαζί με τους Τσιτσάνη, Παπαϊωάννου, Παγιουμτζή και Καλλέργη Νίκο στο “ΔΑΣΟΣ” στο Βοτανικό. Είναι αρκετά πιθανό να συμμετείχε σε πάλκα και πρωτύτερα, δυστυχώς όμως δεν έχω βρει στοιχεία, που να το αποδεικνύουν. Η πρώτη του μεταπολεμική εμφάνιση σε πάλκο είναι του 1947 στο κέντρο “ΠΥΡΑΥΛΟΣ” στο Μπουρνάζι. Δεν είναι γνωστό, επίσης, αν έπαιζε στη διάρκεια της Κατοχής και στην πρώτη μεταπολεμική διετία, εφόσον δεν υπάρχουν πληροφορίες.

Φωτογραφία από κέντρο το 1947, ίσως πρόκειται για το “Φαληρικόν”, εφόσον είναι πιθανό να βρίσκεται ο Γιάννης Μαργωμένος δεξιά απόμερα από τους υπόλοιπους, κάτι που σημαίνει ότι ίσως να έπαιζε εκεί και το 1947. Διακρίνονται από κάτω αριστερά: Ζαχαρίας Κασιμάτης, Νίκος Τουρκάκης, Κώστας Καπλάνης, Μιχάλης Γενίτσαρης και από πάνω αριστερά ο Γιάννης ο μποξάς, η Σωτηρία Μπέλλου και πίσω τους ο Γιώργος Ροβερτάκης.

Την επόμενη αμέσως χρονιά, τον βρίσκουμε στο πλευρό του Τσιτσάνη, με τον οποίο μεταξύ άλλων θα έχει μια μακρά συνεργασία στο πάλκο μέχρι και την επόμενη δεκαετία. Με τον Τσιτσάνη, λοιπόν, ξεκινάει το 1948 “Στου Τζίμη του χονδρού” επί της Αχαρνών 77, τη χειμερινή σεζόν. Μάζι τους οι Στέλιος Κερομύτης, Ζαχαρίας Κασιμάτης, ο Κώστας Ρούκουνας και η “Βασίλισσα του Λαικού Τραγουδιού” Σωτηρία Μπέλλου, υπό τη διεύθυνση του Σπύρου Περιστέρη.

Διαφήμιση στην αθλητική εφημερίδα “ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ” στις 7 Οκτωβρίου, αναγγέλοντας την έναρξη του σχήματος, το οποίο μάλιστα είναι και το πρώτο,σύμφωνα με όσες άλλες διαφημίσεις της ίδιας περιόδου έχω δει, σχήμα που ξεκινάει τη χειμερινή σεζόν. Η διαφήμιση αυτή εμφανίζεται μία μοναδική φορά στο φύλλο αυτό. Επισήμανση: Αναγράφεται λάθος το όνομα του Ρούκουνα. Αυτό ισχύει επειδή δεν υπάρχει κάποια πιθανότητα να αναφέρεται άλλο πρόσωπο, εφόσον φωτογραφίες της περιόδου αυτής στο μαγαζί δείχνουν ανάμεσα στους υπόλοιπους το Ρούκουνα και κανένα άλλο πρόσωπο, ενώ άλλη αφίσα της εποχής αναφέρει μόνο τον Ρούκουνα και κανένα πρόσωπο με το όνομα “ΡΟΥΚΟΥΝΗΣ”

Από αριστερά: Βασίλης Τσιτσάνης, Νίκος Τουρκάκης, Στέλιος Κερομύτης, Κώστας Καπλάνης και από πίσω αριστερά ο Κώστας Ρούκουνας, ο Σπύρος Περιστέρης και ο Ζαχαρίας Κασιμάτης στου “Τζίμη του Χονδρού”.

Από την εφημερίδα “ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ” για το ίδιο σχήμα στις 6 Οκτωβρίου,όπου αναφέρεται επίσης ο Κώστας Ρούκουνας χωρίς κάποιο πρόσωπο με το όνομα “ΡΟΥΚΟΥΝΗΣ”.

Τη χρονιά του 1952 ο Τουρκάκης συνεχίζει να βρίσκεται στο πλάι του Τσιτσάνη, αυτή τη φορά όμως με τους: Γιάννη Σαλασίδη, Ανέστο Αθανασίου “Γύφτο”, την Άννα Χρυσάφη, το Γιάννη Παπαιωάννου, ενώ όταν φεύγει ο Παπαιωάννου για περιοδεία στην Κωνσταντινούπολη, εμφανίζεται στο σχήμα ο Ανέστος Αθανασίου “Γύφτος”. Επίσης, στο σχήμα φαίνεται να συμπράττει και ο Στέλιος Μακρυδάκης και ο πιανίστας, του οποίου το όνομα δεν το έχω βρει ακόμα, ίσως αντικαταστάθηκε από την Ευαγγελία Μαργαρώνη, εφόσον είναι απών σε όσες φωτογραφίες δεν υπάρχει ο Παπαιωάννου, που σημαίνει ότι ίσως τον πήρε μαζί του. Το σχήμα αυτό, λοιπόν, με τις όποιες “αλλαγές” του βρίσκεται στο “Φαληρικόν” του Μαργωμένου.

“Φωτογραφίες από το “Φαληρικόν” την χρονιά 1952:

Από αριστερά οι Γιάννης Σαλασίδης, ο Βασίλης Τσιτσάνης, η Άννα Χρυσάφη, ο Ανέστος Αθανασίου, ο Νίκος Τουρκάκης, το ζεύγος Καρμανιόλα (βιολί και πιάνο): Στέλιος Λαζάρου και Ευαγγελία Μαργαρώνη και κάποιος άγνωστος.

Οι Τουρκάκης, Τσιτσάνης, Χρυσάφη, Παπαιωάννου, Στέλιος Μακρυδάκης και οι Λαζάρου, Σαλασίδης και ο άγνωστος πιανίστας.

Φωτογραφία της δεκαετίας του 50′. “Το συγκρότημα Τσιτσάνη” με τους Άννα Χρυσάφη, Ηλία Ποτοσίδη, Γιάννη Σαλασίδη, Στέλιο Λαζάρου, ο άγνωστος πιανίστας και άγνωστος ακκορντεονίστας. Είναι με βεβαιότητα το “Φαληρικόν”, ίσως και του 52′. Στην κάτω σειρά αριστερά βρίσκεται ο Νίκος Τουρκάκης, το οποίο επιβεβαιώνεται από το πρόσωπό του και από το κράτημα του μπουζουκιού κατά την διάρκεια του παιξίματος, το οποίο έχει, εφόσον εμφανίζεται να παίζει σε εκείνη τη λήψη.

Το 1967 εμφανίζεται στη “Λουζιτάνια” μαζί με τον Σπύρο-Ζωή Ζαγοραίου, το Σπύρο Καλφόπουλο, Δημήτρη Κρίτσαλο, Κούλα Κελλάρη κ.α.

Η τελευταία χρονιά, που έχω βρει ότι παίζει (λαμβάνοντας υπόψιν ότι δεν έχω χρονολογήσει όλες τις εικόνες, λόγω των συνθηκών) είναι το 1968 στο μαγαζί του Στελλάκη Περπινιάδη.

Στου Στελλάκη το μαγαζί, την χρονιά αυτή. Από αριστερά: Αρίστος Λύκος, Μανώλης Καναρίδης, Ρία Νόρμα, Βαγγέλης Περπινιάδης, Νίκος Τουρκάκης και από πίσω με την ίδια φορά: Μάκης Ζέρβος, Ανδρέας Ψαλτάκης, κάποιες αγνωστες τραγουδίστριες (ο πιανίστας αναφέρεται στην λεζάντα της σχετικής πηγής ως ο Γιώργος Ροβερτάκης, δε θα μπορούσε να είναι ο γνωστός Ροβερτάκης εφόσον εκείνη την περίοδο δεν θα ήταν τόσο νέος, γι’ αυτό ίσως πρόκειται για λάθος ή για κάποιον εγγονό του ή γιο του. Μέχρι να βρω ποιος είναι, τον καταγράφω ως άγνωστο) και ένας άγνωστος πιανίστας.

ΑΛΛΕΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΘΗΤΕΙΑ ΤΟΥ

Στο κέντρο “ΣΤΕΛΛΑΚΗΣ”. Από πάνω αριστερά ο Σπύρος Καλφόπουλος και κάτω οι: Νίκος Καλλέργης αριστερά και ο Απόστολος Νικολαΐδης.

Ο Νίκος Τουρκάκης, λοιπόν, ήτανε ένας άνθρωπος μέσα στα μουσικά πράγματα της εποχής. Ο Μάκης Ζέρβος φροντίζει να προσθέσει ότι έχει παίξει σε πολύ περισσότερα μαγαζιά από αυτά που δείχνουν οι φωτογραφίες, όπως επίσης ότι είχε συνεργαστεί με όλο το γνωστό καλλιτεχνικό στερέωμα της εποχής μέχρι και νεώτερους, όπως το Σπύρο Ζαγοραίο και το Βαγγέλη Περπινιάδη (όπως επίσης δείχνει η σχετική φωτογραφία). Η συνεργασία του με τον Τσιτσάνη φαίνεται πως ήταν καθοριστική εφόσον θεωρήθηκε ως alter ego του στη διάρκεια της συνεργασίας τους.

ΔΙΣΚΟΓΡΑΦΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ

Η πορεία του Νίκου Τουρκάκη στη δισκογραφία είναι σε πολύ μεγάλο βαθμό άγνωστη. Η προσωπική του δισκογραφία, σύμφωνα με όσα στοιχεία είναι διαθέσιμα, είναι ιδιαίτερα μικρή και εκτείνεται σε ένα συγκεκριμένο χρονικό πλαίσιο, αυτό της πρώτης μουσικής μεταπολεμικής περιόδου, η οποία χαρακτηρίζεται από το μεταβατικό της χαρακτήρα ανάμεσα στην προπολεμική αισθητική και τη δημιουργία του λεγόμενου λαϊκού τραγουδιού. Εξαίρεση αποτελεί η σύνθεση, το 1960, σε 45άρι του τραγουδιού “Τα παιδιά της αγοράς”.

Αναφορικά με τις συνθέσεις του, ο Τουρκάκης φαίνεται πως έγραψε μόνο τραγούδια, ενώ έγραψε και τους στίχους πέρα από τη μουσική, στα εξής τραγούδια:

*”Τα παιδιά της αγοράς” COLUMBIA ΕΛΛΑΔΟΣ DG-6641//CG-2249 ΤΡΑΓΟΥΔΙ: Βασίλης Τσιτσάνης, Στράτος Παγιουμτζής 1947

“Είσαι γυναίκα άσωτη” ODEON ΕΛΛΑΔΟΣ GA-7530/GO-4204 ΤΡΑΓΟΥΔΙ: Στέλλα Χασκήλ 1949

“Το Ελληνόπουλο” HIS MASTER’S VOICE ΕΛΛΑΔΟΣ AO-2999/OGA-1752 ΤΡΑΓΟΥΔΙ: Μαρίκα Νίνου 1951

“Πάρε με Χάρε, πάρε με” PARLOPHONE ΕΛΛΑΔΟΣ B-74318/GO-4950 ΤΡΑΓΟΥΔΙ: Αθανάσιος Ευγενικός, Μαρίκα Νίνου 1954

*”Τα παιδιά της αγοράς” RCA VICTOR 47g 2067 ΤΡΑΓΟΥΔΙ: Ανθούλα Αλιφραγκή, Μανώλης Πασσαλής 1960*

**”Εβίβα” HIS MASTER’S VOICE ΕΛΛΑΔΟΣ AO-5517/OGA-2765 ΤΡΑΓΟΥΔΙ: Γρηγόρης Μπιθικώτσης, Πίτσα Νέγκρι, Βασίλης Τσιτσάνης**

***”Από τη γη στον Ουρανό” αγνώστων στοιχείων

*Τα δύο αυτά τραγούδια παρουσιάζουν έντονο ενδιαφέρον. Αρχικά, το πρώτο, που φωνογραφήθηκε το 1947, αν και στη δισκογραφία περάστηκε ως εξ ολοκλήρου τραγούδι του Τσιτσάνη, η αφίσα, που ανακοινώνει την εμφάνισή του στο κέντρο “ΠΥΡΑΥΛΟΣ” την ίδια χρονιά, το αναφέρει ως επιτυχία δική του χωρίς, όμως, κάποια επεξήγηση. Μπορούν να γίνουν διάφορες υποθέσεις, όπως το να έδωσε ο Τουρκάκης το κομμάτι στον Τσιτσάνη, προκειμένου να περάσει πιο εύκολα στον κόσμο, εφόσον ο τελευταίος έχει αποκτήσει ιδιαίτερη φήμη και κύρος ως συνθέτης. Ίσως να μην μπορούσε να το κυκλοφορήσει στο όνομά του. Είναι αδύνατο, με τα στοιχεία που διαθέτουμε, να βρούμε τις συνθήκες που οδήγησαν σε αυτό και κατ’επέκταση να γνωρίζουμε να το συσχετίσουμε με ένα σωρό θέματα. Με τον ίδιο συλλογισμό θα αντιμετωπίσουμε και τον συσχετισμό ανάμεσα στα δύο κομμάτια γενικά.

**Σχετικά με το κομμάτι αυτό, στο δίσκο έχουν περάσει και οι στίχοι και η μουσική στον Βασίλη Τσιτσάνη, παρ’όλα αυτά ανακάλυψα στο διαδίκτυο ότι αναφέρεται το όνομα του Τουρκάκη στους στίχους, πράγμα που σίγουρα δεν είναι τυχαίο. Και σε αυτήν την περίπτωση πάλι δεν είναι δυνατό να γνωρίζουμε τίποτα παραπάνω, γι’ αυτό και το αναφέρω με επιφύλαξη αυτό το κομμάτι στο ρεπερτόριό του.**

***Το κομμάτι αυτό αναφέρεται στην αφίσα της εμφάνισης του Τουρκάκη στον “ΠΥΡΑΥΛΟ” το 1947 ως επιτυχία του, που σημαίνει ότι είναι δικό του, χωρίς όμως να μπορούν να γίνουν παραπάνω διευκρινίσεις. Δεν έχω βρει κανένα άλλο στοιχείο για το κομμάτι, κατ’επέκταση δεν μπορώ να αναφέρω κάτι παραπάνω σχετικά με αυτό.

Αναφορικά με τη συμμετοχή του σε δουλειές άλλων, έχουμε ακόμα πιο λίγες πληροφορίες και περισσότερες υποθέσεις. Είναι γνωστή η συμμετοχή του στην 1η εκτέλεση του “Τα ωραία του Τσιτσάνη” ως δεύτερο μπουζούκι, ενώ ως χρόνιος συνεργάτης του Τσιτσάνη, μπορούμε με σιγουριά να συμπεράνουμε ότι συμμετείχε και σε άλλα κομμάτια του. Τέλος, εμφανίζεται στην 2η εκτέλεση του “Απόψε είσαι για φιλί” του Μητσάκη με την Άννα Χρυσάφη και τον Πάνο Γαβαλά το 1955.

Οι πληροφορίες για τον Νίκο Τουρκάκη συνεχίζουν να παραμένουν λίγες, με αποτέλεσμα να παραμένουν άγνωστα και σχετικά θέματα, που δεν αφορούν μόνο τον ίδιο. Το παρόν κείμενο ήταν μια προσπάθεια να προστεθούν ακόμα λίγες πληροφορίες.

Πηγές:

Mpouzouksides.blogspot.com

Ευχαριστώ το rembetiko.gr για την εξαιρετική δουλειά που κάνει και τις πληροφορίες που διαθέτει.

Rebetiko.gr

Ευχαριστώ την προσωπική αφήγηση του Στέλιου Βαμβακάρη και του Τηλέμαχου που μεσολάβησε για την επικοινωνία.

Τα στοιχεία των δίσκων προέρχονται από την “Εκ περάτων δισκογραφία γραμμοφώνου” του Διονύση Μανιάτη,ψηφιακή έκδοσις.

dialogikoimonologoi.wordpress.com

*

**

Ευχαριστώ επίσης την προσωπική αφήγηση του Μάκη Ζέρβου, καθώς και τον Γιώργο Ντάλλη για τη διαμεσολάβηση της επικοινωνίας μου με το Μάκη Ζέρβο και το φωτογραφικό υλικό που μου προσέφερε.