«Ό,τι αλλάζει να τ’ αντέξεις» – Αφιέρωμα στον Γιάννη Μαρκόπουλο (Δ’ μέρος – τελευταίο)

Αυτό είναι το τέταρτο και τελευταίο αφιέρωμα στον Γιάννη Μαρκόπουλο (το πρώτο εδώ, το δεύτερο εδώ, το τρίτο εδώ).

Έγινε μια προσπάθεια, από τον Μάη του 2022, να αναφερθούμε, έστω σφαιρικά, σε ολόκληρο το έργο του.

Δυστυχώς το τελευταίο αφιέρωμα στον Γιάννη Μαρκόπουλο, που περιλαμβάνει τις δεκαετίες από το 1990 μέχρι σήμερα, ολοκληρώθηκε μετά τον θάνατό του.

Στην εποχή μας ο βαριά τραυματισμένος πολιτισμός μας, αφού θεωρείται αποπαίδι της κοινωνίας μας από τους κρατούντες, από τους κυβερνώντες δηλαδή, μετράει άλλη μία σημαντικότατη απώλεια.

Το έργο του Γιάννη Μαρκόπουλου, από το 1990 και μετά:

Η Λειτουργία του Ορφέα (έκδοση του 1994)

Φίλοι που φεύγουν (1991)

Ανταύγειες (ορχηστρικά – 1996)

Ανα – Γέννηση  Η Κρήτη ανάμεσα σε Βενετία και Πόλη (1996)

Αθέατος σφυγμός (1997)

Το τραγούδι του Αχιλλέα (2001)

Ερωτόκριτος και Αρετή (2003)

Ο ταχύτατος Λούης (2004)

Shapes in motion (Σχήματα σε κίνηση – 2007)

Η Λειτουργία του Ορφέα (έκδοση του 2009)

Εντεύθεν (2015)

Κρητικός Ορίζοντας (2017).

***

The Liturgy of Orpheus (2009)

Η Λειτουργία του Ορφέα

ΧΙΧ. Paean – Epilogue

Συμφωνική ορχήστρα της όπερας της Φλάνδρας

Στο αφιέρωμα αυτό, πρώτα ακούμε το Paean – Epilogue της Λειτουργίας του Ορφέα, που έγινε γνωστή κι έξω από τα σύνορα της χώρα μας, κάνοντας πρεμιέρα το 1994, στο Palais des Beaux – Arts, στις Βρυξέλλες.

Η Λειτουργία του Ορφέα είναι βασισμένη σε αρχαία ορφικά ποιήματα. Προστέθηκαν και οι αφηγηματικές ενότητες, που έγραψε ο Πάνος Θεοδωρίδης.

***

Ό,τι δείχνω είναι

Ποίηση: Νίκος Καρούζος

Ερμηνεία: Μανώλης Μητσιάς

Από τον δίσκο “Φίλοι που φεύγουν”  (1991) με τις επί πλέον ενότητες:

Κονσέρτο – Ραψωδία για λύρα και ορχήστρα και Μουσική για τον Δομήνικο Θεοτοκόπουλο.

***

Όσο κρατήσει η ζωή

Ποίηση: Νίκος Καρούζος

Ερμηνεία: Μανώλης Μητσιάς

Από τον δίσκο  “Φίλοι που φεύγουν”  (1991)

Όσο κρατήσει η ζωή κρατεί κι ο θάνατος.
Ώρα να σκεφτώ τα μελλούμενα
σωριασμένα αιφνίδια στο χθες.
Φοβερή ασυνέχεια: ο πλούτος μου είναι το στήθος μου.
Γι’ αυτό ποτέ δεν παζάρεψα το ηλιοβασίλεμα
και ταξιδεύω σίγουρος,
όσο η μίνθη ταξιδεύει και το ασπροθύμαρο.

Η πρώτη δημόσια εκτέλεση του τραγουδιού, έγινε στη συναυλία του Γιάννη Μαρκόπουλου, τον Σεπτέμβρη του 1986 στο Ηρώδειο. Το τραγούδησαν οι “Νέοι Επιβάτες”.

***

“Φίλοι που φεύγουν”

από το ομώνυμο άλμπουμ του Γιάννη Μαρκόπουλου

Ποίηση: Μανώλης Αναγνωστάκης

Ερμηνεία: Κωνσταντίνος Παλιατσάρας

ΣΤΟ ΝΙΚΟ Ε… 1949

Φίλοι
Που φεύγουν
Που χάνονται μια μέρα
Φωνές
Τη νύχτας
Μακρινές φωνές
Μάνας τρελής στους έρημους δρόμους
Κλάμα παιδιού χωρίς απάντηση
Ερείπια
Σαν τρυπημένες σάπιες σημαίες.

Εφιάλτες
Στα σιδερένια κρεβάτια
Όταν το φως λιγοστεύει
Τα ξημερώματα.

(Μα ποιος με πόνο θα μιλήσει για όλα αυτά;)

***

Ένας αθέατος σφυγμός

Ποίηση: Μανώλης Πρατικάκης

Ερμηνεία: Βασίλης Λέκκας

Γιάννης Μαρκόπουλος, “Αθέατος Σφυγμός’  (1997)

Ένας αθέατος σφυγμός
γοργός και διψασμένος
σα ζαρκάδι, που κατεβαίνει
αιώνια στην πηγή

….

“Οι ποιητικοί στίχοι που επιλέχθηκαν από την εξαίρετη “Λιβίδω” του Μανώλη Πρατικάκη, έγιναν τραγούδια πριν από έξι μήνες. Το ίδιο η “Φυσαρμόνικα” το “Θα σε βρω όπου και να ‘σαι” και οι “Πρώτες αλήθειες”. Ο “Δίας” η “Χώρα” και το “Πότε θα ξαναμιλήσεις”, είναι κομμάτια που έχουν ακουστεί σε παλαιότερες συναυλίες από το 1993 και τώρα βγαίνουν για πρώτη φορά σε δίσκο.

….

Η αποδικωποίηση ορισμένων νοημάτων της σειράς αυτής των τραγουδιών, επαφίεται στους νέους που πλησίασαν με τόση αγάπη τη μουσική μου”.

Γιάννης Μαρκόπουλος

***

Θα σε βρω όπου και να ‘σαι

Στίχοι: Οδυσσέας Ιωάννου

Ερμηνεία: Βασίλης Λέκκας

Γιάννης Μαρκόπουλος  –  “Αθέατος Σφυγμός”

Σκληρός χειμώνας, δύσκολη βραδιά
παιδί χαμένο σ’ άτυχη γενιά.
Χαρά μου θέλω να σε ξαναδώ
μακριά σου χρόνια, ξέμαθα να ζω

Θα φύγουν χρόνια, θα. χαθούν καιροί
ζωή μου σαν βρισιά και σαν ευχή
Κι αν σωθούμε με τα μαζικά
ζωές θα δούμε να ζούμε ξανά

Με μια λέξη πάρε με απ’ εδώ
του Μάη τον ήλιο σε μην ξαναδώ
Αρκεί να είσαι η υπόλοιπη ζωή
χειμώνες που μας βρίσκουνε μαζί

Δεν με ζούνε πια τα λόγια
ούτε τα κρυφά αηδόνια
Δεν θα ζω. να ‘χω κατάρα
τη σιωπή και τα τσιγάρα

Θα σε βρω όπου και να ‘σαι
για να δω αν με θυμάσαι

***

Πότε θα ξαναμιλήσεις

Ποίηση:  Γιώργος Σεφέρης

Ερμηνεία: Βασίλης Λέκκας

Γιάννης Μαρκόπουλος “Αθέατος Σφυγμός”

Πότε θα ξαναμιλήσεις;
Είναι παιδιά πολλών ανθρώπων τα λόγια μας.
Σπέρνουνται γεννιούνται σαν τα βρέφη
ριζώνουν θρέφουνται με το αίμα.
Όπως τα πεύκα
κρατούνε τη μορφή του αγέρα
ενώ ο αγέρας έφυγε, δεν είναι εκεί
τα ίδια τα λόγια
φυλάγουν τη μορφή του ανθρώπου
κι ο άνθρωπος έφυγε, δεν είναι εκεί.
Ίσως γυρεύουν να μιλήσουν τ’ άστρα
που πάτησαν την τόση γύμνια σου μια νύχτα
ο Κύκνος ο Τοξότης ο Σκορπιός
ίσως εκείνα.
Αλλά πού θα είσαι τη στιγμή που θα ‘ρθει
εδώ σ’ αυτό το θέατρο το φως;

ΤΡΙΑ ΚΡΥΦΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ – (ΕΠΙ ΣΚΗΝΗΣ)

***

Ενόπλιος Χορός

“Το τραγούδι του Αχιλλέα’

Σύγχρονη κοσμική καντάτα

Πρώτη κυκλοφορία 2001

Ποίηση: Γιώργος Παπακώστας

Τραγούδι: Μανόλης Χατζημανώλης

Συμμετοχή: Βασιλική Λαβίνα

Αφηγητής: Νικήτας Τσακίρογλου

***

Αύριο θα ‘ναι καλά

Στίχοι: Πάνος Θεοδωρίδης

Ερμηνεία: Μαρία Σπυροπούλου

Από τον δίσκο του Γ. Μαρκόπουλου “Ο ταχύτατος Λούης”  (2004)

Σε αυτόν τον δίσκο οι στίχοι είναι του Πάνου Θεοδωρίδη

Ερμηνείες: Κώστας Μακεδόνας, Μαρία Σπυροπούλου

Σε προσέχω στον δρόμο που φεύγεις
Έχεις μάτια που δείχνουν χαρά
Δεν με νοιάζει που εσύ μ’ αποφεύγεις
Αφού αύριο θα ‘ναι καλά

Με τους φίλους σου πίνεις το βράδυ
Κι όταν βλέπω πως στέλνεις φιλιά
Δεν μας είδε μαζί το φεγγάρι
Κι όμως αύριο θα ‘ναι καλά

Στο μυαλό σου γυρίζει το ξέρω
Να περάσεις μαζί μου γλυκά
Μα διστάζεις κι εγώ υποφέρω
Αν και αύριο θα ‘ναι καλά

Σ’ αγαπώ και σε θέλω μαζί μου
Στη ζωή να σου δώσω ομορφιά
Θα ζητάς τρυφερά το φιλί μου
Γιατί αύριο θα ‘ναι καλά

***

Ό,τι αλλάζει να τ’ αντέξεις

Ερμηνεία: Δημήτρης Μητροπάνος

α’ εκτέλεση (Νοέμβρης 2006)

Στίχοι: Γιάννης Μαρκόπουλος

Υπάρχει στον δίσκο “Εντεύθεν” (2015) με την ερμηνεία του Γιώργου Νταλάρα.

Σ’ έχω δει να σημειώνεις
αναμνήσεις στο χαρτί
μόνη σου να λογαριάζεις
όσα δεν μου έχεις πει

Θα ‘ρθουν οι παλιοί μας φίλοι
απ’ τα χρόνια τα πικρά
και στο γύρισμα της μέρας
θα σε πάρω αγκαλιά

Μη ζητάς και μη ρωτήσεις
τι θυμάμαι να σου πω
ό,τι αλλάζει να τ’αντέξεις
και αρκεί που σ’αγαπώ

Μη φοβάσαι και μη νιώθεις
μήπως το αύριο δε βγει
ένα σπίρτο στο σκοτάδι
και θ’ ανάψει η ζωή

Μέσα στις ωραίες μέρες
κρέμονται σαν ζωγραφιές
οι καρδιές μας δίχως πόνους
κι οι χαρές σαν πινελιές

***

Η θαλπωρή

Στίχοι: Γιάννης Μαρκόπουλος – Βύρων Λεοντάρης

Ερμηνεία: Δήμος Αναστασιάδης

Γιάννης Μαρκόπουλος –  “Εντεύθεν” (2015)

Το Εντεύθεν είναι η περισσότερο προσωπική δουλειά του Γιάννη Μαρκόπουλου, που την επεξεργαζόταν με διαλείμματα, είκοσι χρόνια.

Είναι τραγούδια σε ποίηση Γιώργου Βολουδάκη, Πόλυ Κυριάκου, Γιώργου Σκούρτη και Γιώργου Σεφέρη.

Ερμηνεύουν: Γιώργος Νταλάρας, Δήμος Αναστασιάδης, Vassilikos, Athena Andreadis, Δάφνη Ζουρνατζή.

Συμμετέχουν: Χορωδία Fons Musicalis, η Παιδική Χορωδία Εκπαιδευτηρίου Ιεράς Μητρόπολης Πειραιώς και η Παλίντονος Αρμονία Ορχήστρα.

Από το εισαγωγικό σημείωμα του δίσκου, ο Γιάννης Μαρκόπουλος, μεταξύ των άλλων, αναφέρει:

“… Οι ήρωές μου είναι ονειροπόλοι, μεταξύ φυγής και προσμονής, αναζητούν τον χάρτη για την πατρίδα και εν τέλει για τον ίδιο τον εαυτό και μία επιλογή:  να προχωρήσουν χωρίς προδιαγεγραμμένους όρους.

Καλώ τους ακροατές του έργου, να εννοήσουν τον θεματικό του άξονα και να συμβάλλουν στη θεμελίωση της ευθύνης, ώστε η αγάπη να μην δέχεται προσβολές από την ψευδαίσθηση της ασφάλειας. Και αυτό μου αρκεί”.

***

Η λυπημένη

Ποίηση: Γιώργος Σεφέρης

Ερμηνεία: Γιώργος Νταλάρας

Πρώτη εκτέλεση: Μανώλης Μητσιάς

Η πρώτη μουσική προσέγγιση του Γιάννη Μαρκόπουλου, στην ποίηση του Γιώργου Σεφέρη.

Στην πέτρα της υπομονής
κάθησες προς το βράδυ
με του ματιού σου το μαυράδι
δείχνοντας πως πονείς·

κι είχες στα χείλια τη γραμμή
που είναι γυμνή και τρέμει
σαν η ψυχή γίνεται ανέμη
και δέουνται οι λυγμοί·

κι είχες στο νου σου το σκοπό
που ξεκινά το δάκρυ
κι ήσουν κορμί που από την άκρη
γυρίζει στον καρπό·

μα της καρδιάς σου ο σπαραγμός
δεν βόγκηξε κι εγίνη
το νόημα που στον κόσμο δίνει
έναστρος ουρανός.

(ΣΤΡΟΦΗ)

***

Ο Έρως Έρωτας

Μουσική – στίχοι Γιάννης Μαρκόπουλος

Ερμηνεία: Γιώργος Νικηφόρου Ζερβάκης

Από τον δίσκο “Κρητικός Ορίζοντας” (2017)

Μια προσωπική ματιά του Γιάννη Μαρκόπουλου στην ιδιαίτερη πατρίδα του, την Κρήτη.

***

Η Λειτουργία του Ορφέα

Σε αρχαίους Ορφικούς Ύμνους

Συνδετικά κείμενα: Πάνος Θεοδωρίδης

Ερμηνεύουν: Ζάχος Τερζάκης, Βασιλική Λαβίνα, Χαράλαμπος Γαργανουράκης

Αφηγητής: Κώστας Καζάκος

Ορχήστρα: Παλίντονος Αρμονία

Χορωδία: ” Άρης” Λεμεσού

Χορωδιακό: Αθηναϊκό Εργαστήρι

Μαρία Μαυροπόδη φλάουτο

Γιάννης Παπαγιάννης όμποε

Μαρία Μπιλντέα άρπα

Σωκράτης Άνθης τροπέτα

Στεφ. Στεφανόπουλος φλογέρα

Πέτρος Ταμπούρης κανονάκι

Ολοκληρωμένη παρουσίαση του έργου στο Μέγαρο Μουσικής (Οκτώβρης 1994).

***

Στη βρύση και στον ποταμό

Στίχοι: Μάνος Ελευθερίου

Ερμηνεία: Λάκης Χαλκιάς

Ένα από τα ωραιότερα τραγούδια του Γιάννη Μαρκόπουλου.

Ο Γιάννης Μαρκόπουλος πέθανε στις 10 Ιουνίου του 2023.

Τον Γιάννη Μαρκόπουλο του Χρονικού, του Στράτη του θαλασσινού, της Θητείας, του Θεσσαλικού κύκλου, των Ελεύθερων Πολιορκημένων και τόσων άλλων έργων, του δημιουργού τραγουδιών όπως Πέρα από τη θάλασσα, Τα λόγια και τα χρόνια, Μαλαματένια λόγια, Η φάμπρικα, Λένγκω, Ήταν ο τόπος μου, 1922, Γεννήθηκα, Όχι δεν πρέπει, Πέραμα και τόσων άλλων, θα τον θυμόμαστε.

Ας τον αποχαιρετήσουμε με αυτό το τραγούδι, με το ευρηματικό φινάλε και τη φωνή του ίδιου του συνθέτη.

Αντίο, κύριε Μαρκόπουλε!

Κεντρική φωτογραφία: Από το οπισθόφυλλο του δίσκου  “Ο Γιάννης Μαρκόπουλος στον Ελληνικό Κινηματογράφο” (1988)

Επιμέλεια αφιερώματος: Στρατής Γαλιάτσος