Ρηνιώ Παπανικόλα: «Θέλω δυο μάτια ολοκαυτώματα»

Η Ρηνιώ Παπανικόλα γεννήθηκε στις 15 Ιουλίου του 1936 στη Μυτιλήνη. Ο πατέρας της Στρατής ήταν λογοτέχνης, δημοσιογράφος και εκδότης της σατιρικής και λαογραφικής εφημερίδας “Τρίβολος” και από τους πρωτεργάτες της Λεσβιακής Άνοιξης. Ούσα φοιτήτρια στη Φιλοσοφική Σχολή, δίνει εξετάσεις στο Θέατρο Τέχνης και την κερδίζει τελικά η δραματική σχολή του Κουν, με συμμαθητές τον Κώστα Καζάκο και τον Πέτρο Φυσσούν.

Συγχρόνως δουλεύει στο βιβλιοπωλείο – εκδοτικό και δισκογραφικό οίκο Ίκαρο, όπου γνωρίζει το μέλλοντα σύζυγό της, Δημήτρη Θεμελή. Μαζί έφτιαξαν τον Κύκλο, δισκάδικο – σημείο συνάντησης των ανθρώπων της μουσικής και γενικότερα της πνευματικής ζωής στο Σύνταγμα.

Στα χρόνια της δικτατορίας αναπτύσσει έντονη αντιστασιακή δράση και μαζί με τη μητέρα της οδηγήθηκαν στο στρατοδικείο, όταν αποκαλύφθηκε ότι έκρυβαν στο σπίτι τους τον Μίκη Θεοδωράκη. Το όνομά της μνημονεύεται και στο έργο του μεγάλου συνθέτη «Ήλιος και χρόνος»:

Ο Πολικός
γυρίζει σταθερά
το φουγάρο του μαγειρείου
σημαδεύει με καπνό
το σταθερό σημείο του Στερεώματος
η Πούλια, η Αφροδίτη
η Ντίνα, η Σούλα, η Εύη, η Ρηνιώ
Πέντε εκατομμύρια έτη φωτός
σταθερή γραμμή διασχίζει
πέντε εκατομμύρια γαλαξίες…

Όταν ελευθερώθηκε, άνοιξε το δισκοπωλείο “Blow Up” στην Βουκουρεστίου, σημείο αναφοράς για μια ολόκληρη εποχή. Τέλη του 1973 κλείνει το “Blow Up” και κάνει το “Ρηνιώ” στην Βαλαωρίτου. Παράλληλα οργανώνει συναυλίες ελληνικού τραγουδιού, κυρίως με τον Σταύρο Ξαρχάκο και τον Νίκο Ξυλούρη. Το 1976, κλείνει το τελευταίο μαγαζί και ασχολείται κυρίως με το ραδιόφωνο και με μουσικές επιμέλειες.

Στην παρουσίαση του δίσκου «Η αγάπη είναι ζάλη» με το Θάνο Μικρούτσικο, τη Χαρούλα Αλεξίου και το Γιώργο Παπαστεφάνου.

Με την ιδιόμορφη ζεστή φωνή της, από τις αρχές της δεκαετίας του 1960, παρουσίαζε μουσικές εκπομπές στο Πρώτο και Δεύτερο Πρόγραμμα της Ελληνικής Ραδιοφωνίας, ενώ εποχή άφησαν οι μουσικές της παραγωγές, όταν ο Μάνος Χατζιδάκις είχε τη διεύθυνση του Τρίτου Προγράμματος. Εκπομπές όπου τα πάντα ταίριαζαν με τα πάντα. Αφετηρία υπήρξε η εκπομπή – ορόσημο «Τα Τραγούδια της Γης», όπου συνυπήρχαν όλα τα είδη μουσικής και ακούγονταν νέοι, άγνωστοι μέχρι τότε Έλληνες συνθέτες. Ακολούθησε το «Γλυκό του κουταλιού», συνεργάστηκε με το ραδιόφωνο του «902 Αριστερά στα FM», στα πρώτα του βήματα κι αργότερα και μέχρι τέλους η φωνή της ακουγόταν μέσα από τη συχνότητα του ραδιοφωνικού σταθμού «Μελωδία».

Στο θέατρο, εκτός από τον Κάρολο Κουν, είχε συνεργαστεί με τον Γιώργο Λαζάνη, τον Μίμη Κουγιουμτζή και τον Γιώργο Αρμένη στο Θέατρο Τέχνης, αλλά και με την Τζένη Καρέζη και τον Κώστα Καζάκο, τον Μίνωα Βολανάκη κ.ά. Ασχολήθηκε ακόμη με την τηλεόραση και τον κινηματογράφο.

Στο Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου του 1980 απέσπασε ειδικό βραβείο Μουσικής Επιμέλειας, που έχει απονεμηθεί μόνο εκείνη τη χρονιά σε ολόκληρη την ιστορία του θεσμού, για την ταινία του Στάθη Κατσαρού Πετροχημικά οι Καθεδρικές της Ερήμου.

Το 1996 κυκλοφόρησε το μοναδικό της βιβλίο, η ποιητική συλλογή Μπλε.

Μάτια ολοκαυτώματα

Δε θέλω τώρα να ξυπνάω
τα φλογερά πουλιά της τρυφερότητας.
Δε θέλω τις συνηθισμένες μικρές σιωπές
και τις κουβέντες τις μεγάλες,
κουβέντες που δεν λένε τίποτα

Δε θέλω τρίμματα
θέλω δυο μάτια ολοκαυτώματα
και μια συνηθισμένη καλημέρα.

Θέλω κοντά μου τη σιωπή των ήχων
που σαν γυρνάνε απ’ το ταξίδι τους
διαλέγουν να κουρνιάσουν δίπλα μου.

Κι οι μέρες γύρω μου να πλέκουν
να πλέκουν το πουλόβερ των αφρών τους.

Το 2000 έγραφε στο περιοδικό «Μελωδία» παράλληλα με την αυτοβιογραφία της, που δεν πρόλαβε να ολοκληρώσει.

Η αισθαντική φωνή της σίγησε στις 24 Φλεβάρη 2001, αφήνοντας τις εκπομπές της να μας συντροφεύουν.

Με πληροφορίες από τη σελίδα Ρηνιώ Παπανικόλα