Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια όχι: «Ρόζα»

Το 1996 κυκλοφορεί ο δίσκος «Στου αιώνα την παράγκα», 14 τραγούδια σε μουσική Θάνου Μικρούτσικου πάνω σε στίχους Άλκη Αλκαίου, Γιώργου Κακουλίδη, Κώστα Λαχά και Λίνας Νικολακοπούλου. Ανάμεσα στα πολλά όμορφα τραγούδια του δίσκου, «Ρόζα» είναι αυτό που θα ταυτιστεί περισσότερο (μαζί με τα «Λαδάδικα» του Μ. Τόκα) από κάθε άλλο με τον Δημήτρη Μητροπάνο. Θα γίνει το «σήμα κατατεθέν» του, θα κάνει τον κόσμο να παραληρεί στο άκουσμά του και τον τραγουδιστή να λατρευτεί, όσο λίγοι. Είναι ο πρώτος και μοναδικός ολοκληρωμένος δίσκος στον οποίο συνεργάζονται ο Μικρούτσικος με τον Μητροπάνο, που τα επόμενα χρόνια θα ηχογραφήσουν ακόμα λίγα «σκόρπια» τραγούδια. Όταν συναντιούνται οι δυο άντρες, οι πορείες τους βρίσκονται σε ύψιστη δημιουργική φάση. Ο Μητροπάνος, ήδη πολύ αγαπητός και με μεγάλα τραγούδια στο βιογραφικό του, έχει κατακτήσει τεράστια ποσοστά δημοφιλίας μετά την θριαμβευτική επιτυχία που γνωρίζει ερμηνεύοντας τραγούδια του Μάριου Τόκα.

Η πρώτη εκτέλεση:

Όμως, τίποτα δεν είναι τυχαίο στη ζωή – ή μήπως είναι; Ο δίσκος «Στου αιώνα την παράγκα» παραλίγο να μην κυκλοφορήσει ποτέ. Έχοντας διαφορετικές αντιλήψεις και προσεγγίσεις σε ζητήματα που αφορούν στο τραγούδι – όχι όμως στον συγκεκριμένο δίσκο – Μικρούτσικος και Μητροπάνος, διαφωνώντας, φτάνουν να τσακωθούν! Κανείς απ’ τους δυο δεν κάνει πίσω. Τσακωμός κανονικός, με άγνωστη διάρκεια, που θα περάσει όμως σε δεύτερο πλάνο όσο αφορά στην ιστορία μας. Γιατί; Επειδή στο μεταξύ ο συνθέτης αναλαμβάνει καθήκοντα στην κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ-Ανδρέα Παπανδρέου – αρχικά αναπληρωτής και μετά τον θάνατο της Μελίνας Μερκούρη, στις 16 του Μάρτη 1994, υπουργός Πολιτισμού. Η παραγωγή του δίσκου αναστέλλεται μέχρι τη λήξη της υπουργικής θητείας του συνθέτη, δυο χρόνια αργότερα. Ο Δημήτρης Μητροπάνος, πατά τη διαφωνία του με τον συνθέτη, ήθελε πολύ να συνεργαστεί μαζί του σ’ αυτό τον δίσκο. Όταν επιτέλους κυκλοφόρησε, ο ίδιος θα πει ότι  θεωρεί τον εαυτό του τυχερό και θα χαρακτηρίσει τον δίσκο ως «ό,τι καλύτερο έχει κάνει».

Ρόζα

Τα χείλη μου ξερά και διψασμένα
γυρεύουνε στην άσφαλτο νερό
περνάνε δίπλα μου τα τροχοφόρα
και συ μου λες μας περιμένει μπόρα
και με τραβάς σε καμπαρέ υγρό.

Βαδίζουμε μαζί στον ίδιο δρόμο
μα τα κελιά μας είναι χωριστά
σε πολιτεία μαγική γυρνάμε
δε θέλω πια να μάθω τι ζητάμε
φτάνει να μου χαρίσεις δυο φιλιά.

Με παίζεις στη ρουλέτα και με χάνεις
σε ένα παραμύθι εφιαλτικό
φωνή εντόμου τώρα ειν’ η φωνή μου
φυτό αναρριχώμενο η ζωή μου
με κόβεις και με ρίχνεις στο κενό.

Πώς η ανάγκη γίνεται ιστορία
πώς η ιστορία γίνεται σιωπή
τι με κοιτάζεις Ρόζα μουδιασμένο
συγχώρα με που δεν καταλαβαίνω
τι λένε τα κομπιούτερς κι οι αριθμοί.

Αγάπη μου από κάρβουνο και θειάφι
πώς σ’ έχει αλλάξει έτσι ο καιρός
περνάνε πάνω μας τα τροχοφόρα
και γω μέσ’ στην ομίχλη και τη μπόρα
κοιμάμαι στο πλευρό σου νηστικός.

Τους στίχους της «Ρόζας» έχει γράψει ο Άλκης Αλκαίος, με αναφορά στη μεγάλη Γερμανίδα επαναστάτρια Ρόζα Λούξεμπουργκ. Θα φτάσουν στα χέρια του Μικρούτσικου που θα τους κάνει τραγούδι, αρκετά χρόνια πριν όλη η Ελλάδα αρχίσει να τραγουδά: «Τι με κοιτάζεις Ρόζα μουδιασμένο…». Όλ’ αυτά τα χρόνια, το τραγούδι θα παραμένει «μουδιασμένο», στη «φυλακή» της μαγνητικής ταινίας μιας πλαστικής κασέτας. Μέχρι που, συμπτωματικά, το έμπειρο αυτί του Ηλία Μπενέτου, συνεργάτη, φίλου και παραγωγού του Μητροπάνου, θα του «ανοίξει» το δρόμο για το στούντιο, πείθοντας τον Θάνο Μικρούτσικο να το συμπεριλάβει στο δίσκο. Αν έχει αντίκρισμα στην πραγματική ζωή η φράση «συνωμότησε το σύμπαν για να γίνει», τότε η τρομακτική επιτυχία που ακολούθησε την κυκλοφορία του δίσκου και κυρίως της «Ρόζας» είναι μια τέτοια περίπτωση: στα παραπάνω προσθέστε ότι το τραγούδι πριν φτάσει στον Μητροπάνο είχε απορριφτεί από την Χαρούλα Αλεξίου!

«Στου αιώνα την παράγκα», ολόκληρος ο δίσκος:

Η «Ρόζα» θα σταθεί αφορμή στη συνέχεια για να μας χαρίσει ο Δημήτρης Μητροπάνος την καλύτερη ίσως στιγμή, για να τον θυμόμαστε ως φυσική παρουσία. Το ημερολόγιο γράφει Πέμπτη 10 του Σεπτέμβρη 2009. Το Ηρώδειο είναι κατάμεστο από πέντε χιλιάδες κόσμο, που δεν θα κουνηθεί από τις θέσεις του όταν αργότερα, κατά τη διάρκεια της συναυλίας, αρχίσει να βρέχει. Ο Δημήτρης Μητροπάνος ερμηνεύει τη «Ρόζα» και ξαφνικά ο ήχος των χειροκροτημάτων εξαπλώνεται σαν σεισμός. Ο αγαπημένος όλων ανοίγει σηκώνοντας σα φτερούγες τα χέρια του και ξεκινά να χορεύει ζεϊμπέκικο, σκορπίζοντας ιερό δέος δίπλα στον επονομαζόμενο «ιερό βράχο» της Ακρόπολης. Αξίζει να παρατηρήσει κανείς στο επόμενο βίντεο την έκφραση του προσώπου και το επιφώνημα ενθάρρυνσης που βγαίνει από το στόμα του σπουδαίου σολίστα του μπουζουκιού Γιάννη Σινάνη – για χρόνια στενού συνεργάτη του τραγουδιστή – την ώρα που ο Μητροπάνος αρχίζει να «παίρνει» τις στροφές του ζεϊμπέκικου. Ολόκληρη η εκτέλεση, η ερμηνεία και ο χορός της «Ρόζας» εκείνη τη βραδιά, είναι ίσως η πιο μαγική στιγμή που μας άφησε ο Μητροπάνος για δώρο – εκτός από τη σπουδαία φωνή και τα τραγούδια του, – για να θυμόμαστε για πάντα τη δωρικότητα και τη λεβεντιά με τα οποία πορεύτηκε όσο ζούσε.

Η μαγική στιγμή του ζεϊμπέκικου:

Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια όχι… Τι κι αν γράφτηκαν πριν από πολλά χρόνια, κάποια τραγούδια συνεχίζουν να συγκινούν τους ανθρώπους ανεξαρτήτως ηλικίας, να τους συντροφεύουν στις μικρές και μεγάλες στιγμές της ζωής, να εκφράζουν τις αγωνίες, τον πόνο και τα όνειρά τους, να εμπνέουν τους αγώνες τους.

Η στήλη, χωρίς να διεκδικεί το αλάθητο ή τον τίτλο του «ειδικού», φιλοδοξεί να «παίξει» τραγούδια που γράφτηκαν για τον έρωτα, την αγάπη, το μεροκάματο, τη μετανάστευση, τον αγώνα για λευτεριά και για καλύτερη ζωή. Τραγούδια που γράφτηκαν από ποιητές, αλλά κι από δημιουργούς, που δεν διάβασαν ποτέ στη ζωή τους ποίηση… Ανασκαλεύοντας το παρελθόν και ψηλαφώντας την ιστορία τους, πότε γράφτηκαν, σε ποιες συνθήκες, από ποιους πρωτοτραγουδήθηκαν, ποιοι τα τραγουδούν στις μέρες μας.

Χωρίς διαχωρισμούς, χωρίς αποκλεισμούς, τραγούδια ελληνικά και «ξένα», με γνώμονα ότι, εκτός από το να θυμίζουν εικόνες από το παρελθόν, συναρπάζουν τις αισθήσεις, γεννούν συναισθήματα, μας εμπνέουν και μας συγκινούν σήμερα.

Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια όχι… Ακούστε τα όλα εδώ.