Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια όχι: «Της κοινωνίας η διαφορά»

«H αριστοκρατία των Τρικάλων με κορόιδευε, γιατί ήμουν κακοντυμένος και έπαιζα μπουζούκι. Πολλές φορές με προσβάλανε και με κάνανε να ντρέπομαι πολύ. Εγώ όμως τους εκδικήθηκα με τις μετέπειτα επιτυχίες μου. Όλοι αυτοί που με κοροϊδεύανε τότε, έρχονταν στα κέντρα που δούλευα και πετάγανε τα πλούτη τους στα πόδια μου για ένα τραγούδι…» Βασίλης Τσιτσάνης

Δεν είναι λίγα τα τραγούδια του Βασίλη Τσιτσάνη με τα οποία ο μεγάλος λαϊκός δημιουργός εξέφρασε τα βάσανα και τους καημούς του εργαζόμενου λαού και των φτωχών ανθρώπων. Κι αν μιλάει κανείς για βάσανα και καημούς δε μπορεί να αποστρέψει το βλέμμα και τη σκέψη από τις αιτίες που τα γεννούν και που πηγάζουν από τις ανισότητες του κοινωνικού συστήματος μέσα στο οποίο γεννήθηκε, ανδρώθηκε και μεγαλούργησε με την τέχνη του και ο ίδιος ο Βασίλης Τσιτσάνης. Το κοινωνικό σύστημα της εκμετάλλευσης που ευνοεί και ευνοείται από το διαχωρισμό των ανθρώπων σε πλούσιους και φτωχούς, «αριστοκράτες» και παρακατιανούς, και προκειμένου να εξασφαλίσει την επιβίωση και κυριαρχία του, γεννά οικονομικές κρίσεις, συγκρούσεις, ακόμα και πολέμους.

Όταν το 1951 ο Βασίλης Τσιτσάνης έγραφε το τραγούδι «Της κοινωνίας η διαφορά» η μετεμφυλιακή Ελλάδα μετρούσε τις πληγές της. Χιλιάδες μαχητές και μαχήτριες του ΔΣΕ είχαν καταφύγει κυνηγημένοι στις χώρες του σοσιαλισμού. Χιλιάδες κομμουνιστές και άλλοι αγωνιστές πατριώτες κατέκλυζαν τις φυλακές και τα ξερονήσια ή στέκονταν με το μέτωπο ψηλά μπροστά στα εκτελεστικά αποσπάσματα του ξενόδουλου κράτους των νικητών του εμφυλίου. Ενώ περισσότεροι ακόμα ήταν αυτοί που αναγκάζονταν να εγκαταλείψουν τις εστίες τους για να επιβιώσουν και να αναζητήσουν μια ευκαιρία για καλύτερη ζωή.

Οι στίχοι του τραγουδιού του Τσιτσάνη περιγράφουν όσα ο Καρλ Μαρξ κατέγραψε σε τόμους μετά από πολύχρονη και κοπιαστική προσπάθεια. Στο πρώτο κουπλέ ο δημιουργός εστιάζει στο θανατερό «ιό» της ατομικής ιδιοκτησίας, που γεννά τη διαφορά, δηλαδή τις κοινωνικές ανισότητες οι οποίες συνθλίβουν τους ανθρώπους και οδηγούν στη συμφορά τους λαούς, ενώ στο δεύτερο ρίχνει φως στη συμφορά και ταυτόχρονα προειδοποιεί: «Έχει η ζωή γυρίσματα»! Δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι ο Τσιτσάνης με θαυμαστή σοφία βάζει στη σωστή σειρά συνηθισμένες καθημερινές λέξεις και κάνει τραγούδι τη θεωρία του Μαρξ για τον νομοτελειακό χαρακτήρα της ταξικής πάλης: Η εργατική τάξη θα γκρεμίσει το σύστημα της εκμετάλλευσης και θα καταργήσει τις ανισότητες και την αδικία.

Βασίλης Τσιτσάνης: «Ήθελα τραγούδια με μεγαλύτερο βάθος. Σε λίγους στίχους ήθελα να δώσω δυνατές ιστορίες πόνου. Όχι πια αγάπες, όχι πια αστέρια… Ήρθε η κατοχή. Άλλαξαν οι όροι της ζωής. Έπρεπε ν’ αλλάξει και το τραγούδι μου. Πολλά δράματα πνίγανε το φτωχόκοσμο και μου καίγανε την ψυχή…Ήρθε η απελευθέρωση. Ο φτωχόκοσμος πήρε λιγάκι να γελάσει, να χαρεί… Ήθελα να βγάλω τραγούδια για όλο τον εργαζόμενο λαό, για τον αγρότη που σκάβει, για το ναυτικό… Ήθελα να τους κάνω να χαίρονται όταν δουλεύουν, νάχουν δικά τους τραγούδια, ήθελα ένα καινούργιο δημοτικό λαϊκό τραγούδι…» (εδώ)

Της κοινωνίας η διαφορά

Δυο δρόμοι τη χωρίζουνε την κοινωνία τούτη
και φέρνουν μαύρη συμφορά, η φτώχεια και τα πλούτη

Της κοινωνίας η διαφορά φέρνει στον κόσμο μεγάλη συμφορά

Έχει η ζωή γυρίσματα, έχει και μονοπάτια
γκρεμίζουν φτωχοκάλυβα και χτίζονται παλάτια

Το τραγούδι δεν ηχογραφήθηκε για δεκαετίες, καθώς ήταν αδύνατο να διαβεί αλώβητο από τις συμπληγάδες της λογοκρισίας και ο δημιουργός του – προς μεγάλη μας τύχη – δεν ήταν διατεθειμένος να το τροποποιήσει για να περάσει καμουφλαρισμένα τα μηνύματά του, όπως συνέβη με πολλά τραγούδια του ίδιου αλλά και άλλων δημιουργών. Το 1980 περιλήφθηκε μαζί με άλλα απαγορευμένα ρεμπέτικα της Κατοχής και του Εμφυλίου στον δίσκο «Τα ρεμπέτικα της Κατοχής» με ερμηνευτή τον Γιώργο Νταλάρα.

Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια όχι… Τι κι αν γράφτηκαν πριν από πολλά χρόνια, κάποια τραγούδια συνεχίζουν να συγκινούν τους ανθρώπους ανεξαρτήτως ηλικίας, να τους συντροφεύουν στις μικρές και μεγάλες στιγμές της ζωής, να εκφράζουν τις αγωνίες, τον πόνο και τα όνειρά τους, να εμπνέουν τους αγώνες τους.

Η στήλη, χωρίς να διεκδικεί το αλάθητο ή τον τίτλο του «ειδικού», φιλοδοξεί να «παίξει» τραγούδια που γράφτηκαν για τον έρωτα, την αγάπη, το μεροκάματο, τη μετανάστευση, τον αγώνα για λευτεριά και για καλύτερη ζωή. Τραγούδια που γράφτηκαν από ποιητές, αλλά κι από δημιουργούς, που δεν διάβασαν ποτέ στη ζωή τους ποίηση… Ανασκαλεύοντας το παρελθόν και ψηλαφώντας την ιστορία τους, πότε γράφτηκαν, σε ποιες συνθήκες, από ποιους πρωτοτραγουδήθηκαν, ποιοι τα τραγουδούν στις μέρες μας.

Χωρίς διαχωρισμούς, χωρίς αποκλεισμούς, τραγούδια ελληνικά και «ξένα», με γνώμονα ότι, εκτός από το να θυμίζουν εικόνες από το παρελθόν, συναρπάζουν τις αισθήσεις, γεννούν συναισθήματα, μας εμπνέουν και μας συγκινούν σήμερα.

Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια όχι… Ακούστε τα όλα εδώ.