Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια ταξιδεύουν: «Αν η μισή μου καρδιά»

Στις αρχές της δεκαετίας του 1970 ξεκινά η συνεργασία του Θάνου Μικρούτσικου με την Μαρία Δημητριάδη, καρποί της οποίας υπήρξαν πολλά μεγάλα, διαχρονικά τραγούδια.

Το 1970 ο Θάνος Μικρούτσικος γράφει ανάμεσα σε άλλα και τρία τραγούδια σε ποίηση του Ναζίμ Χικμέτ: «Η πιο όμορφη θάλασσα», «Αυτό είναι» και «Μαδρίτη». Χωρίς τότε να υπάρχει η προοπτική της ηχογράφησης, λόγω της λογοκρισίας της Χούντας των συνταγματαρχών, ο συνθέτης και η Μαρία Δημητριάδη παρουσιάζουν αυτά μαζί και με άλλα τραγούδια στις εμφανίσεις τους μπροστά στο κοινό της μπουάτ «Ρήγας», στην Πλάκα. Η προοπτική της ηχογράφησης εξασθένιζε για έναν ακόμα λόγο. Η πρώτη προσέγγιση του Θάνου Μικρούτσικου με την δισκογραφική MINOS δεν κατέληγε σε συμφωνία, καθώς οι ιθύνοντες της εταιρείας προέτρεπαν τον συνθέτη να γράφει «λίγο πιο εμπορικά»…

«Αν η μισή μου η καρδιά» – Η εμβληματική ερμηνεία της Μαρίας Δημητριάδη:

Διαμορφώνοντας την προσωπική του «σφραγίδα» για το τραγούδι και ευρύτερα τη μουσική, ο Μικρούτσικος συγκεντρώνει σε μαγνητοταινίες ηχογραφήσεις τραγουδιών, μεταξύ των οποίων σε ποίηση Βάρναλη, Ρίτσου, Χιμέτ, Έρενμπουργκ, το πολύ γνωστό «Δελτίο Ειδήσεων» που ερμηνεύει η Μαρία Δημητριάδη κ.ά. και απευθύνεται στον μεγάλο άντρα της αντίπαλης LYRA, τον Αλέκο Πατσιφά. Τη συνέχεια διηγείται ο Θάνος Μικρούτσικος στον Οδυσσέα Ιωάννου και έχει καταγραφεί στο βιβλίο «Ο Θάνος κι ο Μικρούτσικος, μια αυτοβιογραφία μέσα από 24 συναντήσεις» (εκδ. Πατάκη): «Με δέχτηκε στο γραφείο του, τα ακούσαμε σε ένα μαγνητόφωνο Grundig. Περνάει τα πρώτα δύο τραγούδια, δεν μου μίλαγε. Στο τρίτο σταματάει και μου λέει έντονα και επιθετικά με τη βραχνή φωνή του: «Να σου πω κάτι!». Με το που μου λέει αυτήν τη φράση με αυτόν τον τρόπο, σηκώνομαι, παίρνω τη μαγνητοταινία, σπάω και το καρούλι, και του λέω: «Άντε γαμήσου». Και φεύγω. Αυτός με ακολουθεί μέχρι τη σκάλα, λέγοντας κάποια πράγματα προσπαθώντας να με μεταπείσει. Έφυγα. Όπως απεδείχθη δύο χρόνια μετά, ήθελε να μου πει συγχαρητήρια! Ο Πατσιφάς όμως μίλαγε με αυτή την ένταση και την επιθετικότητα στην καθημερινότητά του. Τον γνώρισα πολύ καλά, γίναμε φίλοι, συνεργαστήκαμε σε οκτώ δίσκους, τον θεωρώ μεγάλη προσωπικότητα στην ελληνική δισκογραφία. Ο άνθρωπος, για να σου πει «Σ’ αγαπώ», σου ’λεγε επιθετικά: «Να σου πω! Σ’ αγαπώ!». Εγώ λοιπόν δεν άκουσα το δεύτερο μέρος απ’ ό,τι ήθελε να μου πει, άλλο ένα στοιχείο της ανεξαρτησίας μου, το οποίο όμως πήγε να μου κοστίσει. Γιατί ήταν και ανόητο».

«Αν η μισή μου η καρδιά» – Η εξαιρετική ερμηνεία του Βλάσση Μπονάτσου:

Αν η μισή μου καρδιά βρίσκεται, γιατρέ, εδώ πέρα
η άλλη μισή στην Κίνα βρίσκεται
με τη στρατιά που κατεβαίνει προς το κίτρινο ποτάμι

Η άλλη μισή στην Κίνα βρίσκεται.

Κι ύστερα, γιατρέ, την κάθε αυγή
την κάθε αυγή, γιατρέ, με τα χαράματα
πάντα η καρδιά μου στην Ελλάδα τουφεκίζεται.

Κι ύστερα, δέκα χρόνια, γιατρέ,
που τίποτα δεν έχω μες στα χέρια μου
να δώσω στο φτωχό λαό μου,
τίποτα πάρε ένα μήλο
Ένα κόκκινο μήλο
Την καρδιά μου.

Με το χρόνο και με τη μεσολάβηση της Μαρίας Δημητριάδη, η οποία συνεργαζόταν ήδη με τη LYRA, η παρεξήγηση θα λυθεί και ο Μικρούτσικος θα ηχογραφήσει στην ίδια εταιρεία την πρώτο του μεγάλο δίσκο, με τίτλο «Πολιτικά Τραγούδια», που κυκλοφορεί μετά την πτώση της Χούντας, το 1975. Η μια πλευρά του δίσκου περιέχει έξι τραγούδια σε ποίηση του Βολφ Μπίρμαν: «Έτσι πρέπει να γίνει – Έτσι θα γίνει», «Κομαντάτε Τσε Γκεβάρα», «Μπαλάντα για τους ασφαλίτες», «Η μπαλάντα του οπερατέρ», «Ο σύντροφος Χούλιαν Γκριμάου», «Αυτούς τους έχω βαρεθεί». Η άλλη εφτά τραγούδια σε ποίηση του μεγάλου Τούρκου κομμουνιστή ποιητή Ναζίμ Χικμέτ: «Μικρόκοσμος», «Αν η μισή μου καρδιά», «Το έπος του σεΐχη Μπεντρεντίν Ι», «Το έπος του σεΐχη Μπεντρεντίν ΙΙ, «Χιονίζει μες στη νύχτα», «Η πιο όμορφη θάλασσα», «Αυτό είναι». Ο δίσκος, εμβληματικός του πολιτικού τραγουδιού, γνωρίζει πολύ μεγάλη επιτυχία.

«Πολιτικά Τραγούδια» – Ο δίσκος: 

Το «Αν η μισή μου καρδιά» μεταφρασμένο από τον Γιάννη Ρίτσο, μελοποιείται από τον Μικρούτσικο το 1974. Ο συνθέτης πίστευε πολύ τη συγκεκριμένη μελοποίηση και νοιώθει βαθιά απογοήτευση όταν εντελώς τυχαία ανακαλύπτει ότι το ίδιο ποίημα έχει μελοποιήσει πρώτος ο Μάνος Λοΐζος. Θυμάται: «Τον Ιούλιο του 1974, δέκα μέρες μετά τα πρώτα γεγονότα της Μεταπολίτευσης, γίνονταν καθημερινά συγκεντρώσεις και συναυλίες στο Σύνταγμα. Σαν να θέλαμε να ξεφύγουμε πια από αυτή την εφτάχρονη σιωπή. Έχω πάρει το τρόλεϊ από το σπίτι μου -έμενα πια στο Πολύγωνο- με την Κοραλία, κατεβαίνω στο Σύνταγμα και, πριν φτάσω στη Βουλή, ακούω, δεν θυμάμαι ποιον τραγουδιστή, νομίζω ήταν η Αλέκα Αλιμπέρτη, που έλεγε το «Αν η μισή μου καρδιά» με μια άλλη μελοποίηση. Και παθαίνω κατάθλιψη. Η μελοποίηση είχε γίνει από τον Λοΐζο. (…) Ο Λοΐζος ήταν από τα πρόσωπα τα σημαίνοντα στον χώρο του τραγουδιού, και λέω κοίτα τι άτυχος που είμαι! Όταν η Μαρία μού είπε πάμε να το κάνουμε, ήταν για μένα σαν ένας αγώνας δρόμου. Όπως μου εξομολογήθηκε ο Λοΐζος μετά, μόλις άκουσε το τραγούδι δεν ήθελε να βγάλει το δικό του, αλλά αυτό είναι μια εξομολόγηση γύρω στο 1980».

«Αν η μισή μου η καρδιά» – Μια όμορφη διασκευή από τα «Υπόγεια Ρεύματα»:

Ο Μάνος Λοΐζος θα ερμηνεύσει μαζί με τον Χρήστο Λεοντή, το μελοποιημένο από τον Μικρούτσικο «Αν η μισή μου καρδιά», σε συναυλία στο γήπεδο του Πανιωνίου τον Ιούλη του 1981. Το σπάνιο στιγμιότυπο ανέβηκε από το κανάλι του αξέχαστου Θάνου στο YouTube :

Το ίδιο ποίημα του Χικμέτ, που έχει τίτλο «Στηθάγχη», κυκλοφορεί μελοποιημένο από τον Μάνο Λοΐζο στον δίσκο του «Γράμματα στην αγαπημένη» (με μελοποιημένα ποιήματα του Χικμέτ), το 1983, ένα χρόνο μετά τον πρόωρο θάνατο του συνθέτη. Πρόκειται για ένα πολύ όμορφο τραγούδι που ερμηνεύει ο ίδιος ο συνθέτης, όπως και όλα του δίσκου:

Γιατί όμως πίστευε τόσο στην ηχογράφηση του συγκεκριμένου τραγουδιού ο Θάνος Μικρούτσικος; Εξηγεί ο ίδιος: «Πίστευα ότι είναι το πρώτο κυκλικό τραγούδι που κάνω στη ζωή μου. Περνώντας από τη φάση της μίμησης, πέρασα μετά μία άλλη φάση, περίεργη, με εισαγωγή κάποιων στοιχείων από τη σύγχρονη μουσική. Όταν έφτασα στην αμέσως επόμενη φάση, μπορούσα να έχω πράγματα που να προέρχονται από άλλους μουσικούς χώρους, αλλά ταυτόχρονα, αν ήθελα, έκανα και κυκλικό τραγούδι. Κι αυτό μού είχε βγει απολύτως κυκλικό».

Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια ταξιδεύουν: «Αν η μισή μου καρδιά» – Μαρία Δημητριάδη

Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια όχι… και από 26/10/2020 νέα ονομασία: Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια ταξιδεύουν… Τι κι αν γράφτηκαν πριν από πολλά χρόνια, κάποια τραγούδια συνεχίζουν να  συγκινούν, να συντροφεύουν τις μικρές και μεγάλες στιγμές των ανθρώπων, να εκφράζουν τις αγωνίες, τον πόνο και τα όνειρά τους, να εμπνέουν τους αγώνες τους.

Η στήλη, χωρίς να διεκδικεί το αλάθητο ή τον τίτλο του «ειδικού», «παίζει» τραγούδια που γράφτηκαν για τον έρωτα, την αγάπη, το μεροκάματο, τη μετανάστευση, τον αγώνα για λευτεριά και για καλύτερη ζωή. Τραγούδια γραμμένα από ποιητές, αλλά κι από δημιουργούς που δεν διάβασαν ποτέ στη ζωή τους ποίηση… Ανασκαλεύοντας το παρελθόν και ψηλαφώντας την ιστορία τους, πότε γράφτηκαν, σε ποιες συνθήκες, από ποιους πρωτοτραγουδήθηκαν, ποιοι τα τραγουδούν στις μέρες μας.

Χωρίς διαχωρισμούς, χωρίς αποκλεισμούς, τραγούδια ελληνικά και «ξένα», με γνώμονα ότι, εκτός από το να θυμίζουν εικόνες από το παρελθόν, συναρπάζουν τις αισθήσεις, γεννούν συναισθήματα, εμπνέουν και συγκινούν σήμερα.

Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια ταξιδεύουν… Ακούστε τα όλα εδώ.