Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια ταξιδεύουν: «Άσμα ασμάτων» (Η μπαλάντα του Μαουτχάουζεν)

«Είμαι ένας από τους επιζήσαντες κρατούμενους στο SS στρατόπεδο συγκεντρώσεως και εξοντώσεως του Μαουτχάουζεν. Ένας από εκείνους που τον Μάιο του 1945 κλαίγοντας και ελπίζοντας εφώναζαν ποτέ πια! Ήταν τότε που οι οπαδοί του ναζισμού έχασαν τον πόλεμο. Ο ναζισμός όμως επέζησε. Κυρίως γιατί αιώνιες κοινωνικές πληγές αφέθηκαν αθεράπευτες. Και μένουν ακόμα! Και επιπλέον, γιατί η αντικομμουνιστική υστερία έκαμε τον ναζισμό να ξεχνιέται, και κάποτε και να αθωώνεται. Μετά από 48 χρόνια αυτό που θέλω να φωνάξω είναι πάλι;…» σημείωνε ανάμεσα σε άλλα, μάλλον το 1993, ο Ιάκωβος Καμπανέλλης, ο μεγάλος μας θεατρικός συγγραφέας και «πατριάρχης» της σύγχρονης ελληνικής δραματουργίας.

«Η μπαλάντα του Μαουτχάουζεν – Έξι τραγούδια» – Ο δίσκος:

Το φοβερό ναζιστικό στρατόπεδο συγκέντρωσης και εξόντωσης του Μαουτχάουζεν, άνοιξε τις πύλες του στην Αυστρία στις 8 του Αυγούστου 1938. Υπήρξε συνώνυμο του θανάτου και τόπος μαρτυρίου για πάνω από 200.000 κρατούμενους από σχεδόν όλες τις χώρες της Ευρώπης. 122.797 άνθρωποι, ανάμεσά τους και 3.700 Έλληνες, ξεψύχησαν μαρτυρικά στα κρεματόριά του. Ο Ιάκωβος Καμπανέλλης πιάστηκε από τους Γερμανούς στην Κατοχή, το 1943 και οδηγήθηκε στο Μαουτχάουζεν όπου παρέμεινε έως τις 5 του Μάη 1945. Την καθοριστική αυτή εμπειρία που θα επηρεάσει όλο το έργο του την κατέγραψε στο βιβλίο «Μαουτχάουζεν» (εκδ. Θεμέλιο, 1961) που θα καταγραφεί ως ένα από τα πιο σημαντικά έργα της αντιπολεμικής λογοτεχνίας.

«Κοπέλες του Μαουτχάουζεν,
κοπέλες του Μπέλσεν,
μην είδατε την αγάπη μου;»

«Άσμα ασμάτων» – Μαρία Φαραντούρη:

Ο Μίκης Θεοδωράκης παρακινεί τον Καμπανέλλη να γράψει τους στίχους των τεσσάρων  τραγουδιών του ομώνυμου κύκλου που θα μελοποιήσει ο ίδιος και θα κυκλοφορήσει το 1966 με την εμβληματική, καθηλωτική ερμηνεία της Μαρίας Φαραντούρη στα χιλιοτραγουδισμένα «Άσμα Ασμάτων», στον «Αντώνη», στον «Δραπέτη» στο «Άμα τελειώσει ο πόλεμος». Η σπουδαία ερμηνεύτρια θα πει για τον δίσκο: «Ο αγαπημένος μας μεγάλος συγγραφέας, ακαδημαϊκός και ποιητής Ιάκωβος Καμπανέλλης, έδωσε αυτά τα ποιήματα στον Μίκη Θεοδωράκη, ο οποίος πολύ σωστά εμπνεύστηκε αμέσως. Και βρέθηκα εγώ σε αυτή την καταπληκτική συγκυρία -όπου θα μπορούσε να ήταν κάποιος άλλος, μία άλλη κοπέλα- ήμουν εγώ η τυχερή να βρεθώ σε αυτή τη χρονική στιγμή, να αρέσει πολύ η φωνή μου στον Μίκη και να τραγουδήσω το “Μαουτχάουζεν”, το οποίο, όταν το πρωτοτραγούδησα, ο Μίκης μου είπε, “να θυμάσαι ότι αυτό το έργο θα σε ακολουθεί για πάντα”».

«Άσμα ασμάτων» – Η εξαίσια ερμηνεία του αξέχαστου Γιώργου Ζωγράφου:

Ο δίσκος στην πρώτη κυκλοφορία του φέρει τον τίτλο «Μαουτχάουζεν – Έξι τραγούδια». Εκτός από τα τον κύλο τραγουδιών που υπογράφει στιχουργικά ο Καμπανέλλης, περιλαμβάνει  ακόμα έξι τραγούδια σε στίχους Νίκου Γκάτσου, Τάσου Λειβαδίτη, Γεράσιμου Σταύρου και Δημήτρη Χριστοδούλου, στην άλλη πλευρά του.

Η Τζόαν Μπαέζ ερμηνεύει με ψυχή το «Άσμα ασμάτων» στα ελληνικά:

«Η μπαλάντα του Μαουτχάουζεν» παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στις εγκαταστάσεις του πρώην ναζιστικού στρατοπέδου συγκέντρωσης Μαουτχάουζεν, από τον Μίκη, παρουσία του Ιάκωβου Καμπανέλλη, τον Μάη του 1988. Στην ιστορική συναυλία που πραγματοποιήθηκε παρουσία του τότε ομοσπονδιακού καγκελάριου της Αυστρίας, Φραντς Βρανίτσκι, τα συγκλονιστικά κομμάτια ερμήνευσαν μπροστά στους δεκάδες χιλιάδες προσκυνητές που είχαν συγκεντρωθεί απ’ όλη την Ευρώπη, στα ελληνικά η Μαρία Φαραντούρη, στα εβραϊκά η Ελινόαρ Μοάβ-Βιντιάδη και στα γερμανικά η σπουδαία ηθοποιός και τραγουδίστρια της Γερμανικής Λαοκρατικής Δημοκρατίας, Γκίζελα Μάι, η θρυλική πρωταγωνίστρια του «Μάνα Κουράγιο» και άλλων έργων του Μπέρτολτ Μπρεχτ.

«Άσμα ασμάτων» – Η επιβλητική ερμηνεία της – στα καλύτερά της – Μαρίας Φαραντούρη:

«Η μπαλάντα του Μαουτχάουζεν» δεν αποτελεί μόνο μια καταδίκη στη βία και την αλλοφροσύνη του πολέμου, αλλά και έναν ύμνο στον έρωτα, που μπορεί ν’ ανθίσει ακόμη και σ’ ένα εφιαλτικό περιβάλλον και να κρατήσει ζωντανή την ελπίδα για ζωή. Από τότε και παρά το ότι έχει παρουσιαστεί σε χιλιάδες συναυλίες και έχει κυκλοφορήσει σε αμέτρητους δίσκους σε όλον τον κόσμο, το έργο παραμένει ζωντανό, να χτυπάει την καμπάνα που δεν αφήνει τη τον εφησυχασμό και τη λήθη να εξαπλωθούν.

Τι ωραία που είν’ η αγάπη μου
με το καθημερνό της φόρεμα
κι ένα χτενάκι στα μαλλιά.
Κανείς δεν ήξερε πως είναι τόσο ωραία.

Κοπέλες του Άουσβιτς,
του Νταχάου κοπέλες,
μην είδατε την αγάπη μου;

Την είδαμε σε μακρινό ταξίδι,
δεν είχε πιά το φόρεμά της
ούτε χτενάκι στα μαλλιά.

Τι ωραία που είν’ η αγάπη μου,
η χαϊδεμένη από τη μάνα της
και τ’ αδελφού της τα φιλιά.
Κανείς δεν ήξερε πως είναι τόσο ωραία.

Κοπέλες του Μαουτχάουζεν,
κοπέλες του Μπέλσεν,
μην είδατε την αγάπη μου;

Την είδαμε στην παγερή πλατεία
μ’ ένα αριθμό στο άσπρο της το χέρι,
με κίτρινο άστρο στην καρδιά.

Τι ωραία που είν’ η αγάπη μου,
η χαϊδεμένη από τη μάνα της
και τ’ αδελφού της τα φιλιά.
Κανείς δεν ήξερε πως είναι τόσο ωραία.

Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια ταξιδεύουν: «Άσμα ασμάτων» (Η μπαλάντα του Μαουτχάουζεν) – Ιάκωβος Καμπανέλλης

Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια όχι… και από 26/10/2020 νέα ονομασία: Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια ταξιδεύουν… Τι κι αν γράφτηκαν πριν από πολλά χρόνια, κάποια τραγούδια συνεχίζουν να  συγκινούν, να συντροφεύουν τις μικρές και μεγάλες στιγμές των ανθρώπων, να εκφράζουν τις αγωνίες, τον πόνο και τα όνειρά τους, να εμπνέουν τους αγώνες τους.

Η στήλη, χωρίς να διεκδικεί το αλάθητο ή τον τίτλο του «ειδικού», «παίζει» τραγούδια που γράφτηκαν για τον έρωτα, την αγάπη, το μεροκάματο, τη μετανάστευση, τον αγώνα για λευτεριά και για καλύτερη ζωή. Τραγούδια γραμμένα από ποιητές, αλλά κι από δημιουργούς που δεν διάβασαν ποτέ στη ζωή τους ποίηση… Ανασκαλεύοντας το παρελθόν και ψηλαφώντας την ιστορία τους, πότε γράφτηκαν, σε ποιες συνθήκες, από ποιους πρωτοτραγουδήθηκαν, ποιοι τα τραγουδούν στις μέρες μας.

Χωρίς διαχωρισμούς, χωρίς αποκλεισμούς, τραγούδια ελληνικά και «ξένα», με γνώμονα ότι, εκτός από το να θυμίζουν εικόνες από το παρελθόν, συναρπάζουν τις αισθήσεις, γεννούν συναισθήματα, εμπνέουν και συγκινούν σήμερα.

Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια ταξιδεύουν… Ακούστε τα όλα εδώ.