Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια ταξιδεύουν: «Διεθνής»

Λέγεται πως κάποτε, κάποιος σε μια κουβέντα, ήθελε να πείσει τον Λένιν ότι οι στίχοι της «Διεθνούς» είναι απλοί. Ο Λένιν του αντιπαράθεσε: «Μα ακριβώς εκεί βρίσκεται η δύναμή της. Γράφτηκε για τους εργάτες και σ’ αυτούς απευθύνεται κι όχι σε αισθητικούς». Αυτό βέβαια δεν είναι εξακριβωμένο γεγονός, αλλά η εκτίμηση είναι σωστή.

Αν ψάξουμε στη «Διεθνή» για λαμπρά επίθετα, ζωηρές μεταφορές και παρομοιώσεις ή αλάνθαστη ρίμα κι άλλες ποιότητες του στυλ, δεν θα μπορέσουμε να τις βρούμε. Όλα είναι ειπωμένα απλά και καθαρά, συγκεκριμένα και κατευθύνονται απευθείας στην καρδιά και το νου. Κύρια εμπνέει δύναμη και πειθώ.

Η Διεθνής γεννήθηκε στη διάρκεια της «Ματωμένης Βδομάδας» (21-28 Μάη 1871), στην πτώση της Κομμούνας του Παρισιού σαλπίζοντας το επαναστατικό κάλεσμα προς το παγκόσμιο προλεταριάτο για τη νίκη του σοσιαλισμού – κομμουνισμού.

Ο ποιητής της, Ευγένιος Ποτιέ, εργάτης, αγωνιστής των δίκιων της τάξης του και τροβαδούρος,  γεννήθηκε στο Παρίσι, στις 4 του Οκτώβρη 1816.

Τον Φλεβάρη του 1848 πολέμησε με το τουφέκι στο χέρι για τη δημοκρατία. Μετά από μια βδομάδα, μαζί με τους εργάτες του Παρισιού καταλαβαίνει ότι η δημοκρατία για την οποία έχυσαν τόσο αίμα δεν ήταν η δική τους δημοκρατία.

Τον Ιούνη του 1848, όταν ξεσηκώνονται οι εργάτες στο όνομα της Κόκκινης Δημοκρατίας, ο Ποτιέ βρίσκεται πάλι στα οδοφράγματα. Καινούργια ήττα αλλά όχι απογοήτευση. «Αν ο εργάτης πρέπει να χύσει το αίμα του και να πεθάνει, αυτό πρέπει να γίνει στο όνομα των προλεταριακών ιδανικών» σκέφτεται. Εντάσσεται στην Α’ Διεθνή.

Η πτώση της Παρισινής Κομμούνας αναγκάζει τον Ποτιέ να καταφύγει στην Αγγλία και στην Αμερική. Το 1880 γυρίζει στη Γαλλία και εντάσσεται στο εργατικό κόμμα.

Το 1884 κυκλοφορεί ο πρώτος τόμος των ποιημάτων του και τρία χρόνια αργότερα ο δεύτερος, με τον τίτλο «Επαναστατικά τραγούδια». Ο ποιητής δεν πρόλαβε να τα ακούσει μελοποιημένα καθώς έφυγε από τη ζωή στις 8 του Νοέμβρη 1887.

Εμπρός της γης οι κολασμένοι
της πείνας σκλάβοι εμπρός – εμπρός
Το δίκιο απ’ τον κρατήρα βγαίνει
σα βροντή σαν κεραυνός

Φτάνουν πια της σκλαβιάς τα χρόνια
όλοι εμείς οι ταπεινοί της γης
που ζούσαμε στην καταφρόνια
θα γίνουμε το παν εμείς.

Στον αγώνα ενωμένοι
κι ας μη λείψει κανείς
Ω! Να ’τη, μας προσμένει
στον κόσμο η Διεθνής.

Θεοί, αρχόντοι, βασιλιάδες
με πλάνα λόγια μας γελούν
της γης οι δούλοι κι οι ραγιάδες
μοναχοί τους θα σωθούν…

Για να λείψουν τα δεσμά μας
για να πάψει πια η σκλαβιά
να νιώσουν πρέπει τη γροθιά μας
και της ψυχής μας τη φωτιά.

Στον αγώνα ενωμένοι
κι ας μη λείψει κανείς
Ω! Να ’τη, μας προσμένει
στον κόσμο η Διεθνής.

Τη «Διεθνή» μελοποίησε ο Βέλγος σοσιαλιστής και αργότερα κομμουνιστής συνθέτης Πιέρ Κρετιέν Ντεζεϋτέρ. Όπως είχε πει ο ίδιος, έγραψε απνευστί τη μουσική για τη «Διεθνή», η οποία πρωτοτραγουδήθηκε τον Ιούνη του 1888 σε ένα καφενείο της Λιλ, από τη χορωδία των εργατών της πόλης. Η Λιλ εκείνο τον καιρό ήταν το κέντρο των βιομηχανιών κλωστοϋφαντουργίας και ορυχείων και η έδρα του Κόμματος των Γάλλων Εργατών.

Το 1888 ο διεθνής ύμνος του επαναστατικού αγώνα του προλεταριάτου κυκλοφόρησε σε ξεχωριστό φυλλάδιο σε 6.000 αντίτυπα. Από τις αρχές του 1890, η «Διεθνής» διαδόθηκε στους κύκλους των εργαζομένων στη Βόρεια Γαλλία και το Βέλγιο, ενώ μετά το Α’ Συνέδριο της Β’ Διεθνούς στο Παρίσι, κυκλοφορεί και πέρα από τα σύνορα.

Οι πρώτες μεταφράσεις του ποιήματος εμφανίστηκαν στα 1890 – 1900. Στην παγκόσμια, όμως, διάδοση της «Διεθνούς» και στη μετάφραση των στίχων της στις γλώσσες όλων των λαών του κόσμου συνέβαλε και η Μεγάλη Οχτωβριανή Σοσιαλιστική Επανάσταση.

Όταν έχουμε υπόψη μας τις συνθήκες κάτω από τις οποίες δημιουργήθηκε η «Διεθνής», τις ιδέες, τις σκέψεις, τα αισθήματα που εκφράζει και το προλεταριακό πνεύμα που περνάει μέσα από κάθε στίχο σε κάθε στροφή, σε κάθε τόνο της μουσικής· όταν πάρουμε υπ’ όψη και το πόσο καθαρά στρέφει το κίνημα σε μια κοινωνία χωρίς σκλαβιά κι εκμετάλλευση, σε μια κομμουνιστική κοινωνία· εάν πάρουμε υπόψη και τις ιδέες που εναποθέτει στο μέλλον, αυτό το μεγάλο δημιούργημα, οι οποίες δεν είναι ουτοπικές αλλά στόχοι πραγματοποιήσιμοι· κι όταν βλέπουμε ότι το κυρίαρχο στοιχείο της δύναμης, αυτό που θα εκπληρώσει το στόχο είναι το προλεταριάτο οργανωμένο στη «Διεθνή ένωση των εργατών», τότε έχουμε βάση να θέσουμε ένα ερώτημα ιστορικο-λογοτεχνικού χαρακτήρα: Δεν είναι λοιπόν η «Διεθνής» το πρώτο καλλιτεχνικό δημιούργημα του σοσιαλιστικού ρεαλισμού κι ο συγγραφέας της ο πρώτος λαμπρός ποιητής του;

Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια ταξιδεύουν: «Διεθνής» / Ευγένιος Ποτιέ – Πιέρ Κρετιέν Ντεζεϋτέρ

Πηγές: Α. Πέσεφ – Λ. Στεφάνοβα, “Η λογοτεχνία της Παρισινής Κομμούνας” και Αφιέρωμα στην Παρισινή Κομμούνα του 47ου Φεστιβάλ ΚΝΕ – Οδηγητή

Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια όχι… και από 26/10/2020 νέα ονομασία: Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια ταξιδεύουν… Τι κι αν γράφτηκαν πριν από πολλά χρόνια, κάποια τραγούδια συνεχίζουν να  συγκινούν, να συντροφεύουν τις μικρές και μεγάλες στιγμές των ανθρώπων, να εκφράζουν τις αγωνίες, τον πόνο και τα όνειρά τους, να εμπνέουν τους αγώνες τους.

Η στήλη, χωρίς να διεκδικεί το αλάθητο ή τον τίτλο του «ειδικού», «παίζει» τραγούδια που γράφτηκαν για τον έρωτα, την αγάπη, το μεροκάματο, τη μετανάστευση, τον αγώνα για λευτεριά και για καλύτερη ζωή. Τραγούδια γραμμένα από ποιητές, αλλά κι από δημιουργούς που δεν διάβασαν ποτέ στη ζωή τους ποίηση… Ανασκαλεύοντας το παρελθόν και ψηλαφώντας την ιστορία τους, πότε γράφτηκαν, σε ποιες συνθήκες, από ποιους πρωτοτραγουδήθηκαν, ποιοι τα τραγουδούν στις μέρες μας.

Χωρίς διαχωρισμούς, χωρίς αποκλεισμούς, τραγούδια ελληνικά και «ξένα», με γνώμονα ότι, εκτός από το να θυμίζουν εικόνες από το παρελθόν, συναρπάζουν τις αισθήσεις, γεννούν συναισθήματα, εμπνέουν και συγκινούν σήμερα.

Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια ταξιδεύουν… Ακούστε τα όλα εδώ.