Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια ταξιδεύουν: «Federico Garcia Lorca»

Η αναγνώριση του Νίκου Καββαδία (γεννήθηκε σαν σήμερα) επήλθε μετά το θάνατό του και αναμφισβήτητα σ’ αυτό έβαλε το χέρι του ο Θάνος Μικρούτσικος που μελοποίησε μέρος του έργου του. Τα πρώτα 11 μελοποιημένα ποιήματά του εμπεριέχονται στον δίσκο «Ο Σταυρός του Νότου», έναν από τους πιο ιστορικούς της ελληνικής δισκογραφίας, που κυκλοφόρησε το 1979, από τη «LYRA», με ερμηνευτές τον Γιάννη Κούτρα, τον Βασίλη Παπακωνσταντίνου και την Αιμιλία Σαρρή.

Ανάμεσα στα έντεκα του δίσκου (για κάθε τραγούδι αυτού του δίσκου θα μπορούσε να γραφεί ξεχωριστό αφιέρωμα) ξεχωρίζει ένα τραγούδι που για τίτλο έχει τίτλο το όνομα του μεγάλου Ισπανού ποιητή Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα. Ο Καββαδίας αφιερώνει το συγκεκριμένο ποίημα στον εκδότη και φίλο του Θανάση Καραβία. Αποτελείται από εφτά τετράστιχες στροφές, πρωτοδημοσιεύτηκε στις 19 του Μάη 1945 στο περιοδικό «Ελεύθερα Γράμματα» και στη συνέχεια εντάχτηκε στην ποιητική συλλογή «Πούσι» που κυκλοφόρησε το 1947 από τις εκδόσεις «Α[θανάσιος] Καραβίας».

Ο ποιητής θα γράψει το «Federico Garcia Lorca» απευθυνόμενος στον Ισπανό ομότεχνό του που δολοφονήθηκε τον Αύγουστο του 1936, από τους φασίστες του Φράνκο στην Ισπανία, όντας ταυτόχρονα συγκλονισμένος από τις θηριωδίες του ναζισμού στη χώρα μας, που κάποιες από αυτές αναφέρει και στους στίχους του. Η αναφορά στη Σφαγή του Διστόμου («Κοπέλες απ’ το Δίστομο, φέρτε νερό και ξίδι…»), και σε άλλες ναζιστικές θηριωδίες, μεταφέρει από γενιά σε γενιά τον αποτροπιασμό για τα εγκλήματα του ναζισμού-φασισμού και, κατανυκτικά, την επίκληση: να κρατηθεί ζωντανή η μνήμη…

«Federico Garcia Lorca» – Η εμβληματική ερμηνεία του Γιάννη Κούτρα

FEDERICO GARCIA LORCA

Στο Θανάση Καραβία

Ανέμισες για μια στιγμή το μπολερό
και το βαθύ πορτοκαλί σου μεσοφόρι.
Αύγουστος ήτανε δεν ήτανε θαρρώ,
τότε που φεύγανε μπουλούκια οι Σταυροφόροι.

Παντιέρες πάγαιναν του ανέμου συνοδιά
και ξεκινούσαν οι γαλέρες του θανάτου.
Στο ρογοβύζι ανατριχιάζαν τα παιδιά
κι ο γέρος έλιαζε ακαμάτης, τ’ αχαμνά του.

Του ταύρου ο Πίκασσο ρουθούνιζε βαριά
και στα κουβέλια τότε σάπιζε το μέλι.
Τραβέρσο ανάποδο – πορεία προς το Βοριά.
Τράβα μπροστά -ξοπίσω εμείς- και μη σε μέλει.

Κάτου απ’ τον ήλιο αναγαλλιάζαν οι ελιές
και φύτρωναν μικροί σταυροί στα περιβόλια.
Τις νύχτες στέρφες απομέναν οι αγκαλιές
τότες που σ’ έφεραν, κατσίβελε, στη μπόλια.

Ατσίγγανε κι Αφέντη μου, με τι να σε στολίσω;
Φέρτε το μαυριτάνικο σκουτί το πορφυρό.
Στον τοίχο της Καισαριανής μας φέραν από πίσω
κι ίσα έν’ αντρίκειο ανάστημα ψηλώσαν το σωρό.

Κοπέλες απ’ το Δίστομο φέρτε νερό και ξίδι.
Κι απάνω στη φοράδα σου δεμένος σταυρωτά
σύρε για κείνο το στερνό στην Κόρδοβα ταξίδι,
μέσ’ απ’ τα διψασμένα της χωράφια τ’ ανοιχτά.

Βάρκα του βάλτου ανάστροφη, φτενή, δίχως καρένα.
Σύνεργα που σκουριάζουνε σε γύφτικη σπηλιά.
Σμάρι κοράκια να πετάν στην ερήμην αρένα
και στο χωριό να ουρλιάζουνε τη νύχτα εφτά σκυλιά.

Όταν κυκλοφόρησε «Ο Σταυρός του Νότου» (πρόκειται για την ονομασία ενός μικρού αλλά πολύ ευδιάκριτου αστερισμού) αντιμετώπισε «μπλοκ» αρνητικών κριτικών και την απόρριψη από «ειδικούς» και άλλους δημοσιολόγους.

Καταγράφοντας το ιστορικό της μελοποίησης των 11 τραγουδιών του «Σταυρού του Νότου», ο  Θάνος Μικρούτσικος έχει μεταξύ άλλων πει: «Και με τον Καββαδία σχεδόν όλοι οι κριτικοί, μολονότι με όσα είχαν προηγηθεί ήταν καλοπροαίρετοι απέναντί μου -παίζει ρόλο αυτό- γράφουν: «Τι έπαθε αυτός ο σπουδαίος συνθέτης και έκανε την πιο άθλια μελοποίηση ποιητικού κειμένου;» ΒΗΜΑ-ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ «Πρέπει να αρρώστησε. Γρήγορα να τον ξεχάσει και αυτός και εμείς τον Καββαδία!». Άνθρωποι που με λάτρευαν. Φίλος μου, που έγραφε τότε κριτική με ψευδώνυμο δήλωσε: «Αγαπώ τον Θάνο Μικρούτσικο και τον θεωρώ τον καλύτερο Έλληνα συνθέτη. Όμως μη μας ξανακάνει τέτοιο πράγμα, όπως αυτό με το Σταυρό του Νότου, που δεν του δίνουμε περισσότερους από 5.000 δίσκους. Και τον παρακαλούμε στην επανέκδοση, αν υπάρξει κάτι τέτοιο, να βάλει και ένα λεξικό για να καταλαβαίνουμε τι γίνεται».

Η πορεία του δίσκου και βέβαια των μουσικών πραγμάτων (ακολούθησαν πολλές ακόμα μελοποιήσεις ποιημάτων του Καββαδία από τον Θάνο και άλλους συνθέτες), διέψευσαν παταγωδώς τις «διαπιστώσεις» (ίσως και  προσδοκίες) κάποιων. Η μουσική του Θάνου   ήταν το «όχημα» για να περάσει ο ποιητής θαλασσινός το κατώφλι σχεδόν κάθε ελληνικού σπιτιού, τα τραγούδια τους ν’ αγγίξουν τις καρδιές χιλιάδων ανθρώπων, κάθε ηλικίας. Πολλοί από αυτούς μετά την πρώτη γνωριμία αναζήτησαν τα βιβλία του Νίκου Καββαδία και βυθίστηκαν στα πολύχρωμα και συναρπαστικά «νερά» της ποίησής του.

Όσο για το τραγούδι, που από τον Γιάννη Κούτρα πέρασε στα χείλη και άλλων ερμηνευτών και βέβαια του λαού μας, και το δίσκο ολόκληρο, που μέχρι σήμερα έχει καταγράψει σύμφωνα με υπολογισμούς πάνω από 2.000.000 πωλήσεις, τραβάνε από γενιά σε γενιά το δρόμο τους προς την αθανασία…

Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια ταξιδεύουν: «Federico Garcia Lorca»

Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια όχι… και από 26/10/2020 νέα ονομασία: Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια ταξιδεύουν… Τι κι αν γράφτηκαν πριν από πολλά χρόνια, κάποια τραγούδια συνεχίζουν να  συγκινούν, να συντροφεύουν τις μικρές και μεγάλες στιγμές των ανθρώπων, να εκφράζουν τις αγωνίες, τον πόνο και τα όνειρά τους, να εμπνέουν τους αγώνες τους.

Η στήλη, χωρίς να διεκδικεί το αλάθητο ή τον τίτλο του «ειδικού», «παίζει» τραγούδια που γράφτηκαν για τον έρωτα, την αγάπη, το μεροκάματο, τη μετανάστευση, τον αγώνα για λευτεριά και για καλύτερη ζωή. Τραγούδια γραμμένα από ποιητές, αλλά κι από δημιουργούς που δεν διάβασαν ποτέ στη ζωή τους ποίηση… Ανασκαλεύοντας το παρελθόν και ψηλαφώντας την ιστορία τους, πότε γράφτηκαν, σε ποιες συνθήκες, από ποιους πρωτοτραγουδήθηκαν, ποιοι τα τραγουδούν στις μέρες μας.

Χωρίς διαχωρισμούς, χωρίς αποκλεισμούς, τραγούδια ελληνικά και «ξένα», με γνώμονα ότι, εκτός από το να θυμίζουν εικόνες από το παρελθόν, συναρπάζουν τις αισθήσεις, γεννούν συναισθήματα, εμπνέουν και συγκινούν σήμερα.

Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια ταξιδεύουν… Ακούστε τα όλα εδώ.