Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια ταξιδεύουν: «Gallo rojo, gallo negro» – «Εις μνημόσυνον» (Άι γαρούφαλλό μου)

Ένα χρόνο πριν πέσει η χούντα των συνταγματαρχών, το 1973, κυκλοφορεί από τη «LYRA» ο δίσκος «Δεν περισσεύει υπομονή», σε μουσική Αργύρη Κουνάδη και στίχους Βαγγέλη Γκούφα, με εννιά τραγούδια τα οποία ερμηνεύουν η Σωτηρία Μπέλλου, ο Σταύρος Πασπαράκης και η Ελένη Βιτάλη. Το κατακόκκινο εξώφυλλο του δίσκου κοσμεί ένα χαρακτικό του σπουδαίου χαράκτη Τάσσου Αλεβίζου.

Ένα από τα τρία τραγούδια του δίσκου που ερμηνεύει η πρωτοεμφανιζόμενη Ελένη Βιτάλη, το «Εις μνημόσυνον», γνωστό και ως «Άι γαρούφαλλό μου», είναι γραμμένο στη μνήμη του κομμουνιστή ήρωα Νίκου Μπελογιάννη, γνωστού σε όλο τον κόσμο ως «ο άνθρωπος με το γαρίφαλο».

Βγήκαν λάμιες στο ποτάμι
σύννεφο έβαλαν γιορντάνι
κι άντρας ζώνει τ’ άρματά του
πάει ταμένος του θανάτου
Και ποιος θα σου κρατήσει
άσπρο στο χορό μαντήλι
μαγιάπριλο του κόσμου
πίκρα περπατάει στα χείλη
άι… γαρούφαλλό μου…
άι… γαρούφαλλό μου…

Άλογο φαρί καβάλα
δράκοι του ‘στησαν κρεμάλα
μπρος στο μαρμαρένιο αλώνι
στέκει και το πεταλώνει
Ανέμη να γυρίσει
παραμύθι ν’ αρχινήσει
μαύρο κρασί να πιούμε
το φεγγάρι έχει μεθύσει
άι…γαρούφαλλό μου…
άι…γαρούφαλλό μου…

Και στην άκρη, στο ποτάμι
μια φλογέρα, ένα καλάμι
κάνει τον καημό φλογέρα
το παράπονό του αέρα
Και ποιος θα σου κρατήσει
άσπρο στο χορό μαντήλι
μαγιάπριλο του κόσμου
πίκρα περπατάει στα χείλη
άι…γαρούφαλλό μου…
άι…γαρούφαλλό μου…

Ποιος πονεί και ποιος το θέλει
του ανέμου οι Αρχαγγέλοι
του καπνού `ναι και τ’ ανέμου
δεν το βάσταξα ποτέ μου
Ανέμη να γυρίσει
παραμύθι ν’ αρχινήσει
μαύρο κρασί να πιούμε
το φεγγάρι έχει μεθύσει
άι…γαρούφαλλό μου…
άι…γαρούφαλλό μου…

Του Χάρου ειν’ το πανηγύρι
το χορό νεκρός να σύρει
τ’ άστρα μες στο παραγάδι
και τον ήλιο στο σημάδι
Και ποιος θα σου κρατήσει
άσπρο στο χορό μαντήλι
μαγιάπριλο του κόσμου
πίκρα περπατάει στα χείλη
άι…γαρούφαλλό μου…
άι…γαρούφαλλό μου..

Ο Νίκος Μπελογιάννης, στέλεχος του ΚΚΕ, με ηγετική δράση στην ΕΑΜική Εθνική Αντίσταση και στον εμφύλιο από τις γραμμές του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας (ΔΣΕ), κατηγορήθηκε και δικάστηκε σε σκηνοθετημένη δίκη με την κατηγορία της «κατασκοπείας». Η δίκη του ξεσήκωσε θύελλα διαμαρτυριών και κύματα συμπαράστασης σε πολλές χώρες, από κορυφαίες μορφές των γραμμάτων και των τεχνών, φορείς και χιλιάδες αγωνιστές. Ο Μπελογιάννης τελικά έπεσε νεκρός από τις σφαίρες του εκτελεστικού αποσπάσματος του μετεμφυλιακού κράτους, στις 30 του Μάρτη 1952, μαζί με τους συγκρατούμενούς του Νίκο Καλούμενο, Ηλία Αργυριάδη και Δημήτρη Μπάτση.

Ότι το τραγούδι γράφτηκε για τον Μπελογιάννη, αποκαλύφτηκε μετά την πτώση της χούντας, καθώς νωρίτερα για ευνόητους λόγους η λογοκρισία δεν θα επέτρεπε την κυκλοφορία του. Ως συνθέτης εμφανίζεται ο Αργύρης Κουνάδης, όμως η μελωδία του τραγουδιού παραπέμπει σ’ ένα παλιότερο ισπανικό αντιφασιστικό τραγούδι, το «Gallo rojo, gallo negro» που σημαίνει «Κόκκινος κόκορας, μαύρος κόκορας» και γράφτηκε τη δεκαετία του ’60, από τον αναρχικό, πρώην κομμουνιστή, Ισπανό τραγουδιστή και τραγουδοποιό Chico Sanchez Ferlosio (1940-2003).

Είναι προφανές ότι πρόκειται για διασκευή του ισπανικού τραγουδιού, όπως επίσης ότι επί χούντας δεν θα περνούσε το τραγούδι την πόρτα του στούντιο αν στους συντελεστές εμφανιζόταν το όνομα του αντιφασίστα Ισπανού τραγουδοποιού. Παραθέτουμε μετάφραση των στίχων στα ελληνικά «της Μαρίνας (Βrujitaς)», που κυκλοφορεί στο διαδίκτυο:

Όταν τραγουδά ο κόκορας ο μαύρος
σημαίνει ότι η μέρα έχει φύγει.
Αν τραγουδούσε ο κόκορας ο κόκκινος
άλλος κόκορας θα τραγουδούσε.

Aχ, εάν ό,τι λέω είναι ψέμα,
το τραγούδι που τραγουδώ ας το σβήσει ο αέρας.
Aχ, τι απογοήτευση,
εάν μού σβήσει ο αέρας αυτό που τραγουδώ.

Βρεθήκανε στην αμμουδιά οι δύο κόκορες
μέτωπο με μέτωπο.
Ο μαύρος κόκορας ήταν μεγάλος
αλλά ο κόκκινος ήταν γενναίος.

Κοιταχτήκανε στα μάτια κι επιτέθηκε
ο μαύρος πρώτος.
Ο κόκορας ο κόκκινος είναι γενναίος
αλλά ο μαύρος είναι προδότης.

Μαύρε κόκορα, μαύρε κόκορα, μαύρε κόκορα,
σε προειδοποιώ,
μην προδίδεις έναν κόκορα κόκκινο
πολύ περισσότερο όταν ήδη έχει πεθάνει.

Ακούγοντας τα δυο τραγούδια και γνωρίζοντας τις πηγές έμπνευσής τους διαπιστώνουμε ότι η τέχνη και στην προκειμένη περίπτωση η μουσική, δεν έχει σύνορα. Το μίσος των ανθρώπων για το φασισμό που ματοκύλισε την ανθρωπότητα και ο πόθος για ζωή με ελευθερία και δικαιώματα, σε μια κοινωνία χωρίς εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο  και πολέμους, είναι κοινός τόπος για όλους τους λαούς. Πόσο μάλλον για τον ισπανικό και τον ελληνικό λαό, που στην ιστορία τους βίωσαν για πολλά χρόνια το σκοτάδι του φασισμού και έγραψαν σελίδες ανυπέρβλητου ηρωισμού προσφέροντας εκατόμβες νεκρών αγωνιστών στον αντιφασιστικό-αντιιμπεριαλιστικό αγώνα.

Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια ταξιδεύουν: «Gallo rojo, gallo negro» – «Εις μνημόσυνον» (Άι γαρούφαλλό μου): Νίκος Μπελογιάννης

Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια όχι… και από 26/10/2020 νέα ονομασία: Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια ταξιδεύουν… Τι κι αν γράφτηκαν πριν από πολλά χρόνια, κάποια τραγούδια συνεχίζουν να  συγκινούν, να συντροφεύουν τις μικρές και μεγάλες στιγμές των ανθρώπων, να εκφράζουν τις αγωνίες, τον πόνο και τα όνειρά τους, να εμπνέουν τους αγώνες τους.

Η στήλη, χωρίς να διεκδικεί το αλάθητο ή τον τίτλο του «ειδικού», «παίζει» τραγούδια που γράφτηκαν για τον έρωτα, την αγάπη, το μεροκάματο, τη μετανάστευση, τον αγώνα για λευτεριά και για καλύτερη ζωή. Τραγούδια γραμμένα από ποιητές, αλλά κι από δημιουργούς που δεν διάβασαν ποτέ στη ζωή τους ποίηση… Ανασκαλεύοντας το παρελθόν και ψηλαφώντας την ιστορία τους, πότε γράφτηκαν, σε ποιες συνθήκες, από ποιους πρωτοτραγουδήθηκαν, ποιοι τα τραγουδούν στις μέρες μας.

Χωρίς διαχωρισμούς, χωρίς αποκλεισμούς, τραγούδια ελληνικά και «ξένα», με γνώμονα ότι, εκτός από το να θυμίζουν εικόνες από το παρελθόν, συναρπάζουν τις αισθήσεις, γεννούν συναισθήματα, εμπνέουν και συγκινούν σήμερα.

Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια ταξιδεύουν… Ακούστε τα όλα εδώ.