Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια ταξιδεύουν: «Μια χαραυγή συννεφιασμένη»
Το «Μια χαραυγή συννεφιασμένη» των Τάκη Λαβίδα – Κώστα Βίρβου ανήκει στα τραγούδια που εύκολα ίσως μπορεί κανείς να τα αποκόψει από το περιβάλλον και τις κοινωνικές συνθήκες της εποχής στην οποία γράφτηκαν, και αυθαίρετα (αν και όχι κακοπροαίρετα) να τοποθετήσει στην προκρούστεια κλίνη των σύγχρονων ακουσμάτων, και να τα κρίνει άδικα.
Ο Κώστας Βίρβος, ο μεγάλος αυτός λαϊκός στιχουργός και ποιητής του λαϊκού μας τραγουδιού, υπήρξε ανανεωτής και αναμορφωτής του λαϊκού τραγουδιού, εμπλούτισε τη θεματολογία και το περιεχόμενό του με τις μεγάλες στιγμές του τόπου, Κατοχή, Αντίσταση, Εμφύλιο, την πολιτική προσφυγιά, τη μετανάστευση της μεταπολεμικής Ελλάδας, τους καημούς, τα βάσανα αλλά και τις ελπίδες, τους πόθους και τα όνειρα του λαού μας.
«Στα μέσα της δεκαετίας του ’50, ο στιχουργός Κώστας Βίρβος δανείζεται το απαισιόδοξο ύφος του Καρυωτάκη, για να εικονογραφήσει τα συναισθήματα του απελπισμένου εργάτη, που η κατάστασή του είναι τόσο δεινή, ώστε ο θάνατος θα του φαινόταν σαν λύτρωση» επισημαίνει ο αείμνηστος Νέαρχος Γεωργιάδης, ερευνητής – μελετητής του λαϊκού μας τραγουδιού, στο βιβλίο του «Ρεμπέτικο και πολιτική» (εκδ. Σύγχρονη Εποχή), αναφερόμενος σε πλειάδα τέτοιων τραγουδιών που ερμήνευσε κυρίως ο Στέλιος Καζαντζίδης, αλλά και άλλοι.
Και είναι πολλά τα τραγούδια που γράφτηκαν την περίοδο μετά τον εμφύλιο και αργότερα, από τον ίδιο τον Βίρβο, αλλά και άλλους στιχουργούς, που τραγούδησαν την εξαθλίωση του λαού και εξέφρασαν την απογοήτευση και την απελπισία του βασανισμένου, του αδικημένου ανθρώπου, που επιζητά τον θάνατο ως λύτρωση από το καθημερινό μαρτύριο που βιώνει. Όπως επίσης τα τραγούδια που αναδεικνύουν την απώλεια από το χτύπημα του θανάτου και τον βαθύ πόνο και την συντριβή που αυτή προκαλεί στον άνθρωπο που κυριεύεται από την απελπισία όταν συνειδητοποιεί ότι χάνει το στήριγμά του.
Με τα «χρώματα» αυτής της εποχής «φιλοτέχνησε» στιχουργικά ο Κώστας Βίρβος, το 1953, το τραγούδι «Μια χαραυγή συννεφιασμένη», που ψάχνοντας στην επίσημη ιστοσελίδα του το βρήκαμε με τον τίτλο «Με καρδιά φουρτουνιασμένη».
«Μια χαραυγή συννεφιασμένη» – Η συγκλονιστική ερμηνεία της Σωτηρίας Μπέλλου
Μια χαραυγή συννεφιασμένη
με καρδιά φουρτουνιασμένη
κίνησα να ’ρθώ.
Μπαίνω μες στο σπίτι βράδυ
βλέπω γύρω μου σκοτάδι
όλα ρημαδιό.Να ξαποστάσω
στους δικούς μου είχα ελπίδες
μα βρήκα μόνο στοιχειά και νυχτερίδες.Στη μαύρη ορφάνια που αντικρίζω
και πικρό το κλάμα αρχίζω
μες στην ερημιά.
Λείπουν τα γλυκά τα βράδια
της μανούλας μου τα χάδια
και η αγκαλιά.Μια βραδιά σκοτεινιασμένη
θλιβερή, καταραμένη
η μοίρα η σκληρή.
μ’ έφερε να δω μπροστά μου
τη μεγάλη συμφορά μου
την καταστροφή.Να ξαποστάσω
στους δικούς μου είχα ελπίδες
μα βρήκα μόνο στοιχειά και νυχτερίδες.
Το «Μια χαραυγή συννεφιασμένη» είναι σπάνιο, βαρύ ζεϊμπέκικο, που εκτός από την θαυμάσια ερμηνεία της μεγάλης Σωτηρίας Μπέλλου, ξεχωρίζει για το λόγο ότι το όργανο που πρωταγωνιστεί στην ορχήστρα είναι το σαντούρι, και όχι το μπουζούκι όπως κατά κανόνα ισχύει την δεκαετία του 1950. Αυτό δεν είναι τυχαίο, καθώς συνθέτης του τραγουδιού είναι ο – άγνωστος στους περισσότερους σήμερα – σπουδαίος δεξιοτέχνης του σαντουριού, και συνθέτης, Τάκης Λαβίδας, πατέρας της πασίγνωστης Ελένης Βιτάλη.
Η αξέχαστη Φωτεινή Μαυράκη (Μαρία Κιορ Αλή Ογλού), η ερμηνεύτρια με την αυθεντική λαϊκή φωνή που θαύμαζε ο Καζαντζίδης, ερμηνεύει εξαιρετικά το «Μια χαραυγή συννεφιασμένη»:
Το «Μια χαραυγή συννεφιασμένη» ανήκει στα τραγούδια που εύκολα ίσως μπορεί κανείς σήμερα να τα αποκόψει από το περιβάλλον και τις κοινωνικές συνθήκες της εποχής στην οποία γράφτηκαν, και αυθαίρετα (αν και όχι κακοπροαίρετα) να τοποθετήσει στην προκρούστεια κλίνη των σύγχρονων ακουσμάτων, και να τα κρίνει άδικα. Ας μη μας διαφεύγει ότι αυτά τα τραγούδια, του Βίρβου, αλλά και άλλα, άλλων σημαντικών δημιουργών, αποτελούν ψηφίδες του λαϊκού μας τραγουδιού – πολιτισμού, που κάποτε άγγιξαν και τραγουδήθηκαν από πλατιές λαϊκές μάζες. Δεν έπαψαν να συγκινούν και σήμερα όσους αγαπούν το λαϊκό τραγούδι.
Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια ταξιδεύουν: «Μια χαραυγή συννεφιασμένη» – Τάκης Λαβίδας, Σωτηρία Μπέλλου, Κώστας Βίρβος
Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια όχι… και από 26/10/2020 νέα ονομασία: Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια ταξιδεύουν… Τι κι αν γράφτηκαν πριν από πολλά χρόνια, κάποια τραγούδια συνεχίζουν να συγκινούν, να συντροφεύουν τις μικρές και μεγάλες στιγμές των ανθρώπων, να εκφράζουν τις αγωνίες, τον πόνο και τα όνειρά τους, να εμπνέουν τους αγώνες τους.
Η στήλη, χωρίς να διεκδικεί το αλάθητο ή τον τίτλο του «ειδικού», «παίζει» τραγούδια που γράφτηκαν για τον έρωτα, την αγάπη, το μεροκάματο, τη μετανάστευση, τον αγώνα για λευτεριά και για καλύτερη ζωή. Τραγούδια γραμμένα από ποιητές, αλλά κι από δημιουργούς που δεν διάβασαν ποτέ στη ζωή τους ποίηση… Ανασκαλεύοντας το παρελθόν και ψηλαφώντας την ιστορία τους, πότε γράφτηκαν, σε ποιες συνθήκες, από ποιους πρωτοτραγουδήθηκαν, ποιοι τα τραγουδούν στις μέρες μας.
Χωρίς διαχωρισμούς, χωρίς αποκλεισμούς, τραγούδια ελληνικά και «ξένα», με γνώμονα ότι, εκτός από το να θυμίζουν εικόνες από το παρελθόν, συναρπάζουν τις αισθήσεις, γεννούν συναισθήματα, εμπνέουν και συγκινούν σήμερα.
Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια ταξιδεύουν… Ακούστε τα όλα εδώ.
