Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια ταξιδεύουν: «Παράπονο» (Yar Ko Parag) – «Ξενιτιά» (Bingeol) – “Kouyr Grounk” (Δυο γερανοί)

Το 1994, δυο παραδοσιακά αρμένικα τραγούδια ξεχώριζαν ανάμεσα στα 13 του δίσκου της Ελευθερίας Αρβανιτάκη, «Τα κορμιά και τα μαχαίρια». Οι μελαγχολικές, νοσταλγικές μελωδίες διασκευασμένες από τον Άρα Ντίντζιαν (Ara Dinkjian), οι ελληνικοί στίχοι που μιλούν για μακρινές αποστάσεις, την ξενιτιά και τον πόνο του αποχωρισμού και η ερμηνεία της Αρβανιτάκη μετέφεραν μοναδικά τα βιώματα αιώνων και τα συναισθήματα όλων εκείνων που γνώρισαν ή ένοιωσαν τι θα πει ν’ αποχωρίζεσαι τα αγαπημένα σου πρόσωπα και να απομακρύνεσαι από τον τόπο σου παρά τη θέλησή σου.

Με τα χρόνια τα δυο τραγούδια χιλιοτραγουδήθηκαν κι έγιναν θαρρείς και δικά μας, καταδεικνύοντας ότι εκτός από τα κοινά βιώματα, τις αγωνίες, τον πόνο, την ελπίδα και τον αγώνα για καλύτερη ζωή, είναι και η μουσική και το τραγούδι που φιλιώνουν και ενώνουν τους λαούς και φέρνουν τους ανθρώπους τον ένα δίπλα στον άλλο και όχι απέναντι.

Παράπονο (Yar Ko Parag)

(Στίχοι: Λίνα Νικολακοπούλου)

Βαριά βραχιόλια οι λύπες
πως μ’ αγαπάς δεν είπες
το ’χω παράπονο μάνα μου, στόμα μου
κι ας πέθαινε το σώμα μου.

Δε θέλω, φως μου, κόσμο
στα χείλη μου έχω δυόσμο
το ’χω παράπονο πάρε μου, ζήτα μου
της λησμονιάς σαΐτα μου.

Σου στέλνω μ’ ένα γράμμα
του φεγγαριού τη λάμα
πάρ’ τη και χτύπα με μάνα μου, τρέλα μου
κι αν κλαίει η ψυχή σου, γέλα μου.

Ξενιτιά (Bingeol)

(Στίχοι: Λίνα Νικολακοπούλου)

Ψηλά βουνά κι εσείς των άστρων θωριές.
Ποτάμια αχνά, ελάτια, δάφνες, μυρτιές.

Την καρδιά μου, ωχ φωτιά μου, όποιος δει
να του πει να ‘ρθει κοντά μου, μην αργεί.
Ξενιτιά μου, έρωτά μου, φως κι αυγή
πριν ραγίσει απ’ το σεβντά μου όλη η γη.

Φαράγγια υγρά κι εσείς των δράκων σπηλιές
αετών φτερά κι ανέμων μαύρες φωλιές.

Την καρδιά μου, ωχ φωτιά μου, όποιος δει
να του πει να ‘ρθει κοντά μου, μην αργεί.
Ξενιτιά μου, έρωτά μου, φως κι αυγή
πριν ραγίσει απ’ το σεβντά μου όλη η γη.

Αηδόνι εσύ, πλανεύτρα στάχτη που καις
με ποιο κρασί μεθάει τα μάτια του, πες.

Η μορφή του γνώριμη, το ίδιο και ο ήχος του και η φωνή του. Ο Χάικ Γιαζιτζιάν βρίσκεται σχεδόν τέσσερις δεκαετίες στην Ελλάδα, έχει συνεργαστεί με μεγάλους καλλιτέχνες κι έχει εμφανιστεί σε πολλές μουσικές σκηνές και άλλες τόσες παραστάσεις και συναυλίες σε όλο τον κόσμο. Είναι ακόμα πολλοί εκείνοι στη χώρα μας που δυσκολεύονται να προφέρουν σωστά τ’ όνομά του, αυτό όμως δεν τους εμποδίζει να επικοινωνούν μαζί του μέσω της μουσικής και των τραγουδιών, που δε γνωρίζουν κανενός είδους τείχος και σύνορα. Ο δεξιοτέχνης στο ούτι και συνθέτης με καταγωγή από την Αρμενία και ρίζες στη Συρία γνωρίζει καλά τι θα πει προσφυγιά, αποχωρισμός, ξενιτιά.

Προσέξτε την ερμηνεία αυτού του κοριτσιού:

Το τραγούδι “Kouyr Grounk” (Δυο γερανοί), αρμένικο παραδοσιακό που γνωρίσαμε διασκευασμένο από τον Χάικ, είναι σύμφωνα με τον ίδιο το νανούρισμα-μοιρολόι μια μάνας που μιλάει στα παιδιά της που ξενιτεύτηκαν μακριά και δεν θα γυρίσουν. Ανήκει στα τραγούδια-σύμβολα του αρμένικου λαού, εκφράζουν πιστά τον πόνο και τα πάθη του, αποτίουν φόρο τιμής στα θύματα και τους ξεριζωμένους της γενοκτονίας. Οι αρμένικοι στίχοι όπως έχει πει ο Χάικ, αναφέρονται στα πουλιά γερανούς, που ενώ κάθε φορά ταξιδεύουν σε μέρη μακρινά και πάντα επιστρέφουν, αυτή τη φορά δεν επέστρεψαν. Οι γερανοί στο τραγούδι είναι τα παιδιά που δεν θα γυρίσουν πίσω. Η μάνα μοιρολογεί καλώντας τα να μη κλαίνε, αφού η ίδια έκλαψε τόσο που στέρεψαν πια τα δάκρυά της…

Αυτοδίδακτος στο ούτι, με δικό του προσωπικό ήχο και βαθιά αισθαντικότητα στη φωνή και το τραγούδι του, ο Χάικ θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους δημιουργούς στην ελληνική μουσική σκηνή και από τις σημαντικότερες παρουσίες στο χώρο της «έθνικ» μουσικής. Ο παππούς του Χάικ με το ξέσπασμα της γενοκτονίας των Αρμενίων από τους Τούρκους, το 1915, βρέθηκε στο Χαλέπι της Συρίας. Εκεί γεννήθηκε ο πατέρας του αλλά και ο Χάικ. Κι εκεί, στη Συρία, η οικογένειά του έμελλε να ζήσει τα τελευταία χρόνια κι η ίδια τις καταστροφικές συνέπειες του πολέμου και της απώλειας. «Το αίμα μου είναι αρμένικο, η πατρίδα μου είναι η Συρία και το σπίτι μου είναι η Ελλάδα» λέει ο ίδιος.

Αναζητώντας, εντοπίσαμε στο διαδίκτυο βίντεο όπου στο τραγούδι “Kouyr Grounk” αποδίδονται οι εξής ελληνικοί στίχοι:

Το καραβάνι πέρασε πνιγμένο μέσα στα δάκρυα
και στη μαύρη έρημο γονατίζει
εξαντλημένο από τον πόνο του κόσμου…

Μη κλαις, τα δικά μου δάκρυα έχουν πια στεγνώσει…

Το γάλα μου πάγωσε πάνω στ’ άψυχα χείλη σου
ξέρω ότι είναι πικρό, παιδί μου, και δεν το θέλεις
γιατί έχει πάρει τη γεύση της θλίψης μου…

Μη κλαις, τα δικά μου δάκρυα έχουν πια στεγνώσει…

Η μελωδία του Kouyr Grounk διασκευασμένη από τον Χάικ Γιαζιτζιάν και «ντυμένη» με ελληνικούς στίχους, του Νίκου Μωραΐτη, και τίτλο «Δυο γερανοί», εμπεριέχεται στο δίσκο της Δήμητρας Γαλάνη, «Τα χάρτινα», που κυκλοφόρησε το 1997:

Οι «Δυο γερανοί» είναι ένα από τα τραγούδια του δίσκου «Με τη δύναμη της κιθάρας», του σπουδαίου δεξιοτέχνη κιθαριστή Παναγιώτη Μάργαρη, που κυκλοφόρησε το 2015. Το τραγούδι ερμηνεύει η Ελένη Τσαλιγοπούλου:

Δυο γερανοί

(Στίχοι: Νίκος Μωραΐτης)

Καραβάνια ευχές σε σταχτιά φτερά
φόρτωσαν να ’ρθουν να σε βρουν μακριά
η καρδιά μου πάει με δυο γερανούς
πάνω από τη γη κι απ’ τους ουρανούς.

Οι δυο γερανοί μου ’φεραν φωτιές
πως εκεί μακριά για άλλα μάτια κλαις
αχ καημέ μου εσύ πώς ανάβεις πώς
σαν σε τραγουδώ με σβηστό το φως.

Δεν ελπίζω δεν λίγο να σε δω
λόγια στο θεό δεν παρακαλώ
ποιος θεός κοιτά και ποιος ευλογεί
πέρα απ’ τα βουνά που ξυπνάς εσύ.

Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια ταξιδεύουν: «Παράπονο» (Yar Ko Parag) – «Ξενιτιά» (Bingeol) – “Kouyr Grounk” (Δυο γερανοί): Χάικ Γιαζιτζιάν

Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια όχι… και από 26/10/2020 νέα ονομασία: Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια ταξιδεύουν… Τι κι αν γράφτηκαν πριν από πολλά χρόνια, κάποια τραγούδια συνεχίζουν να  συγκινούν, να συντροφεύουν τις μικρές και μεγάλες στιγμές των ανθρώπων, να εκφράζουν τις αγωνίες, τον πόνο και τα όνειρά τους, να εμπνέουν τους αγώνες τους.

Η στήλη, χωρίς να διεκδικεί το αλάθητο ή τον τίτλο του «ειδικού», «παίζει» τραγούδια που γράφτηκαν για τον έρωτα, την αγάπη, το μεροκάματο, τη μετανάστευση, τον αγώνα για λευτεριά και για καλύτερη ζωή. Τραγούδια γραμμένα από ποιητές, αλλά κι από δημιουργούς που δεν διάβασαν ποτέ στη ζωή τους ποίηση… Ανασκαλεύοντας το παρελθόν και ψηλαφώντας την ιστορία τους, πότε γράφτηκαν, σε ποιες συνθήκες, από ποιους πρωτοτραγουδήθηκαν, ποιοι τα τραγουδούν στις μέρες μας.

Χωρίς διαχωρισμούς, χωρίς αποκλεισμούς, τραγούδια ελληνικά και «ξένα», με γνώμονα ότι, εκτός από το να θυμίζουν εικόνες από το παρελθόν, συναρπάζουν τις αισθήσεις, γεννούν συναισθήματα, εμπνέουν και συγκινούν σήμερα.

Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια ταξιδεύουν… Ακούστε τα όλα εδώ.