Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια ταξιδεύουν: «Strange Fruit»

Το 1939 κυκλοφορεί στις ΗΠΑ, με τη φωνή της Μπίλι Χόλιντέι, το «Strange Fruit», ίσως το πρώτο ηχογραφημένο τραγούδι στη μητρόπολη του καπιταλισμού που αναφέρεται στ’ ανθρώπινα δικαιώματα. Βασίζεται στο ποίημα Bitter Fruit του Άμπελ Μέροπολ, καθηγητή γυμνασίου του Μπρονξ και μέλος του ΚΚ ΗΠΑ, που περιγράφει την φρίκη του στη θέα της φωτογραφίας δυο μαύρων που είχαν λιντσαριστεί και κατόπιν κρεμαστεί σε δέντρο, στο Μάριον της πολιτείας της Ιντιάνα. Υπό το φόβο αντιποίνων ο Μέροπολ το υπογράφει με το ψευδώνυμο Λιούις Άλλαν…

Η Χόλιντεϊ αρχικά πρότεινε στην εταιρεία της, την «Columbia», να ηχογραφήσει το «Strange Fruit» για να εισπράξει αρνητική απάντηση. Με την επιμονή της όμως κατάφερε να εξασφαλίσει την άδεια να το ηχογραφήσει σε άλλο στούντιο. Έτσι στη δεύτερη πλευρά ενός δίσκου γραμμοφώνου, της εταιρείας «Commodore Records», θα ηχογραφηθεί ένα από τα πιο όμορφα τραγούδια που θα ερμηνεύσει στη σύντομη πορεία της, που συνάμα θ’ αποτελέσει τη μεγαλύτερη εμπορική επιτυχία της. Το τραγούδι σύντομα γίνεται ύμνος κατά του φυλετικού ρατσισμού στις ΗΠΑ, σύμβολο των μαύρων στον αγώνα τους κατά του λιντσαρίσματος.

Η Μπίλι Χόλιντεϊ (Billie Holiday) υπήρξε από τις σπουδαιότερες ερμηνεύτριες της τζαζ. Γεννημένη ως Ελεονόρα Φάγκαν (Eleanora Fagan), στη Φιλαδέλφεια των ΗΠΑ, στις 7 του Απρίλη 1915, μεγάλωσε μες στη φτώχεια, σε γκέτο. Εγκατέλειψε το σχολείο για να δουλέψει κάνοντας θελήματα σε οίκο ανοχής. Σε ηλικία 12 ετών συλλαμβάνεται για πορνεία, βιώνει την εγκατάλειψη από τη μητέρα της και ακολουθούν η κακομεταχείριση, ο βιασμός, τ’ αναμορφωτήρια, οι κοινωνικές διακρίσεις. «Φαίνεται πως κανένας δεν τραγουδάει όπως τραγουδάω εγώ τη λέξη “πείνα” και τη λέξη “αγάπη”. Είναι γιατί γνωρίζω καλά τι εννοούν αυτές οι λέξεις» έχει πει στην αυτοβιογραφία της. Αναζητώντας δουλειά ως χορεύτρια καταλήγει να κάνει οντισιόν για τραγουδίστρια. Θα γίνει μια από τις πρώτες μαύρες τραγουδίστριες που συνεργάζεται με ορχήστρα που παίζουν λευκοί μουσικοί. Έχει ερμηνεύσει επίσης τραγούδια του μπλουζ ρεπερτορίου, ενώ έγραψε και δικά της. Η ανοδική καλλιτεχνική της πορεία θα «τσακιστεί» πάνω στον «τοίχο» της εξάρτησης από τα ναρκωτικά και το αλκοόλ. Έφυγε από τη ζωή στις 17 του Ιούλη 1959, στα 44 της χρόνια, από κίρρωση του ήπατος.

Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια ταξιδεύουν: «Strange Fruit»

Η Χόλιντεϊ ηχογράφησε το «Strange Fruit», ως φόρο τιμής στον πατέρα της που έχασε τη ζωή του από πνευμονία, επειδή του αρνήθηκαν την είσοδο σε νοσοκομείο για νοσηλεία εξαιτίας του χρώματος του δέρματός του… «Την πρώτη φορά που το τραγούδησα νόμισα ότι κάναμε μεγάλο λάθος. Είχα τελειώσει και επικρατούσε απόλυτη σιωπή. Δεν ακουγόταν τίποτα. Ξαφνικά κάποιος άρχισε να χειροκροτεί, και με μιας όλοι άρχισαν να χειροκροτούν από παντού και να ζητωκραυγάζουν» έχει πει. Στο τέλος κάθε παράστασής ερμήνευε το τραγούδι με τα φώτα σβηστά κι έναν προβολέα να τη φωτίζει στη σκηνή.

«Τα δέντρα του νότου έχουν έναν παράξενο καρπό
με αίμα στα φύλλα και στις ρίζες
Ένα μαύρο κορμί ταλαντεύεται από την αύρα του Νότου
περίεργος καρπός κρεμασμένος στις λεύκες…».

Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια όχι… και από 26/10/2020 νέα ονομασία: Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια ταξιδεύουν… Τι κι αν γράφτηκαν πριν από πολλά χρόνια, κάποια τραγούδια συνεχίζουν να  συγκινούν, να συντροφεύουν τις μικρές και μεγάλες στιγμές των ανθρώπων, να εκφράζουν τις αγωνίες, τον πόνο και τα όνειρά τους, να εμπνέουν τους αγώνες τους.

Η στήλη, χωρίς να διεκδικεί το αλάθητο ή τον τίτλο του «ειδικού», «παίζει» τραγούδια που γράφτηκαν για τον έρωτα, την αγάπη, το μεροκάματο, τη μετανάστευση, τον αγώνα για λευτεριά και για καλύτερη ζωή. Τραγούδια γραμμένα από ποιητές, αλλά κι από δημιουργούς που δεν διάβασαν ποτέ στη ζωή τους ποίηση… Ανασκαλεύοντας το παρελθόν και ψηλαφώντας την ιστορία τους, πότε γράφτηκαν, σε ποιες συνθήκες, από ποιους πρωτοτραγουδήθηκαν, ποιοι τα τραγουδούν στις μέρες μας.

Χωρίς διαχωρισμούς, χωρίς αποκλεισμούς, τραγούδια ελληνικά και «ξένα», με γνώμονα ότι, εκτός από το να θυμίζουν εικόνες από το παρελθόν, συναρπάζουν τις αισθήσεις, γεννούν συναισθήματα, εμπνέουν και συγκινούν σήμερα.

Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια ταξιδεύουν… Ακούστε τα όλα εδώ.