Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια ταξιδεύουν: «Το γυφτάκι»

Όταν σε κάποια συνέντευξη* ρωτήθηκε γιατί ασχολήθηκε µε το κοινωνικό τραγούδι, ο Κώστας Χατζής έδωσε την απάντηση: «Γιατί γεννήθηκα περιθωριακός. Και εγώ μπορεί να είμαι περιθωριακός γιατί είμαι γύφτος, υπάρχουν όμως και Έλληνες που αν και δεν είναι γύφτοι είναι περιθωριακοί. Είτε γιατί είναι φτωχοί είτε γιατί δεν είχαν να σπουδάσουν».

Έχοντας βιώσει ο ίδιος με σκληρό τρόπο τον κοινωνικό αποκλεισμό λόγω της καταγωγής του, τον στενοχωρεί μέχρι σήμερα που το ελληνικό κράτος δεν ασχολήθηκε ποτέ σοβαρά με τα τεράστια προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι Ρομά στην Ελλάδα. Στην ίδια συνέντευξη είχε τονίσει: «Τα τραγούδια µου όμως δεν ήταν επαναστατικά αλλά ρεαλιστικά. Αναφερόμουν στην καταδυνάστευση της φυλής. ∆εν µε ενδιέφερε να λέω για το τσιγγάνικο αίμα ή ερωτικά τραγούδια»…

Στο διπλό άλμπουμ με τίτλο «Το ταμ ταμ» που κυκλοφόρησε το 1980 (Κώστας Χατζής – Μαρινέλλα), εμπεριέχεται ένα τραγούδι που μέχρι τις μέρες μας συνεχίζει να προκαλεί αίσθηση στο άκουσμά του. «Τους στίχους έχει γράψει ο ποιητής Φώντας Φιλέρης και αναφέρεται στα ανθρώπινα καθήκοντα. Ποιο είναι το ανθρώπινο καθήκον στη συγκεκριμένη περίπτωση; Να διασκεδάζεις µε το γυφτάκι ή να το βοηθήσεις να πάει στο σχολείο; Μέσα από τα τραγούδια αυτά προσπάθησα να καταγγείλω όλα αυτά τα πράγματα µε έμμεσο τρόπο, χωρίς να προσβάλω την πολιτεία» λέει για «Το γυφτάκι» ο Κώστας Χατζής.

Το γυφτάκι

Νεογέννητο βλαστάρι λερωμένο
στ’ απόνερα του κόσμου ξεπλυμένο,
δεν έμαθε βιβλίο να διαβάζει
γυφτάκι, ο λαός μας το φωνάζει
δεν έμαθε βιβλίο να διαβάζει…

Γυφτάκι, χόρεψέ μας τσιφτετέλι
να φας ένα κομμάτι απ’ το καρβέλι,
κι αυτό, σαν πιθηκάκι μαθημένο
δαγκώνει το χαλκά που είναι δεμένο,
γυφτάκι, χόρεψέ μας τσιφτετέλι…

Το βράδυ, στη μεγάλη την πλατεία
το πιάσανε να κάνει επαιτεία,
σε κάτι λεπτεπίλεπτους τουρίστες
που ‘μοιαζαν περισσότερο μ’ αρτίστες,
σε κάτι λεπτεπίλεπτους τουρίστες…

Γυφτάκι, σε κοιτάζουν οι ανθρώποι,
ρεζίλι θα γενούμε στην Ευρώπη,
γυφτάκι, δύο πήχες όλο κι όλο
ποιος σου ’μαθε της ζητιανιάς το ρόλο,
γυφτάκι, σε κοιτάζουν οι ανθρώποι…

Αφέντη, αν μου δώσεις δυο δραχμούλες
θα κάνω δεκαπέντε κωλοτούμπες,
αφέντη, αν μου δώσεις και τσιγάρο
θα κάτσω σαν μαϊμού να το φουμάρω
αφέντη, δώσε δύο δραχμούλες…

Αφέντη που με βάζεις και χορεύω,
εσύ με έμαθες να ζητιανεύω…

Ο σπουδαίος συνθέτης και ερμηνευτής που κοσμεί με την πολύχρονη διαδρομή του το καλό τραγούδι, μακριά από ρεύματα και μόδες, δεν έπαψε ν’ αγωνίζεται με αξιοπρέπεια, από το μετερίζι της τέχνης του, ενάντια στις φυλετικές και κοινωνικές ανισότητες, και να υπερασπίζεται τα ανθρώπινα δικαιώματα με επιμονή και χωρίς να χάνει την πίστη του. Με την ευκαιρία της κυκλοφορίας ενός δίσκου του, πριν πολλά χρόνια είχε πει: «Παρόλο που μας έχουν διαρρήξει τα πάντα, δεν μπόρεσαν να μας διαλύσουν το όνειρο και την ελπίδα».

***

Η συνεργασία των Σταμάτη Κραουνάκη – Λίνας Νικολακοπούλου με την Τάνια Τσανακλίδου στο δίσκο «Μαμά γερνάω» (1988), «γέννησε» θαυμάσια και διαχρονικά τραγούδια («Μοίρες», «Πάμε κάπου», «Η Σουλτάνα η Φωφώ» κ.ά) με πιο γνωστό ίσως το ομότιτλο, «Μαμά γερνάω». Ανάμεσά τους στέκεται ισάξια το «Γυφτάκι»:

Γυφτάκι

Μ’ ένα σπασμένο καθρεφτάκι
στον κόσμο βγαίνει το γυφτάκι
και χάνεται
Σάββατο στην Αγιά Βαρβάρα
και εσύ θεέ και ήλιε βάρα
δεν πιάνεται

Μαύρα τα μάτια κι οι βλεφαρίδες
και μονοπάτια με νυχτερίδες
καρφί δεν καίγεται
Κι εσύ μια μέρα που δε με είδες
και τι θα γίνει και που με είδες
ζωή δε λέγεται

Τα μεσημέρια μεσ’ την νταλίκα
που πάει δεν ξέρει κι έχει μια γλύκα
κι αισθάνεται
πως πάνε κι έρχονται τα χρόνια
σαν της νταλίκας τα πεπόνια
και χάνεται

άσε με, άσε με, άσε με…
και σαν ντέφι πιάσε με…

Οι στίχοι της Λίνας Νικολακοπούλου χωρίς να είναι καταγγελτικοί «ζωγραφίζουν» εικόνες βγαλμένες από τη ζωή των Ρομά, που βρίσκεται εγκλωβισμένη ανάμεσα στη φαινομενική  ελευθερία και τα αδιέξοδα που γεννά ο κοινωνικός αποκλεισμός που βιώνουν από τη στιγμή που βλέπουν το φως της ζωής…

Συγκλονιστική η ερμηνεία της Τάνιας Τσανακλίδου στη ζωντανή ηχογράφηση στο «Μετρό» (2003-2005) με τη συνοδεία σπουδαίων μουσικών: Μανώλης Καραντίνης (μπουζούκι), Γιάννης Παπαζαχαριάκης (κιθάρα),  Παναγιώτης Τσεβάς (ακορντεόν):

(*Συνέντευξη στην Έμυ Ντούρου που δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα Documento)

Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια ταξιδεύουν: «Το γυφτάκι» – Κώστας Χατζής, Τάνια Τσανακλίδου

Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια όχι… και από 26/10/2020 νέα ονομασία: Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια ταξιδεύουν… Τι κι αν γράφτηκαν πριν από πολλά χρόνια, κάποια τραγούδια συνεχίζουν να  συγκινούν, να συντροφεύουν τις μικρές και μεγάλες στιγμές των ανθρώπων, να εκφράζουν τις αγωνίες, τον πόνο και τα όνειρά τους, να εμπνέουν τους αγώνες τους.

Η στήλη, χωρίς να διεκδικεί το αλάθητο ή τον τίτλο του «ειδικού», «παίζει» τραγούδια που γράφτηκαν για τον έρωτα, την αγάπη, το μεροκάματο, τη μετανάστευση, τον αγώνα για λευτεριά και για καλύτερη ζωή. Τραγούδια γραμμένα από ποιητές, αλλά κι από δημιουργούς που δεν διάβασαν ποτέ στη ζωή τους ποίηση… Ανασκαλεύοντας το παρελθόν και ψηλαφώντας την ιστορία τους, πότε γράφτηκαν, σε ποιες συνθήκες, από ποιους πρωτοτραγουδήθηκαν, ποιοι τα τραγουδούν στις μέρες μας.

Χωρίς διαχωρισμούς, χωρίς αποκλεισμούς, τραγούδια ελληνικά και «ξένα», με γνώμονα ότι, εκτός από το να θυμίζουν εικόνες από το παρελθόν, συναρπάζουν τις αισθήσεις, γεννούν συναισθήματα, εμπνέουν και συγκινούν σήμερα.

Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια ταξιδεύουν… Ακούστε τα όλα εδώ.