«Τα μπλουζ του Θάνου» – Συνομιλώντας με τις μελωδίες του Θάνου Μικρούτσικου στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών

Στη συναυλία «Τα μπλουζ του Θάνου» στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, την Κυριακή 6 Νοεμβρίου στις 9 το βράδυ, βασικοί συνεργάτες του Θάνου που πορεύτηκαν μαζί του σε διαφορετικές περιόδους προσεγγίζουν μουσικές στιγμές του συνθέτη με τον τρόπο που εκείνος θα ήθελε. Μέσα από μια σύγχρονη ματιά, ενσωματώνοντας την τάση του συνθέτη προς τον σύγχρονο αυτοσχεδιασμό. Αγγίζουν τις μελωδίες του και συνομιλούν μαζί τους, ενώ ο Χρήστος Θηβαίος τραγουδάει Καββαδία («Λύχνος του Αλλαδίνου», «Ένα μαχαίρι», «William George Allum» κ.ά.) Μπρεχτ, Τριπολίτη («Μπουμ», «Ένα μπλουζ η αγάπη μου πένθιμο»), Καβάφη, Ελευθερίου («Άμλετ»). Συμμετέχουν οι μουσικοί: Καλλίστρατος Δρακόπουλος (τύμπανα), Μάξιμος Δράκος (πιάνο), Γιώτης Κιουρτσόγλου (μπάσο), David Lynch (σαξόφωνο, φλάουτο, κρουστά) και Θύμιος Παπαδόπουλος (πνευστά).

Ο Θάνος Μικρούτσικος, ο σπουδαίος συνθέτης που σφράγισε με το έργο του την ελληνική μουσική δένοντας τα τραγούδια του με τις προσωπικές μας στιγμές αλλά και με την ιστορία του τόπου μας, ήταν ένας ανήσυχος καλλιτέχνης που αναζητούσε πάντα τη διεύρυνση των ορίων στη δημιουργία του, ανανεώνοντας τα τραγούδια και τις μουσικές του μέσα από νέους φακούς, καθώς θεωρούσε ότι η πρωτοπορία είναι μια συνεχής διαδικασία. Άλλωστε, ο ίδιος υποστήριζε πάντα ότι η φόρμα συμβαδίζει με την εποχή της: «Η διεύρυνση των ορίων επιχειρείται συνεχώς στη μουσική. Κι αυτό είναι η πραγματική πρωτοπορία. Και δεν αποτελεί πρωτοπορία η ανακάλυψη ενός εντελώς καινούργιου πράγματος που δεν έχει προϋπάρξει. Όλα έχουν υπάρξει.»

Ένα από τα χαρακτηριστικά της μουσικής του Θάνου Μικρούτσικου είναι ότι πειραματιζόταν σε νέες μουσικές φόρμες και συνεργαζόταν με νέους ανθρώπους τολμώντας πάντα μια καινούργια προσέγγιση στα τραγούδια του. Μπαλάντες, μελωδίες, λαϊκά τραγούδια βαφτίζονται και ξαναγεννιούνται με ροκ και τζαζ ηχοχρώματα και με σύγχρονο ηλεκτρικό ήχο.

Από τα χρόνια του 1970 εμφανίζονται στα τραγούδια του Θάνου Μικρούτσικου αυτοσχεδιασμοί και στοιχεία της τζαζ, όπως για παράδειγμα στη «Ρόζα Λούξεμπουργκ» σε στίχους του Μάνου Ελευθερίου που κυκλοφόρησε με τη φωνή της Μαρίας Δημητριάδη σε δίσκο 45 στροφών πριν τα Τροπάρια για φονιάδες. Ο ίδιος ο συνθέτης λέει στην αυτοβιογραφία του, στο βιβλίο του Οδυσσέα Ιωάννου Ο Θάνος κι ο Μικρούτσικος / Μια αυτοβιογραφία μέσα από 24 συναντήσεις:

«Η “Ρόζα Λούξεμπουργκ” είναι ένα κομμάτι που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ίσως και το πρώτο έντεχνο τζαζ-ροκ κομμάτι του ελληνικού τραγουδιού και έχει –για παράδειγμα– το εξής χαρακτηριστικό: τα τέσσερα κλαρινέτα που παίζουν –και μόνο το άκουσμα ότι παίζουν τέσσερα κλαρινέτα σε μια μπάντα οκτώ οργάνων είναι κάτι το ασυνήθιστο– παίζουν σε απόσταση ημιτονίων το καθένα από το επόμενο. Αυτό αυτόματα σημαίνει επιρροή από τη σύγχρονη μουσική, αλλά, παρ’ όλα αυτά, το τραγούδι διατηρεί την αμεσότητά του.» (Μικρούτσικος σε Ιωάννου, 2011: 60)

Και στα Πολιτικά τραγούδια όμως βλέπουμε στοιχεία αυτοσχεδιασμού, έναν δίσκο που κυκλοφόρησε το 1975, ενώ καθαρές τζαζ-ροκ αναφορές υπάρχουν στο κομμάτι «Το κακόηθες μελάνωμα» από το Εμπάργκο και κυρίως στη live εκδοχή του από το Αρχαίο Ωδείο της Πάτρας, τον Ιούλιο του 1982, που συμπεριλήφθηκε στο LP «Αραπιά για λίγο πάψε να χτυπάς με το σπαθί.»

Το «Τρίο για πιάνο, ηλεκτρικό μπάσο και ντραμς» είναι το πρώτο καθαρό τζαζ έργο που γράφει ο Θάνος το 1981, ενώ τα επόμενα χρόνια συνθέτει μια σειρά έργα: «Τζοκόντα 87», «Φαντασία Νο1», «Persistence», «Memories», «Φαντασία Νο2» και «Κύκλοι».

Το 2003 γίνεται πραγματικότητα ένα ακόμα μεγάλο στοίχημα του συνθέτη. Είναι το έργο του Music Stories για βιμπράφωνο, ορχήστρα εγχόρδων, κλαρινέτο και κρουστά που παίζεται στην Αίθουσα Φίλων της Μουσικής του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών και κυκλοφορεί από τη θρυλική δισκογραφική εταιρία των μεγάλων μουσικών της τζαζ Blue Note. Ο Θάνος Μικρούτσικος συνεργάζεται με τον διακεκριμένο Αμερικανό βιμπραφωνίστα Γκάρι Μπάρτον στον οποίο αφιέρωσε και το έργο. Μαζί τους η Καμεράτα–Ορχήστρα των Φίλων της Μουσικής και δύο ακόμα σταθεροί συνεργάτες του Θάνου Μικρούτσικου: ο Νίκος Γκίνος στο κλαρινέτο και ο Δημήτρης Δεσύλλας στα κρουστά.

Ο Θάνος Μικρούτσικος δεν σταμάτησε να ανανεώνεται ποτέ. Το βλέπουμε στις πιο διάσημες δουλειές του που έχουν αγαπηθεί από το κοινό. Του αρέσει να τις προσεγγίζει ξανά μέσα από μια νέα ματιά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, ο Σταυρός του Νότου.

«Εκείνο που έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον είναι ότι, ενώ στις μελοποιήσεις του δίσκου κινούμαι στον χώρο της μπαλάντας –ένα χώρο που μπορεί να φαίνεται οικείος και σε ακροατές με ηχητικές εντυπώσεις της δεκαετίας του 1960– μετά την έκδοση του δίσκου άρχισα να παίζω διάφορα κομμάτια του σε συναυλίες με συνεχείς αυτοσχεδιασμούς, φτάνοντάς τα πολλές φορές στην περιοχή της τζαζ μουσικής. Και το πιο σημαντικό: αυτή η σύζευξη της ποίησης του Καββαδία με τους ρυθμούς της τζαζ όχι μόνο δεν κλώτσαγε, αλλά φαινόταν απόλυτα φυσιολογική και νόμιμη. Εδώ βρίσκεται μια ακόμη απόδειξη πως ένας παλιός στίχος, όταν είναι γνήσιος, μπορεί να δεθεί πάρα πολύ ομαλά με μορφές εντελώς σύγχρονες, χωρίς να γίνεται καμιά παραβίαση ή αλλοίωσή του. Κι έτσι γεννήθηκαν οι Γραμμές των οριζόντων», έλεγε σε συνέντευξή του ο Θάνος Μικρούτσικος.