«Τους προβολείς στήσε» – Ο θεατρικός Θάνος Μικρούτσικος στο Ηρώδειο
Συνέντευξη με τους Κώστα Θωμαΐδη, Ρένια Λουιζίδου και Θύμιο Παπαδόπουλο για τις δύο συναυλίες – αφιέρωμα στον Θάνο Μικρούτσικο, που ανοίγουν στο Ηρώδειο στις 15 και 16 Ιούλη
Οι συγκεκριμένες συναυλίες – αφιερώματα στο θεατρικό έργο του Θάνου είναι μια ειδική παραγγελία του Φεστιβάλ, για έναν συνθέτη που σφράγισε με το έργο του όχι μόνο τη μουσική σκηνή του τόπου μας αλλά κι ένα κομμάτι της ατομικής και συλλογικής μας Ιστορίας. Ο Μικρούτσικος αγαπούσε το θέατρο και «έντυσε» με τη μουσική του πολλές ιστορικές θεατρικές παραστάσεις. Από παραστάσεις αρχαίου δράματος μέχρι μιούζικαλ, καμπαρέ, επιθεωρήσεις και θέατρο για παιδιά. Τη μουσική διεύθυνση της συναυλίας θα έχει ο Θύμιος Παπαδόπουλος, τη σκηνοθεσία έχει κάνει η Σεσίλ Μικρούτσικου. Θα τραγουδήσουν ο Χρήστος Θηβαίος, ο Φοίβος Δεληβοριάς, ο Κώστας Θωμαΐδης και η Ρίτα Αντωνοπούλου, ενώ, ανάμεσα στις νότες, κείμενα του Οδυσσέα Ιωάννου και του συνθέτη θα ερμηνεύσει η Ρένια Λουιζίδου.
Εισιτήρια προπωλούνται στα κεντρικά εκδοτήρια (Πανεπιστημίου 39, εντός στοάς Πεσμαζόγλου), στο Ηρώδειο, στο τηλέφωνο 210.3272.000 και στο greekfestival.gr.
Ο «Ριζοσπάστης» είχε τη χαρά να συνομιλήσει με τρεις συντελεστές της συναυλίας, αγαπημένους φίλους του Θάνου και χρόνια συνεργάτες του. Ο Κώστας Θωμαΐδης, ο Θύμιος Παπαδόπουλος και η Ρένια Λουιζίδου μάς μιλάνε για όσα περιλαμβάνει η συναυλία στο Ηρώδειο, για τη σχέση της μουσικής με την παράσταση, αλλά και μοιράζονται αναμνήσεις τους με τον Θ. Μικρούτσικο.
Ο θεατρικός Θ. Μικρούτσικος
Οι δύο συναυλίες είναι αφιερωμένες στα θεατρικά μουσικά έργα του συνθέτη. Οπως μας λέει ο Κώστας Θωμαΐδης, ο καλύτερος τραγουδιστής – κατά τον Θ. Μικρούτσικο – στον ενδιάμεσο χώρο ανάμεσα στο έντεχνο και στο κλασικό τραγούδι, «ο Θ. Μικρούτσικος αγαπούσε πολύ την ποίηση και το θέατρο. Γνώριζε θέατρο. Εχει συνθέσει πολλά έργα. Πολλά είναι γνωστά, τα οποία έχουν δισκογραφηθεί και έχουν πάρει τη θέση τους στην καρδιά του κόσμου. Είναι πολλά τα κομμάτια που ακούγονται και σήμερα αυτόνομα από τα θεατρικά έργα για τα οποία γράφτηκαν. Θα αναφέρω όλη τη δουλειά στον “Γέρο της Αλεξάνδρειας”, τη “Φουέντε Οβεχούνα”, όλο τον Μπρεχτ που στηρίχτηκε πάνω στην παράσταση “80 χρόνια Μπρεχτ” του Ζυλ Ντασέν. Υπάρχουν όμως και τα ανέκδοτα κομμάτια, που και αυτά είναι εξαιρετικά, όπως “Η κυρία του τρένου” του Γ. Σκαρίμπα, παράσταση του 1991. Θεωρώ ότι είναι ένα πρόγραμμα που θα ευχαριστούσε τον Θάνο τόσο για την επιλογή των κομματιών, όσο και για τη σειρά που θα ακουστούν. Ξέρεις, ο Θάνος δεν άφηνε τίποτα στην τύχη, με μαθηματική ακρίβεια οριοθετούσε τα πράγματα. Και αυτό μας το είχε εμφυσήσει».
«Τους προβολείς στήσε» – Ο θεατρικός Θάνος Μικρούτσικος στο Ηρώδειο
Οι συγκεκριμένες συναυλίες έχουν και μια παραπάνω δυσκολία, όπως μας λέει το «alter ego» του Θ. Μικρούτσικου, ο Θύμιος Παπαδόπουλος, που έχει αναλάβει τη διεύθυνση της συναυλίας. «Δεν είναι μια συνηθισμένη συναυλία. Σε μια συναυλία με τραγούδια που έχουν δισκογραφηθεί, υπάρχει μια σαφής αναφορά σε εκτέλεση και εμείς κοιτάμε πώς θα μεταφερθεί στη σκηνή. Στη σκηνική μουσική μερικά κομμάτια βρίσκονται σε μαγνητοταινίες της εποχής, και είναι δύσκολο να τα προσεγγίσει κανείς. Μπορεί να είναι σύντομη ή πολύ μεγάλη η μουσική, μπορεί να είναι πρόχειρη η ηχογράφηση. Αρα, για να ενταχθούν όλα αυτά τα κομμάτια σε μια συναυλία, πρέπει να δεις ξανά την ενορχήστρωση και τη δομή τους, σεβόμενος βέβαια πάντα την επιθυμία του συνθέτη, ειδικά όταν αυτός ο συνθέτης είναι ο Θάνος Μικρούτσικος. Επειδή λοιπόν είναι πάρα πολλά τα έργα, δεν θα μπορούσαμε σε μια παράσταση να έχουμε με ιστορική συνέπεια δείγματα από όλα. Θεωρώ, όμως, ότι είναι μια πρώτη ματιά που κάνουμε οι κοντινοί του άνθρωποι πάνω σε αυτή τη μουσική του».
Η Ρένια Λουιζίδου κρατά έναν αφηγηματικό ρόλο που είναι συνδετικός μεταξύ των τραγουδιών, τα οποία προέρχονται από διαφορετικού είδους παραστάσεις. Μας λέει για τη συναισθηματική φόρτιση που έχουν όλοι οι συμμετέχοντες για αυτή τη συναυλία: «Ετσι όπως έτυχε και με τον κορονοϊό κατέληξε αυτή η συναυλία – εκτός του Μεγάρου – να είναι η πρώτη από τότε που χάσαμε τον Θάνο. Εχει από μόνη της λοιπόν μια φόρτιση συναισθηματική, και για το κοινό και για εμάς που υπήρξαμε συνεργάτες του, φίλοι του. Εγώ τον Θάνο τον γνώρισα πρώτα στο θέατρο και μετά απέκτησα μαζί του μια πιο προσωπική σχέση».
Ο ρόλος της μουσικής στο θέατρο…
Δεν μπορούσαμε να μη σταθούμε στο ρόλο που κρατά η μουσική σε μια παράσταση καθώς και στο πώς εξηγείται το γεγονός, ότι πολλά είναι τα κομμάτια, από τα θεατρικά του Θάνου, που έχουν «αυτονομηθεί». «Αυτό που χαρακτηρίζει το θέατρο σε όλους τους τομείς και τις ειδικότητες είναι η συνεργατικότητα», μας λέει η Ρ. Λουιζίδου. «Ολοι μας ακολουθούμε και υπηρετούμε το όραμα του σκηνοθέτη. Ο ρόλος της μουσικής είναι απόλυτα καθοριστικός, όπως και της ερμηνείας, της σκηνογραφίας… Καταθέτει ο καθένας μας το καλύτερο που μπορεί να δώσει ατομικά, εξυπηρετώντας όμως το συνολικό όραμα. Αυτή είναι η μαγεία του θεάτρου. Πρέπει να εργαστούμε όλοι ομαδικά προς μια κατεύθυνση. Το γεγονός τώρα ότι η μουσική του Θάνου κατάφερε να αυτονομηθεί, αφού πρώτα εξυπηρέτησε 100% την παράσταση, έχει να κάνει με το μέγεθος, την τεράστια δύναμη επικοινωνίας του έργου του. Δεν γίνεται πολύ συχνά, και δεν το προϋποθέτει και η θεατρική μουσική. Υπάρχουν όμως πολύ ειδικές περιπτώσεις, όπως του Θάνου, που αυτό μπορεί να συμβαίνει».
Τα παραπάνω συνέβαιναν καθώς, όπως τονίζει ο Κ. Θωμαΐδης, «όταν ο Θάνος καθόταν να συνθέσει, δεν στεκόταν μόνο στο αυθόρμητο, στο πηγαίο, αλλά το δούλευε, το έφερνε στα δικά του όρια, αποκτούσε τη σφραγίδα του. Δεν έκανε ούτε μια φορά κάτι που δεν είχε τη δική του μουσική σφραγίδα»
Ο Θ. Παπαδόπουλος προσθέτει ότι για τον Θ. Μικρούτσικο «η μουσική έπρεπε να είναι οργανικό μέρος της παράστασης. Να “αναπνέει” μαζί με τη δράση. Μαζί του μάθαμε ότι πρέπει να αντιμετωπίζουμε τη μουσική ως μέρος της σκηνικής δράσης. Τι σημαίνει αυτό; Ο ένας τρόπος, ο πιο προφανής, είναι να τονίζει στοιχεία της σκηνής. Ο δεύτερος τρόπος, λιγότερος προφανής αλλά πολύ ενδιαφέρων, να συμβάλλει στη διεύρυνση της σκηνής και να δίνει διάσταση ευρύτερη από ό,τι φαίνεται. Ο σκηνοθέτης και οι ηθοποιοί μιλούν για κάτι και εσύ με τη μουσική σου για κάτι άλλο, και αυτό δημιουργεί ένα σύνολο διαφορετικό και πολύ ευρύ. Και το θέατρο και η μουσική δεν είναι μια απλή συνένωση λέξεων, αλλά δημιουργούν μια συνολικότερη ζωντανή εμπειρία.
Παρόμοια, ο Θάνος το εφάρμοσε και στη μελοποίηση της ποίησης. Πάντα μας προέτρεπε να διαβάζουμε το ποίημα και δεύτερη φορά, να προσπαθούμε να βρούμε τα κρυμμένα».
Τραγούδια που σε πετυχαίνουν σαν βέλος…
Μιλώντας για τα θεατρικά του Θάνου, ο καθένας από τους συνομιλητές μας έχει να θυμηθεί και κάτι. Ο Κ. Θωμαΐδης από όλες τις συνεργασίες τους ξεχωρίζει τη «Σονάτα του Σεληνόφωτος» του Ρίτσου και τον «Γέρο της Αλεξάνδρειας», μια παράσταση που σκηνοθέτησε ο Ανρί Ρονς και αναφερόταν στο έργο του Καβάφη. «Οταν μου ανακοίνωσε ότι θα πάμε Βρυξέλλες για τη “Σονάτα”, ήταν ένα έργο που το ήξερα και το θεωρούσα πολύ έξω από τις δυνατότητές μου. Κάναμε πρόβες δύο μήνες. Ηταν ένα έργο πολύ δύσκολο, με μουσικές ακροβασίες. Ο Θάνος ήταν εκεί για να με καθοδηγήσει πώς θα μπω στο νόημα του έργου, πώς θα ερμηνεύσω κ.λπ. Πριν φύγουμε είχε γίνει μια εκδήλωση προς τιμήν του Ρίτσου. Από κάτω ήταν ο ποιητής. Ανέβηκα να το παρουσιάσουμε. Ετρεμα, ήμουν σε άλλο κόσμο, άκουγα μέχρι και την ανάσα του Θάνου… Στο τέλος, ο Ρίτσος μου επιφύλαξε μια μεγάλη αγκαλιά…».
Για την Ρ. Λουιζίδου η πρώτη της συνεργασία με τον Θ. Μικρούτσικο στο θέατρο ήταν στο «Ελλάς κατόπιν αορτής» του Λάκη Λαζόπουλου. «Ημουν τόσο μικρή και πρωτάρα στη δουλειά. Πρέπει να ήταν η δεύτερη δουλειά μου στο θέατρο, και ο Θάνος ήταν ένας μύθος μέσα στο μυαλό μου. Εγώ, καινούργια στη δουλειά, ψαρωμένη, ούτε την πόλη δεν ήξερα καλά καλά και έτυχε να συνεργαστώ με έναν άνθρωπο που ήταν ίνδαλμα της γενιάς μου… Ετσι, αναπτύχθηκε μια σχέση δασκάλου – μαθητή. Ακουγα και προσπαθούσα να τα ρουφήξω όλα αυτά. Στην πορεία βέβαια κατάλαβα ότι πάντα μάθαινες από τον Θάνο».
Κλείνοντας, ζητάμε να μας πουν ποιο είναι το τραγούδι που τους συγκινεί περισσότερο. «Εχω μια τεράστια συγκίνηση όταν προσεγγίζω τις μη εκδομένες ηχογραφήσεις», μας λέει ο Θ. Παπαδόπουλος. «Εκεί, η παρουσία του Θάνου είναι πολύ μεγάλη. Και επειδή έχω συμμετάσχει σε πολλές πρόβες και ηχογραφήσεις, γεμίζω αναμνήσεις. Τα τραγούδια αλλάζουν μέσα μας “χρώμα” και με τον καιρό τα βλέπουμε με διαφορετικό μάτι. Με συγκινεί ιδιαίτερα “Το τραγούδι του γάμου” από τη “Φουέντε Οβεχούνα”, καθώς και “Αυτός ο τόπος”, που το παίζαμε και τώρα, αλλά το ξανάκουσα με τη φωνή της Μαίρης (σ.σ. Δημητριάδη)».
Και για τον Κ. Θωμαΐδη και την Ρ. Λουιζίδου η απάντηση είναι κοινή: Η μουσική από τη «Φουέντε Οβεχούνα», παράσταση του 1977 που ανέβηκε στο ΚΘΒΕ σε σκηνοθεσία Γιώργου Μιχαηλίδη. «Είχα δει πολλές φορές την παράσταση. Η μουσική είναι αριστοτεχνικά σχεδιασμένη. Η Δημητριάδη, που τραγουδούσε ζωντανά, είχε απίστευτη εκφραστικότητα, λυρικότητα, πάθος. Τόσο επική», θυμάται ο Κ. Θωμαΐδης, ενώ για την Ρ. Λουιζίδου οι λόγοι είναι συναισθηματικοί: «Γεννήθηκα και μεγάλωσα στη Θεσσαλονίκη. Σπούδασα στο ΚΘΒΕ. Η παράσταση ήταν σχετικά πρόσφατη και επομένως αυτά τα κομμάτια τα δουλέψαμε, τα διδαχτήκαμε. Το “Τραγούδι του γάμου” σε πετυχαίνει σαν βέλος. Και στα 18 μου, όταν το πρωτάκουσα, και τώρα, έχει πάνω μου την ίδια ακαριαία επίδραση…».
Πηγή: Ριζοσπάστης
Κεντρική εικόνα: Ο Χρήστος Θηβαίος, ο Φοίβος Δεληβοριάς, ο Κώστας Θωμαΐδης, η Ρίτα Αντωνοπούλου, η Ρένια Λουιζίδου και ο Θύμιος Παπαδόπουλος προετοιμάζονται για τη μεγάλη συναυλία στο Ηρώδειο, που ανοίγει το πρόγραμμα του φετινού Φεστιβάλ. Στο πιάνο η Αλεξάνδρα Μικρούτσικου, κόρη του μεγάλου συνθέτη (Φωτογραφία: Πηνελόπη Γερασίμου – Πηγή φωτογραφίας: Ιστοσελίδα Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου)
