Βασίλης Τσιτσάνης (Δεύτερο μέρος) | Μεταπολεμικά τραγούδια του έως το 1950

Μετά τον πόλεμο ο Βασίλης Τσιτσάνης έγραψε αξιόλογα τραγούδια που ακούγονται ως τις μέρες μας. Κάποια χαρακτηριστικά θα ακουστούν σε τούτο το αφιέρωμα. Τραγούδια που έγραψε μετά τον πόλεμο, μέχρι το 1950. Κάποια, ο Τσιτσάνης τα έγραψε στην Κατοχή ή πριν από αυτήν αλλά κυκλοφόρησαν μετά το 1946 με 1947.

Ακούγονται κυρίως, οι πρώτες εκτελέσεις, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι και οι νεότερες με αξιόλογους τραγουδιστές, υστερούν. Για παράδειγμα την “Αχάριστη” ο Στρατός Διονυσίου την ερμήνευσε υπέροχα. Υπάρχουν και άλλα παραδείγματα.

Την περίοδο αυτή ο Τσιτσάνης ηχογράφησε, μεταξύ άλλων, τη “Συννεφιασμένη Κυριακή” και το “Κάνε λιγάκι υπομονή”, τραγούδια που σημάδεψαν το λαϊκό τραγούδι. Όμως και τ’ άλλα τραγούδια του δεν υστερούν, είναι σημαντικά και έχουν ταυτιστεί με την χρυσή εποχή του λαϊκού μας τραγουδιού. Δεξιοτέχνης στο μπουζούκι, με τις εμπνευσμένες συνθέσεις και τους υπέροχους στίχους, δικούς του ή άλλων, ο Βασίλης Τσιτσάνης μας παρέδωσε έναν αξιόλογο μουσικό, ας το πούμε έτσι, πολιτισμό.

Μπαξέ Τσιφλίκι

Ο Βασίλης Τσιτσάνης το έγραψε το 1941. Ηχογραφήθηκε το 1946.

Ερμηνεία: Στράτος Παγιουμτζής – β’ φωνή Βασίλης Τσιτσάνης

***

Αράπικο λουλούδι (1947)

Ερμηνεία: Στέλλα Χασκίλ – β’ φωνή Βασίλης Τσιτσάνης

Απόψε σε θυμήθηκα ξανά
η καρδιά μου δε σε ξεχνά
αράπικο λουλούδι μαγικό
Κι όνειρό μου μεθυστικό

Πώς μπορείς εσύ να λησμονήσεις
μια πεντάμορφη που θ’ αγαπήσεις
κι όσα έζησες μ’ αυτήν να σβήσεις
Να την αρνηθείς

Θα σε δέρνει ο πόνος σαν το κύμα
θα σε κυνηγάει σκληρά το κρίμα
και με τη σειρά σου θα ‘σαι θύμα
Θα το πληρωθείς

***

Πέφτουν της βροχής οι στάλες (1947)

Ερμηνεία: Πρόδρομος Τσαουσάκης – Ιωάννα Γεωργακοπούλου

Πέφτουν της βροχής οι στάλες
κι εγώ κάθομαι στις σκάλες
Θα ‘θελα να μπω σαν πρώτα
μα κρατάς κλειστή την πόρτα.

Τι τη θέλεις και την κλείνεις
να μπω μέσα δε μ’ αφήνεις
Είναι συννεφιά και μπόρα
και τι θ’ απογίνω τώρα.

Απορώ τι σου ‘χω φταίξει
άνοιξε, άνοιξε, μπορεί να βρέξει
Πέφτουν της βροχής οι στάλες
κι εγώ κάθομαι στις σκάλες.

***

Σερσέ λα φαμ (1948)

Ερμηνεία: Ελένη Λαμπίρη

Κι αν γυρίζουμε ξενύχτηδες τα βράδια
κι αν ρομάντζες τραγουδάμε στα σκοτάδια
κι αν τα νιάτα μας τα κάναμε ρημάδια
σερσέ λα φαμ, σερσέ λα φαμ.

Κι αν δε πάμε στη δουλειά μας και στο σπίτι
και αν ο έρως, μας τραβάει σαν το μαγνήτη
κι αν γουστάρουμε τον βίο τον αλήτη
και δεν έχουμε στο σήμερα να φαμ’
σερσέ λα φαμ, σερσέ λα φαμ.

Κι αν η μοίρα μας ταράζει στα χαστούκια
κι αν στα μάγουλα το δάκρυ κάνει λούκια
κι αν τα τρώμε μέχρι φράγκο στα μπουζούκια
και στην ψάθα κακομοίρηδες ψοφάμ’
σερσέ λα φαμ, σερσέ λα φαμ.

***

Γιατί με ξύπνησες νωρίς (1948)

Σύνθεση, στίχοι: Βασίλης Τσιτσάνης

Ερμηνεία: Πρόδρομος Τσαουσάκης – β’ φωνές: Ιωάννα Γεωργακοπούλου, Βασίλης Τσιτσάνης

Γιατί με ξύπνησες πρωί, μέσα στον ύπνο το βαρύ
γιατί την πόρτα μου χτυπάς, τι θέλεις τώρα, τι ζητάς

Να με γελάς κουράστηκα, βαριά σε καταράστηκα
απ’ τη ζωή μου πέρασες, με τσάκισες με γέρασες

Στον ύπνο είχα βυθιστεί και όλα είχαν ξεχαστεί
γιατί την πόρτα μου χτυπάς, πρωί – πρωί να με ξυπνάς
δε θέλω πια να μ’ αγαπάς

***

Αργοσβήνεις μόνη (1947)

Ερμηνεία: Ιωάννα Γεωργακοπούλου – Στελλάκης Περπινιάδης

Αχ στης ζωής τη στράτα
αργοσβήνεις μόνη δίχως να ‘χεις καμιά συντροφιά μαυρομάτα
Πώς κλαίω και θρηνώ για τα γλυκά σου νιάτα

Αν σε απάτησε και σε τραυμάτισε
ο έρωτας που φωτίζει τα μάτια σου
τα πανάκριβα παλάτια σου
η αγάπη μου θα σε γιατρεύει
και τ’ όνειρό σου το παλιό θα ζωντανέψει 

***

Αχάριστη (1947)

Ερμηνεία: Ιωάννα Γεωργακοπούλου, Στελλάκης Περπινιάδης, Βασίλης Τσιτσάνης

Δεν ρώτησες τόσον καιρό για μένα
πώς πέρασα τρελή στην ξενιτιά.
Σ’ αγάπησα, δυστύχησα για σένα
και σέρνομαι κακούργα μακριά.

Τα βάσανά μου μ’ έριξαν στα ξένα
και μ’ είχαν της ζωής κατάδικο.
Αχάριστη δεν πονέσεις για μένα
κι αυτό το βρίσκω να ‘ναι άδικο.

Μου είπανε πως ζεις ευτυχισμένη
θεότρελη στα πλούτη κολυμπάς
μα μια κατάρα πάντα θα σε δέρνει
του προδομένου ο πόνος της καρδιάς.

***

Κάποια μάνα αναστενάζει (1947)

Ερμηνεία: Στέλλα Χασκίλ – Μάρκος Βαμβακάρης, Βασίλης Τσιτσάνης

Ένα τραγούδι του Βασίλη Τσιτσάνη, με τη συνεργασία του Μπάμπη Μπακάλη και σαφή αναφορά στον Εμφύλιο.

«Ο ιστορικός ενεστώς όλου του τραγουδιού, παρατείνει το νόημα των ρημάτων αδιάκοπα, φτάνοντας μέχρι το σήμερα, προεκτείνοτάς το και στο αύριο, επ’ άπειρον, δείχνοντας την παγκοσμιότητα και τη διαχρονικότητα του θέματος, την απέραντη αγωνία της κάθε μάνας…» – Νέαρχος Γεωργιάδης

Κάποια μάνα αναστενάζει, μερα – νύκτα ανησυχεί,
το παιδί της περιμένει, που έχει χρόνια να το δει.

Μέσα στην απελπισιά της, κάποιος την πληροφορεί
ότι ζει το παλικάρι κι οπωσδήποτε θα ‘ρθει.

Με υπομονή προσμένει, με λαχτάρα στην καρδιά
ο λεβέντης να γυρίσει απ’ τη μαύρη ξενιτιά.

Ένα κορυφαίο τραγούδι που έγινε αφορμή να ψυχρανθούν οι σχέσεις του Β. Τσιτσάνη με τον Μπάμπη Μπακάλη. Ο Μπ. Μπακάλης ισχυριζόταν ότι το τραγούδι είναι δικό του και του το εμπιστεύτηκε στον Τσιτσάνη. Οι διαφορές τους λύθηκαν στα δικαστήρια μετά από είκοσι χρόνια.

Το τραγούδι κυκλοφόρησε καταμεσής του εμφυλίου. Τον Δεκέμβρη του 1947 λογοκρίθηκε, λίγους μήνες μετά την κυκλοφορία του και αφού είχε γίνει γνωστό και είχε διαδοθεί, με πολλές για την δύσκολη εκείνη εποχή πωλήσεις των δίσκων.

***

Συννεφιασμένη Κυριακή (1948 – πρώτη εκτέλεση)

Ερμηνεία: Πρόδρομος Τσαουσάκης – Σωτηρία Μπέλλου

Συννεφιασμένη Κυριακή
μοιάζεις με την καρδιά μου
που έχεις πάντα συννεφιά
Χριστέ και Παναγιά μου

Είσαι μια μέρα σαν κι αυτή
που ‘χασα την καρδιά μου
συννεφιασμένη Κυριακή
ματώνεις την καρδιά μου

Όταν σε βλέπω βροχερή
στιγμή δεν ησυχάζω
μαύρη μου κάνεις τη ζωή
και βαριαναστενάζω

***

Συννεφιασμένη Κυριακή

Από ηχογράφηση που έγινε μετά το τέλος του προγράμματος, στο “Χάραμα” όπου εμφανίζονταν ο Βασ. Τσιτσάνης. Η πρωτοβουλία για την ηχογράφηση και άλλων τραγουδιών του Τσιτσάνη, ήταν του μουσικολόγου Simha Arom.

Στην δεύτερη φωνή η Ελένη Γεράνη.

Ο Τσιτσάνης τη “Συννεφιασμένη Κυριακή” την έγραψε στην Κατοχή:

«Κατά την περίοδο της Κατοχής στη Θεσσαλονίκη, εμπνεύστηκα τη Συννεφιασμένη Κυριακή. Και μου έδωσε την αφορμή ένα από τα τραγικά περιστατικά που συνέβαιναν τότε στο τόπο μας, με την πείνα, τις συλλήψεις, τις εκτελέσεις…

»Το είχα έτοιμο από τότε, με τον αρχικό τίτλο Ματωμένη Κυριακή, διότι εκείνη τη βαριά χειμωνιάτικη νύχτα Κυριακή, είδα με τα μάτια μου το θάνατο ενός παληκαριού. Μάτωσε η καρδιά μου…Το γραμμοφώνησα το 1948…»

Ο ίδιος ο Τσιτσάνης, γενικά, για το Λαϊκό Τραγούδι, λέει:

«Η Κατοχή είναι η πιο συγκλονιστική πρόοδος του Λαϊκού Τραγουδιού, και αυτή, όπως φαίνεται πια καθαρά κάθε μέρα, σημάδεψε και την καριέρα μου και τη ιστορία της λαϊκής μουσικής. Διότι, αν προπολεμικά έγινε το ξεκίνημά μου στα γραμμόφωνα σαν λαϊκού συνθέτη και έγινε πραγματική επανάσταση στο Λαϊκό Τραγούδι, η Κατοχή υπήρξε η εποχή που έδωσα ό,τι καλύτερο είχα στην ψυχή μου…Η Κατοχή με δυο λόγια, είναι η καρδιά του Λαϊκού Τραγουδιού.»

Αμφισβητήθηκαν οι στίχοι του τραγουδιού, ότι δεν είναι, τουλάχιστον όλοι, του Βασίλη Τσιτσάνη.

Ο Τσιτσάνης σε συνέντευξη του στον αξέχαστο Πάνο Γεραμάνη, παραδέχτηκε ότι οι στίχοι έγιναν σε συνεργασία με τον φίλο του, Αλέκο Γκούβερη, όχι όμως ολοκληρωτικά. Ο ίδιος ο Γκούβερης εξάλλου, είχε αναφέρει ότι συνέβαλε στην αποπεράτωση των στίχων με την προσθήκη ενός μόνο κουπλέ.

Η “Συννεφιασμένη Κυριακή”, και στους στίχους και στη σύνθεση είναι το αριστούργημα του λαϊκού μας τραγουδιού, και κουβαλάει τη δική του ιστορία, αλλά και την ιστορία μιας δύσκολης εποχής για την Ελλάδα.  Ας μας εμπνέει, λοιπόν, ακόμα και σήμερα.

***

Παίξε Χρήστο το μπουζούκι (1949)

Ερμηνεία: Μαρίκα Νίνου – Πρόδρομος Τσαουσάκης

***

Χωρίσαμε ένα δειλινό

Ερμηνεία: Καίτη Γκρέυ – β’ φωνή Βασ. Τσιτσάνης

Από την ταινία “Ορφανή σε ξένα χέρια” (1962) του Ερρίκου Θαλασσινού.

Η πρώτη εκτέλεση έγινε το 1947 με τον Πρόδρομο Τσαουσάκη.

***

Κάνε λιγάκι υπομονή (1949)

Ερμηνεία: Σωτηρία Μπέλλου – β’ φωνή Βασ. Τσιτσάνης

«Κι ακριβώς εκείνο τον καιρό ο Βασίλης Τσιτσάνης γράφει το “Κάνε λιγακι υπομονή”. Εκ πρώτης όψεως μοιάζει με ερωτικό τραγούδι: ένα πρόσωπο που είναι παρόν, είναι ερωτευμένο και λεχταρά το γυρισμό ενός άλλου προσώπου που λείπει μακριά. Ένα τρίτο πρόσωπο, συγγενικό ή φιλικό, συμβουλεύει το πρόσωπο που είναι παρόν, να κάνει υπομονή και να έχει αισιοδοξία, γατί το αγαπημένο πρόσωπο – εκείνο που λείπει – δεν θ’ αρχίσει να γυρίσει:

Μην απελπίζεσαι και δε θ’ αργήσει
κοντά σου θα ‘ρθει μια χαραυγή,
καινούργια αγάπη να σου ζητήσει,
κάνε λιγάκι υπομονή.

Διώξε τα σύννεφα απ’ την καρδιά σου
και με το κλάμα μην ξαγρυπνάς·
τι κι αν δε βρίσκεται στην αγκαλιά σου;
Θα ‘ρθει μια μέρα μην το ξεχνάς.

Γλυκοχαράματα θα σε ξυπνήσει
κι ο έρωτάς σας θ’ αναστηθεί·
καινούργια αγάπη θα ξαναζήσει,
κάνε λιγάκι υπομονή.

»Μια πρώτη ένδειξη για την πολιτική σημασία του τραγουδιού, είναι η απαγόρευσή του, που επαναλαμβανόταν σε διαταγές της αστυνομίας ακόμα και μετά το τέλος του εμφυλίου πολέμου. Οι αστυνομικοί, χωροφύλακες έσπαγαν με λύσσα τις πλάκες με αυτό τραγούδι, όπου κι αν το συναντούσαν…

»Οριστική απόδειξη για την πολιτική σημασία του τραγουδιού, είναι οι δηλώσεις του ίδιου του Τσιτσάνη:  “Τότε, με τα τραγικά γεγονότα του εμφυλίου πολέμου, ήταν πολύ δύσκολο να γράψεις εκείνο που ήθελες. Υπήρχε η λογοκρισία που δεν έδινε εύκολα άδεια για να γραμμοφωνήσεις τραγούδι. Εννοώ εκείνα που είχαν κατά τη γνώμη τους, υπόπτους στίχους και έβλεπαν κάποια πολιτική σκοπιμότητα. Δεν μπορώ να ξέρω με τι σκεπτικό αποφάσιζαν, πάντως τραγούδι που θα είχε και μια λέξη γύρω από την πολιτική ή τα γεγονότα της εποχής, έπρεπε στα σίγουρα να το απορρίψουνε. Τότε, το 1949 ή λίγους μήνες νωρίτερα, έγραψα, μέσα στα άλλα, και ένα που του έβαζα αλληγορικά λόγια, ακριβώς από το φόβο της λογοκρισίας, αλλά η σημασία του φαίνεται καθαρά…”

»Η λέξη – κλειδί για την αποκρυπτογράφηση του τραγουδιού είναι η “χαραυγή”…

Για μια απολύτως ικανοποιητική και πλήρη ερμηνεία του τραγουδιού, η λέξη “χαραυγή”  πρέπει να θεωρηθεί σαν υποκείμενο: αυτό που λείπει, αυτό που θα έρθει…Θα έρθει η χαραυγή, δηλαδή η ελευθερία και θα διώξει τα σκοτάδια της σκλαβιάς.»

             (Νέαρχος Γεωργιάδης)

***

Μη μου ξαναφύγεις πια

Ερμηνεία: Βασίλης Τσιτσάνης – β’ φωνή Ελένη Γεράνη

Κυκλοφόρησε το 1950, με τον Πρόδρομο Τσαουσάκη και την Ρένα Ντάλλια.

Εδώ ακούγεται από ζωντανή ηχογράφηση, που έγινε με πρωτοβουλία του SIMHA AROM, εκπρόσωπο της UNESCO, καθηγητή και έναν από τους μεγαλύτερους μουσικολόγους.

«Τελικά το βράδυ της Παρασκευής 15 Φεβρουαρίου του 1980, στις 2 1/2 το πρωί, μετά το τέλος του προγράμματος στο “Χάραμα” , όταν έφυγε και ο τελευταίος πελάτης και τα γκαρσόνια, μαζεύτηκαν στη κουζίνα του μαγαζιού, ο Τσιτσάνης με το παλιό του μπουζούκι – όχι ηλεκτρονικό – ο Γιάννης Δέδες με την κιθάρα, ο Μ. Μαλλίδης μπαγλαμά και η Ελένη Γεράνη και βέβαια ο εξουθενωμένος πια AROM…

»Η ηχογράφηση έγινε με πολύ κέφι, χωρίς καμία σχεδόν διακοπή, χωρίς καμία επανάληψη, μια κι έξω…

»Η ιστορία όμως δεν τελειώνει εδώ. Το άλλο πρωί ο ΑROM μετρώντας το χρόνο που ηχογράφησε, είδε ότι του χρειαζόταν κι άλλη μουσική για να συμπληρωθεί ο χρόνος 2 δίσκων που ήθελε να κάνει. Έτσι αποφασίστηκε την Καθαρή Δευτέρα, 18 του μηνός – η μοναδική αργία του Τσιτσάνη κάθε χρόνο στο μαγαζί – να την εκμεταλλευτούν για τα υπόλοιπα.

Το “Χάραμα” εκείνη την ημέρα ήταν κλειστό. Στις 9 το βράδυ μου τηλεφωνεί ο Τσιτσάνης και μου λέει: “ερχόμαστε στο σπίτι σου, που έχει ησυχία να ηχογραφήσουμε…” Μετά από λίγο ήρθε μαζί και ο Δέδες, ο AROM και ένας φίλος για να μεταφράζει τα λεγόμενα…»

»…Ήταν όμως αργά και ο Δέδες έπρεπε να φύγει…

Ο AROM είχε τόσο ενθουσιαστεί που ξαφνικά είπε ότι αν και έπρεπε να φύγει για το Παρίσι στις 5 το πρωί, ευχαρίστως θα ανέβαλε το ταξίδι, αν ο Τσιτσάνης είχε κάτι να παίξει κι άλλο. Πήγαμε δίπλα στο μικρό δωμάτιο “ηχογραφήσεως”, όπου μόνος του πια ο Τσιτσάνης άρχισε να παίζει…»

[Βασίλης Χριστιανός – από το εσώφυλλο του διπλού δίσκου βινυλίου “ΤΟ ΧΑΡΑΜΑ – τραγούδια και ταξίμια του Βασίλη Τσιτσάνη”, όπου υπάρχουν αυτές οι ηχογραφήσεις.]

***

Όμορφη Θεσσαλονίκη (1950)

Ερμηνεία: Πρόδρομος Τσαουσάκης, Ρένα Ντάλλια, Αθανάσιος Γιαννόπουλος, Βασίλης Τσιτσάνης

***

Η καρδιά σου να γίνει χρυσή (1950)

Ερμηνεία: Μαρίκα Νίνου – β’ φωνές Πρόδρομος Τσαουσάκης, Βασίλης Τσιτσάνης

Το δρόμο τον κακό που πήρες θα στον κόψω
και την καρδιά σου την σκληρή
θα την κάνω ν’ αλλάξει το χρώμα
κι από μαύρη να γίνει χρυσή.

***

Τη μοίρα μου την είδα (1950)

Ερμηνεία: Πρόδρομος Τσαουσάκης

Έχω ντουμάνι στην καρδιά και κλαίω λυπημένα
χωρίς να φταίω τίποτα, πληρώνω τα σπασμένα

Απ’ την κακούργα τη ζωή, τίποτα δεν γυρεύω
γιατί εγώ τη μοίρα μου, την είδα και την ξέρω

Μες στις φουρτούνες της ζωής, παλεύω απελπισμένος
γιατί καταδικάστηκα ερήμην ο καημένος

Στον ψεύτη τούτο το ντουνιά, τίποτα δεν γυρεύω
γιατί εγώ τη μοίρα μου, την είδα και την ξέρω

Έριξα ζάρια κι έχασα, κόπηκαν τα φτερά μου
με πνίγει το παράπονο, που έχω στην καρδιά μου

***

Της κοινωνίας η διαφορά

Ο Τσιτσάνης το έγραψε το 1950 ή ’51. Αργότερα έγινε απόπειρα να ηχογραφηθεί με τον Πρόδρομο Τσαουσάκη. Δε κατάφερε όμως να περάσει από την λογοκρισία, τόσων χρόνων και δεν αποτυπώθηκε σε δίσκο, για ολόκληρες δεκαετίες.

Ο Γιώργος Νταλάρας την δεκαετία του ’80, το τραγούδησε.

Εδώ ακούγεται, μέρος του τραγουδιού, από τον ίδιο τον Τσιτσάνη, από ανέκδοτη ηχογράφηση.

Δυο δρόμοι τη χωρίζουνε την κοινωνία τούτη
και φέρνουν μαύρη συμφορά: τη φτώχια και τα πλούτη.

Της κοινωνίας η διαφορά
φέρνει στον κόσμο μεγάλη συμφορά.

Έχει η ζωή γυρίσματα, έχει και μονοπάτια,
γκρεμίζουν φτωχοκάλυβα και χτίζονται παλάτια.

***

Οι φάμπρικες (Γεια σου περήφανη κι αθάνατη εργατιά – 1950)

Ερμηνεία: Πρόδρομος Τσαουσάκης – Μαρίκα  Νίνου – Βασ. Τσιτσάνης

Σφυρίζει η φάμπρικα, μόλις χαράζει,
οι εργάτες τρέχουν για τη δουλειά,
για να δουλέψουνε όλη τη μέρα…
Γεια σου, περήφανη κι αθάνατη εργατιά!

Βλέπεις κοπέλες στα υφαντουργεία
κι άλλες δουλεύουν στα αργαλειά,
στα καπνομάγαζα, στα συνεργεία…
Γεια σου, περήφανη κι αθάνατη εργατιά!

Φράγκο δε δίνουνε για μεγαλεία,
έχουνε μάθει να ζούνε απλά·
στάζει ο ιδρώτα τους χρυσές σταγόνες…
Γεια σου, περήφανη κι αθάνατη εργατιά!

Σφυρίζει η φάμπρικα σαν θα σχολάσουν,
κορίτσια, αγόρια, ζευγαρωτά
με την αγάπη τους θα ξαποστάσουν…
Γεια σου, περήφανη κι αθάνατη εργατιά!

«Αν ο Παναγιώτης Τούντας, στην έξαρση των εργατικών αγώνων του Μεσοπολέμου, με το στίχο “Είμ’ εργάτης τιμημένος, όπως όλη η εργατιά”…ο Βασίλης Τσιτσάνης προχωρεί περισσότερο, προεκτείνοντας και διευρύνοντας τη σημασία αυτής της τάξης, με τα επίθετα ”περήφανη κι αθάνατη”…»

»Οι “Φάμπρικες” μέσα από τους στίχους, τη μελωδία, ακόμα και τον ήχο της σειρήνας του εργοστασίου, που ειδοποιεί τους εργάτες να πιάσουν δουλειά ή να σχολάσουν, ήχο που πλέκεται έντεχνα με τη μελωδία και γίνεται μέρος της, ζωντανεύουν το απέραντο βιομηχανικό τοπίο της εργατούπολης, τις μάζες των εργατών και εργατριών που προχωρούν μέσα στο μισοσκόταδο για να περάσουν τις καγκελόπορτες και τους τοίχους των εργοστασίων. Ήχοι, φωτισμός, σκηνικό, ατμόσφαιρα και άνθρωποι είναι δεμένα σ’ ένα αρκετά μεγαλόπρεπο επιβλητικό πίνακα που η αξία του είναι δύσκολο να αμφισβητηθεί…

»Στη δεύτερη στροφή του τραγουδιού, ο συνθέτης δίνει ξεχωριστή θέση στις γυναίκες, τονίζοντας τη σημαντική και πολυάριθμη παρουσία τους μέσα στην εργατική τάξη. Μ’ αυτό το τρόπο προετοιμάζει την τέταρτη στροφή του, όπου κορίτσια και αγόρια σμίγουν και σχολνάνε “ζευγαρωτά”, οδηγώντας έτσι σε μια συναισθηματική κορύφωση…» –  Νέαρχος Γεωργιάδης

Σίγουρα, άλλο ένα κορυφαίο τραγούδι του Βασίλη Τσιτσάνη.

Πηγές:

1.Από το βιβλίο “Ρεμπέτικο και πολιτική” (εκδ. Σύγχρονη Εποχή) του Νεάρχου Γεωργιάδη.

2.Δημήτρης Χριστιανός, από σημειώσεις του, στο εσώφυλλο του διπλού δίσκου βινυλίου “ΤΟ ΧΑΡΑΜΑ – Τραγούδια και ταξίμια του Βασίλη Τσιτσάνη”.

Το Πρώτο μέρος εδώ

Επιμέλεια αφιερώματος: Στρατής Γαλιάτσος