Τα λευκά φώτα άναψαν, το σκοτάδι έρχεται

Η αρχή έγινε με τον αρχαιολογικό χώρο στην Ακρόπολη – για κάποιο λόγο, όλες οι «καινοτομίες» του Υπουργείου Πολιτισμού πάντα από εκεί ξεκινάνε. Στις 30 Σεπτεμβρίου 2020 και εν μέσω πανδημίας πραγματοποιήθηκε η πρώτη μεγάλη φιέστα του Υπουργείου Πολιτισμού για τη νέα φωταγώγηση του μνημείου, η οποία υλοποιήθηκε με δωρεά του Ιδρύματος Ωνάση.

Σε διαβαθμίσεις του αγνού και αμόλυντου λευκού, τα μνημεία του βράχου άσπρισαν και παράλληλα στρώθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού ο δρόμος, για να βουτήξουν οι ιδιώτες το χέρι τους στο βάζο με το μέλι. Η λειτουργία του ταμείου της Ακρόπολης δόθηκε σε ιδιώτες, οι privé ξεναγήσεις έναντι αδρού αντιτίμου έχουν ήδη ξεκινήσει για τους λίγους προνομιούχους και θα πρέπει να περιμένουμε ότι όλη η διαχείριση του αρχαιολογικού χώρου, δηλαδή η φύλαξη, η συντήρηση, η διαμόρφωση, η αναστήλωση, θα περιέλθουν στα χέρια Διοικητικών Συμβουλίων κάποιου συσταθέντος Νομικού Προσώπου Δημοσίου Δικαίου, κατά τα πρότυπα των πέντε δημόσιων Μουσείων που έγιναν ΝΠΔΔ πέρυσι με νόμο του Κράτους. Και μέσω των διορισμένων Διοικητικών Συμβουλίων οι μεγάλοι επιχειρηματίες θα αρχίσουν το μεγάλο φαγοπότι με τις ευλογίες του Υπουργείου. Με άλλα λόγια, όταν τα λευκά φώτα άναψαν στον βράχο, άναψε και το πράσινο φως στην ιδιωτικοποίηση όλου του μνημείου: η πολιτική της ιδιωτικοποίησης και της εμπορευματοποίησης του Πολιτισμού βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη.

Και βλέπουμε τώρα τη συνέχεια. Πριν από λίγες εβδομάδες σειρά για μια ακόμη φιέστα νέας φωταγώγησης μνημείων είχε ο αρχαιολογικός χώρος του Σουνίου. Παρουσία του Πρωθυπουργού και ορχήστρας κλασικής μουσικής, άσπρισε και ο ναός του Ποσειδώνα μέσω της «γενναιόδωρης» χορηγίας της Metlen Energy & Metals. Ο σκοπός; Να γίνει ο χώρος «πιο λειτουργικός και πιο ελκυστικός», σύμφωνα με το δελτίο τύπου του Υπουργείου Πολιτισμού. Ελκυστικός σε ποιους; Στους τουρίστες για privé ξεναγήσεις. Στα Ιδρύματα για χορηγίες. Στους ιδιώτες για εκμετάλλευση.

Ποιο μνημείο να έχει άραγε σειρά; Ποιο μνημείο θα γίνει πάλλευκο; Οι Δελφοί; Η Ολυμπία; Η Λίνδος; Ποιο θα είναι το επόμενο μνημείο που θα εκφράσει την ελληνική καθαρότητα; Αυτή που τόσο πασχίζουν οι πολιτικές ηγεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού να αναδείξουν; Λευκά ειδώλια, λευκοί ναοί, λευκά αγάλματα, λευκό φως. Η αρχαιολογία στην υπηρεσία της εκάστοτε κυβερνητικής πολιτικής, που απορρίπτει την πολυχρωμία, αμφισβητεί την πανσπερμία και εξακολουθεί να παραδέχεται τη λευκότητα των συμβόλων του κλασικού πολιτισμού. Κι αν «… τα κυκλαδικά ειδώλια της Εποχής του Χαλκού συχνά παρουσιάζονται με μπλε φόντο, θυμίζοντας τα εθνικά χρώματα, με αποτέλεσμα αφενός να εθνικοποιούνται και αφετέρου να εγγράφονται στην αισθητική της λευκότητας»*(1), φανταστείτε πόση εθνικοποίηση έγινε στη φιέστα της νέας φωταγώγησης του ναού του Ποσειδώνα στο Σούνιο όταν από τον λευκό πλέον ναό υψώθηκαν ακτίνες μπλε φωτισμού. Έτσι, για να μην θαμπωνόμαστε από το άσπρο και τα λαμπερά φώτα, αλλά να καταλαβαίνουμε τι συμβολίζουν αυτά.

Λευκό το νέο φως των μνημείων, βυθισμένη στο σκοτάδι όμως η σύγχρονη εργασιακή πραγματικότητα στο Υπουργείο Πολιτισμού, τα έργα του οποίου διεκπεραιώνονται στην πλειονότητά τους από συμβασιούχους εργαζόμενους: εργατικά ατυχήματα, βιαιοπραγίες και κακοποιητική συμπεριφορά εναντίον ΙΔΟΧ προσωπικού, εργασιακή ομηρία, καθυστερήσεις πληρωμών, δυσκίνητη γραφειοκρατία, διακρίσεις μεταξύ εργαζομένων και η λίστα με τα προβλήματα ολοένα και αυξάνεται. Βυθισμένος στο σκοτάδι ο Πολιτισμός, που είναι καταδικασμένος να γίνει εμπόρευμα, με την απολύτως αγοραία αντίληψη της έννοιας. Τα πάλλευκα μνημεία -που είχαν κάποτε χρώμα, αλλά το έχασαν, όπως χάνουν τώρα τον χαρακτήρα τους, καθώς μετατρέπονται σε ντεκόρ για ιδιωτικές μπίζνες- θυμίζουν κατ’ αντιστοιχία τις διάφορες λευκές -πλην κατάμαυρες- νύχτες σε διάφορους δήμους, με απεριόριστα ωράρια λειτουργίας, ελαστικές σχέσεις για τους εργαζόμενους που γίνονται λάστιχο και τον ίδιο πάντα στόχο: τη μεγιστοποίηση του κέρδους.

Γιατί τι ακριβώς συμβολίζουν τα λευκά φώτα που ανάβουν το ένα μετά το άλλο στα μνημεία της χώρας; Πως ό,τι λάμπει δεν είναι χρυσός, αλλά μπορεί να κρύβει πίσω του χρυσοφόρες μπίζνες. Όταν ακούμε πολλούς ευεργέτες, ας κρατάμε μικρό καλάθι, γιατί θα μας το πάρουν όλο. Κι όταν δε μιλάμε για έναν απλό φωτισμό, αλλά για κάτι που έχει εκτυφλωτική λάμψη, πρέπει να είμαστε πάντα υποψιασμένοι να δούμε τι κρύβεται πίσω του. Γιατί πολιτισμός σημαίνει φως, αλλά όταν μιλάμε για φωτισμό, τα πράγματα στη σκοτεινή πλευρά των μνημείων είναι πιο σύνθετα από ό,τι δείχνει η επιφάνεια.

Και δεν είναι μόνο το πάλλευκο φως που ανοίγει πράσινο φως για εργολάβους και ιδιώτες. Είναι ότι μοιάζει πλέον με τα άσπρα λαμπάκια σε εκείνα τα σπίτια, που αντικατέστησαν τον παλιό κόκκινο φωτισμό, και δίνουν το σήμα πως τα πάντα εκδίδονται με στόχο το κέρδος. Κι όσα δεν μπορούν να αποφέρουν τέτοιο, ας μαραζώσουν χωρίς λόγο ύπαρξης, για να γεμίζουν λήμματα και άχρηστους ορισμούς μνημείων στους διεθνείς οργανισμούς.

Πρέπει, όμως, να γίνει από όλους αντιληπτό ότι η σχέση μας με τον Πολιτισμό, η διαχείριση των μνημείων που είναι δημόσιο αγαθό και περιουσία όλων μας, είναι κάτι που αφορά -χωρίς υπερβολή- τους πάντες. Κι αν δεχόμαστε να το λυμαίνεται μια χούφτα συμφέροντα προς όφελός τους, το γεγονός αυτό από μόνο του είναι η μεγαλύτερη ήττα που έχουμε υποστεί, όχι μόνο ως εργαζόμενοι του Υπουργείου Πολιτισμού, αλλά ως πολίτες αυτής της χώρας συνολικά.

Μαρία Χουντάση – Βασίλης Κρίτσας

Υποσημειώσεις

1 Χαμηλάκης, Γ. και Ρ. Γκρηνμπεργκ, «Αρχαιολογία, έθνος και φυλή. Αναμέτρηση με το παρελθόν, αποαποικιοποίηση του μέλλοντος στην Ελλάδα και το Ισραήλ», μτφρ. Μ. Λαλιώτης, 2022: Εκδόσεις Εικοστού Πρώτου, σελ.159.