Ευγένιος Σπαθάρης: «Τη φτώχεια τη δημιουργούνε αυτοί που δε θέλουν το λαό ξύπνιο, που τον θέλουν απομονωμένο και αποβλακωμένο»

«Πολλές φορές ενοχοποιούν τον Καραγκιόζη ότι είναι κλέφτης επειδή έχει μεγάλο χέρι. Ομως κανένας φτωχός δεν είναι κλέφτης. Το χέρι είναι μακρύ για να δίνει καμιά καρπαζιά ή για να αντιμετωπίζει αυτόν που τον καταδιώκει…»

Σαν σήμερα, στις 2 του Γενάρη 1924, γεννήθηκε ο σπουδαίος καραγκιοζοπαίχτης, λαϊκός ζωγράφος και σκηνογράφος Ευγένιος Σπαθάρης, ο μεγάλος δάσκαλος του ελληνικού θεάτρου σκιών.

«Ο Καραγκιόζης είναι το θέατρο του λαού. Αυτά που δε μπορεί ο λαός να τα δώσει, του τα δίνει ο Καραγκιόζης και τ’ ακούνε. Σα να του λέει του λαού ξύπνα λαέ και μη κοιμάσαι, εγώ στα λέω! Το κατάλαβες τι κάνει ο Καραγκιόζης;», έλεγε ο αγαπημένος λαϊκός καλλιτέχνης.

Το όνομά του και η φωνή του ταυτίστηκαν με τον αγαπημένο λαϊκό ήρωα Καραγκιόζη, μέσα από μια πορεία που ξεκίνησε τα χρόνια της μεταξικής δικτατορίας, όταν ο νεαρός Ευγένιος ακολουθούσε τον επίσης καραγκιοζοπαίχτη πατέρα του Σωτήρη, στις περιοδείες του, πέρασε από την Κατοχή, την Αντίσταση, την απελευθέρωση και μετά, συντροφεύοντας το λαό μας  στις χαρές και τις πίκρες του, χαρίζοντας σε πολλές γενιές το γέλιο και την ελπίδα. Αυτή η μεγάλη πορεία έφτασε στο τέλος της μόνο όταν έκλεισε τα μάτια του, μετά από εφτά σχεδόν δεκαετίες ανεκτίμητης προσφοράς στο Θέατρο Σκιών και τον πολιτισμό.

Ο Ευγένιος Σπαθάρης διδάχτηκε την τέχνη του Θεάτρου Σκιών από τον κορυφαίο εκείνη την εποχή καραγκιοζοπαίχτη πατέρα του Σωτήρη Σπαθάρη. Δικές του παραστάσεις άρχισε να δίνει, από παιδί, στα χρόνια της Κατοχής. Ο Ευγένιος Σπαθάρης διηγείται ένα ευτράπελο περιστατικό από τα «πέτρινα» χρόνια που ακολούθησαν μετά την απελευθέρωση:

«Στα Κύθηρα πήγα στους θείους μου. Έτυχε ο ένα σαν είναι αριστερός και ο άλλος να είναι δεξιός. Αλλά ―ο διάολος― έτυχε ο αριστερός να έχει το γαϊδούρι που ήθελα εγώ να βάζω τη σκηνή απάνω. Κι όπου πηγαίναμε μας παρακολουθούσανε. Έπαιξα σ’ όλο το νησί, έφτασα κοντά στο Καψάλι, την πρωτεύουσα, έρχεται λοιπόν ένας αστυφύλακας. Παίζω εγώ… Έρχεται ο χωροφύλακας και μου λέει: «Μου είπε ο διοικητής να έρθει ο Καραγκιόζης στο τμήμα»! Του λέω, τι είπες;! «Τον Καραγκιόζη, να τον πάρω να τον πάω στο τμήμα». Τον Καραγκιόζη θες του λέω; Περίμενε. Πάω τον παίρνω τον Καραγκιόζη και του τον δίνω. «Τι ειν’ κειο;», μου λέει. Ο Καραγκιόζης, να τον πας στο τμήμα. «Ρε… εκείνος που τον παίζει, ρε…». Α, μίλα έτσι χριστιανέ μου… Με παίρνει και με πάει μέσα. Ο διοικητής ανοίγει ένα παράθυρο και μου λέει: «Τον βλέπεις αυτόν; Μαζί ταξιδεύατε. Είσαστε κομμουνιστές κι οι δύο…».

Τα χρόνια που ακολούθησαν ο Ευγένιος Σπαθάρης πήγε την τέχνη του βήματα μπροστά. Ακολούθησε μια λαμπρή πορεία με παραστάσεις σ’ όλη την Ελλάδα και το εξωτερικό, βραβεύτηκε σε διεθνή φεστιβάλ θεάτρου σκιών, σε πολλά μέρη του κόσμου, κατέγραψε την τέχνη του Καραγκιόζη, δίδαξε ηθοποιούς, έκανε εκπομπές  από το ραδιόφωνο και την τηλεόραση, ηχογράφησε δίσκους.

Υπήρξε σκηνογράφος και λαϊκός ζωγράφος, με δεκάδες εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό,  ενώ δημιούργησε  στο Μαρούσι (ιδρύθηκε το 1991), το «Σπαθάρειο» Μουσείο, όπου εκτίθενται φιγούρες, σκηνικά παραστάσεων και ζωγραφικά έργα που σχετίζονται με το Θέατρο Σκιών, δικά του, του πατέρα του αλλά και άλλων δημιουργών.

Ο Ευγένιος Σπαθάρης έλεγε για τον Καραγκιόζη: «Ο Καραγκιόζης αντιπροσωπεύει τον απλό λαό και τα προβλήματά του. Κι ο λαός μας έχει πολύ βασανιστεί, ματώσει και καταπιεστεί. Και δεν ξέρουμε πόσους ακόμα αγώνες θα χρειαστεί να κάνει για να σταθεί ελεύθερος στα πόδια του. Κι ο Καραγκιόζης πάει κόντρα σε κάθε καταπίεση, στη μιζέρια και τη φτώχεια…Είναι φτωχός… Αλλά η φτώχεια δεν είναι κουσούρι. Κι αν πούμε την αιτία της φτώχειας θα πάμε αλλού…Τη φτώχεια τη δημιουργούνε αυτοί που δε θέλουν το λαό ξύπνιο, που τον θέλουν απομονωμένο και αποβλακωμένο».

Ο μεγάλος δάσκαλος του ελληνικού θεάτρου σκιών έφυγε από τη ζωή στις 9 του Μάη 2017.

Πατώντας εδώ μπορείτε να περιηγηθείτε σε όλες τις πολύ ενδιαφέρουσες αναρτήσεις του περιοδικού για τον Ευγένιο Σπαθάρη.