Ντάριο Φο: «Μας κάνετε τη ζωή μας δυσβάσταχτη; Σας κάνουμε τη δική σας δύσκολη»

Στις 13 του Οκτώβρη 2016 έφυγε από τη ζωή ο σπουδαίος Ιταλός θεατρικός συγγραφέας,  ηθοποιός, σκηνογράφος και σκηνοθέτης Ντάριο Φο. Είχε γεννηθεί στις 24 του Μάρτη 1926 στο Σαν Τζιάνο της επαρχίας Βαρέζε.

Παιδί εργατικής οικογένειας, με δημοκρατική παράδοση, σπούδασε στην Ακαδημία Τεχνών  στο Μιλάνο, αλλά σύντομα αφοσιώθηκε στο θέατρο. Με καταβολές από την Κομέντια ντελ άρτε και το θέατρο των Ρουτζάντε, Γκολντόνι και Μολιέρου, ο Φο έλεγε ότι «το θέατρο είναι το αμεσότερο όπλο. Όχι για να δώσει λύσεις, αλλά για να βοηθήσει σε μια μάχη» και ότι «το γέλιο είναι όπλο πολιτικό».

Εξαιρετικά ταλαντούχος γίνεται σύντομα από τους πιο γνωστούς ηθοποιούς και συγγραφείς του ιταλικού θεάτρου. Με τα έργα του κοντράρεται με το κοινωνικό σύστημα της εκμετάλλευσης, χτυπάει αλύπητα την εξουσία του, τάσσεται δίπλα στους καταπιεσμένους και υπερασπίζεται όσους αγωνίζονται για μια δίκαιη κοινωνία.

Ο ίδιος έλεγε: «Η άγνοια είναι η βάση της αδικίας. Σήμερα πρέπει να εκμεταλλευτούμε το γεγονός ότι εμείς οι άλλοι, οι θεατράνθρωποι, οι διανοούμενοι, οι ηθοποιοί, έχουμε το δικαίωμα του λόγου και τη δυνατότητα να ενημερώνουμε τους νέους. Έχουμε το χρέος να αφηγούμαστε τη ζωή. Γιατί αυτό που μου προξενεί τη μεγαλύτερη εντύπωση είναι η βαθιά άγνοια που επικρατεί. Ιδιαίτερα οι νέοι δεν έχουν ιδέα για το τι συμβαίνει, για τις φρικαλεότητες που διαπράττονται στο όνομα του κρατικού συμφέροντος».

Το 1951 ο Ντάριο Φο σμίγει στη ζωή και στην Τέχνη με την ηθοποιό Φράνκα Ράμε, και θα χωρίσουν μόνο όταν η Φράνκα φύγει από τη ζωή, το 2013. Με τη σύντροφό του θα ιδρύσουν θίασο με τον οποίο θα παρουσιάζουν τα έργα του. Ο Φο έγραφε τα σενάρια, έπαιζε, σκηνοθετούσε και σχεδίαζε τα κουστούμια και τα σκηνικά. Η Φράνκα Ράμε  είχε αναλάβει τα διοικητικά. Από την πένα του δεν θα γλιτώσει η πολιτική της Καθολικής Εκκλησίας για τις αμβλώσεις, τις πολιτικές δολοφονίες, το οργανωμένο έγκλημα, την πολιτική διαφθορά. Για την κριτική του θα λογοκριθούν και θα  διωχτούν με τη Φράνκα, μα δεν θα υποχωρήσουν από τις αρχές τους.

Ντάριο Φο – Φράνκα Ράμε

Ο Φο έγινε διεθνώς γνωστός με την πολιτική φάρσα “Ο τυχαίος θάνατος ενός αναρχικού”.  «Σε όλη μου τη ζωή δεν έγραψα τίποτα με μόνο σκοπό τη διασκέδαση. Πάντα επιδίωκα να συμπεριλάβω στα κείμενά μου τις ρωγμές εκείνες που θα ήταν σε θέση να ταρακουνήσουν τις βεβαιότητες, να αμφισβητήσουν παγιωμένες απόψεις, να προκαλέσουν θυμό, να ανοίξουν λιγάκι το μυαλό του κόσμου. Όλα τα υπόλοιπα, η ομορφιά για την ομορφιά, η τέχνη για την τέχνη, δεν μ’ ενδιαφέρουν», έλεγε.

Γράφει πολιτικό θέατρο, αναπτύσσοντας διαλεκτικά το θέμα που δραματοποιεί. Στο κλασικό αριστούργημά του «Δεν πληρώνω! Δεν πληρώνω!» ο Φο μιλάει για την επανάσταση των απλών ανθρώπων, των εργατών, όταν η ακρίβεια έχει φτάσει στο απροχώρητο, όταν μαζικές απολύσεις ή μειώσεις ωραρίου και αμοιβών έχουν γίνει καθημερινές και η ζωή έχει γίνει δυσκολότερη από ποτέ. Ο ένας μετά τον άλλο, οι ήρωες του έργου υψώνουν το ανάστημα και τη φωνή τους: «Ακριβαίνετε εσείς τα πράγματα; Ε, κι εμείς, λοιπόν, δεν τα πληρώνουμε, τα “απαλλοτριώνουμε”. Μας κάνετε τη ζωή μας δυσβάσταχτη; Σας κάνουμε τη δική σας δύσκολη».

Τα έργα του Ντάριο Φο έχουν μεταφραστεί σε περισσότερες από 30 γλώσσες, ενώ το 1997 βραβεύτηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Ο Ντάριο Φο κυνηγήθηκε και τιμωρήθηκε για τις δημοκρατικές ιδέες και πράξεις του για πολλά χρόνια, στρατευμένος ενάντια στο σύστημα της εκμετάλλευσης και της αδικίας: «Εκείνο που πάντα προσπάθησα να κάνω αυτά τα χρόνια ήταν να επιδιώξω να δει ο κόσμος την πραγματική διάσταση της εξουσίας, να ανακαλύψει το πρόσωπό της. Με λίγα λόγια, θέλω να πω, ότι οι επαναστάσεις δε γεννιούνται επειδή κάποιος ξυπνάει ένα πρωί και λέει: «Τι ωραία μέρα, ας κάνουμε την επανάσταση». Με άλλα λόγια να δημιουργήσεις στον κόσμο την συνείδηση ότι είναι εκμεταλλευόμενος, να τον κάνεις να δει την διάσταση της εκμετάλλευσής του».