Παρακολουθώντας το Όνομα του Ρόδου

Οι θρησκείες είχαν πάντα έναν βασικό εχθρό, τη γνώση. Άλλωστε και το αλληγορικό μήλο που δάγκωσε ο Αδάμ, ήταν ο απαγορευμένος καρπός από το δέντρο της γνώσης. Όσο περισσότερο ο άνθρωπος κατακτά τη γνώση, τόσο λιγότερη εξουσία ασκεί επάνω του ο μαέστρος του αγνώστου, ο παντοδύναμος θεός. Η γνώση όμως είναι ο καρπός του νου και ο άνθρωπος ήταν πάντοτε πεινασμένος για να μάθει. Ένας εκ των αρχαιότερων και κυριότερων θεμελιωτών της γνώσης είναι ο Αριστοτέλης, αυτή η εξέχουσα προσωπικότητα που διδάσκεται ακόμη και σήμερα σε κάθε κλάδο της επιστήμης. Έζησε τον 4ο αιώνα π.Χ. και άφησε πίσω του σπουδαίο έργο, ανεξίτηλο μέχρι σήμερα. Δεν ήταν όμως πάντοτε τόσο εύκολο να αποκτήσει κανείς πρόσβαση στο έργο του Αριστοτέλη, καθώς οτιδήποτε μπορούσε να φωτίσει τα σκοτάδια του μεσαίωνα, η παντοδύναμη τότε θρησκεία, φρόντιζε να το εξαφανίσει και να το περιφρουρεί αυστηρά ώστε να μην πέσει σε λάθος χέρια και τραβήξει τα βαριά μαύρα πέπλα που έκρυβαν το φως του ήλιου. Την ίδια τύχη περίμενε και το έργο του Αριστοτέλη, το οποίο κατέληγε κλειδωμένο σε απρόσιτες, απαγορευμένες βιβλιοθήκες μοναστηριών. Εξάλλου όπως μας λέει η ίδια η γραφή ‘μακάριοι οι πτωχοί τω πνεύματι’.

Ο σπουδαίος και πολυσχιδής συγγραφέας Ουμπέρτο Έκο περιγράφει γλαφυρά τα παραπάνω στο θρυλικό του μυθιστόρημα ‘Το όνομα του ρόδου’. Στις σελίδες του περιγράφεται η ιστορία ενός βιβλίου που φυλάσσεται στη βιβλιοθήκη ενός μοναστηριού Βενεδικτίνων μοναχών, στην Ιταλία. Πρόκειται για ένα από τα ελάχιστα σωζόμενα χειρόγραφα του δεύτερου τόμου της ποιητικής του Αριστοτέλη. Το βιβλίο αυτό, το οποίο στην πραγματικότητα σήμερα δε σώζεται, φαίνεται να ήταν αφιερωμένο στην Κωμωδία, δεδομένου πως στον πρώτο τόμο της Ποιητικής, ο Αριστοτέλης αναλύει την Τραγωδία και τον επικό λόγο, αφήνοντας απτές και έγγραφες ενδείξεις πως στη συνέχεια του έργου του θα ασχοληθεί με την Κωμωδία. Η κωμωδία όμως βάσει του αρχαίου ελληνικού θεάτρου, είναι εκείνο το είδος που σατιρίζει καυστικά την πολιτική και τις άρχουσες τάξεις, προκαλώντας γέλιο μα συνάμα και οργή στο λαό. 

Αυτό είναι κάτι που η θρησκεία το θεωρεί απαράδεκτο, όντας εσαεί πειθήνιο όργανο υπεράσπισης των εξουσιών και των εξουσιαστών. Έτσι αποφασίζει να εξαφανίσει οτιδήποτε σχετικό. Στο μυθιστόρημα του Έκο, το σωζόμενο χειρόγραφο του Αριστοτέλη θα αναζητήσουν δύο φραγκισκανοί μοναχοί, ένας νεαρός δόκιμος, ο Άντσο της Μελκ και ο δάσκαλός του Γουλιέλμος της Μπάσκερβιλ. Στην πορεία θα ξεδιπλωθούν κρυμμένα μυστικά αιώνων, θα λάβει χώρα πλήθος μυστήριων δολοφονιών και θα εμφανιστούν πολλά εμπόδια στην κακοτράχαλη ατραπό της αναζήτησης του. Ο Έκο μέσα από το έργο του προσπαθεί να αναδείξει τη διαμάχη του σχολαστικισμού απέναντι στον σκοταδισμό που επέβαλε η παπική εκκλησία.

Όλα αυτά, παίρνουν σάρκα και οστά στο θέατρο Altera Pars, στο οποίο μια υπερπαραγωγή της Olympia Culture, ανεβάζει το Όνομα του Ρόδου στη σκηνή και μεταφέρει το θεατή στην Ιταλία του 14ου αιώνα. Στο ταξίδι αυτό συμμετέχουν όλες οι αισθήσεις του θεατή, ο οποίος πραγματικά περνώντας το διάδρομο της πλατείας έρχεται αντιμέτωπος με ένα πληθωρικό σκηνικό το οποίο μοιάζει τόσο αληθινό που ξεχνάς που βρίσκεσαι, γεωγραφικά και χρονικά. Η Λαμπρινή Καρδαρά εκτός του εκπληκτικού σκηνικού, έχει επιμεληθεί και τα αρμοστά κοστούμια. Το όλο κλίμα ενισχύεται τόσο από τη μουσική και τους ήχους του Γιώργου Καγιαλίκου, όσο και από τις δυνατές ερμηνείες του δεκαεννιαμελούς θιάσου. Η σκηνοθεσία του Michael Seibel εξυπηρετεί αγαστά την πλοκή και τις υψηλές θεατρικές απαιτήσεις της εξαιρετικής και ιδιαιτέρως δύσκολης διασκευής του έργου, που πραγματοποιήθηκε από τον Stefano Massini. Εξίσου προσεγμένοι και οι φωτισμοί του Αντώνη Παναγιωτόπουλου που δημιουργούν μια απόκοσμη ατμόσφαιρα ζωντανεύοντας το σκηνικό και βοηθώντας το θεατή να εστιάζει κάθε φορά στο επίκεντρο της ιστορίας, καθώς αυτή εκτυλίσσεται σε ένα πολυεπίπεδο σκηνικό.

Ξεχωριστή μνεία αξίζει να γίνει στον πρωταγωνιστή Μίλτο Δημουλή, στο ρόλο του Γουλιέλμου, ο οποίος στέκεται αντάξιος των απαιτήσεων του ρόλου, αφενός με την πλαστική του ερμηνεία και αφετέρου με την ιδιαίτερη φωνητική του χροιά καθηλώνοντας το θεατή, ο οποίος παρακολουθεί με ακλόνητο ενδιαφέρον επί δύο ώρες τα τεκτενόμενα. Εξίσου καλός και ο Δημήτρης Μπικηρόπουλος στο ρόλο του γηραιότερου Άντσο, ο οποίος αφηγείται την όλη ιστορία, ανασκαλεύοντας τα βάθη της μνήμης του. Στο ρόλο του νεαρού μαθητευόμενου Άντσο, ο Αντώνης Αντωνιάδης προσδίδει την απαραίτητη φρεσκάδα της νιότης, πλαισιωμένη από την υποκριτική του ικανότητα. Εξαιρετικός και ο Μανώλης Δεστούνης που η πολυετής εμπειρία του και η υποκριτική του ωριμότητα είναι πρόδηλες. Ο θίασος πλαισιώνεται αρμονικά από τους  Κωνσταντίνο Συράκη, Δημήτρη Νικολόπουλο, Ιωάννη Πολιτάκη, Παναγιώτη Σπηλιόπουλο, Αντώνη Αντωνάκο, Μαρίνο Ορφανό, Σάκη Τσινιάρο, Αλέξανδρο Ζαχαρέα, Πασχάλη Μερμιγκάκη, Νατάσα Κορομβόκη, Στέλιο Γεράνη και Νίκο Πανόπουλο, με τον τελευταίο να αγγίζει περιστασιακά την υπερβολή, λόγω του υπερβάλλοντος ζήλου που επιδυνκνύει προσπαθώντας να αποδώσει την αυταρχική συμπεριφορά του ιεροεξεταστή Μπερνάρντο Γκούι.

Το έργο ανεβαίνει για πρώτη φορά στην Ελλάδα και τελεί υπό την αιγίδα του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής. Αν θέλετε και εσείς να ταξιδέψετε στη μεσαιωνική Ιταλία και να περιπλανηθείτε στους χώρους ενός μυστηριώδους μοναστηριού δεν έχετε παρά να επισκεφθείτε το θέατρο Altera Pars που βρίσκεται στον Κεραμεικό, στην οδό Μεγάλου Αλεξάνδρου 123, (τηλ.: 210 3410011) κάθε Δευτέρα, Τρίτη και Τετάρτη στις 21:00. Καλή θέαση!

ΥΓ. Το κείμενο αφιερώνεται στη μνήμη του Ουμπέρτο Έκο που έφευγε σαν σήμερα το 2016.