1972 – Το παράνομο ΚΚΕ ιδρύει τη «Σύγχρονη Εποχή»: Μισός αιώνας με τη δύναμη της γνώσης

«Σύγχρονη Εποχή», το εκδοτικό του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας: Μισός αιώνας με τη δύναμη της γνώσης

Οπωσδήποτε κι αναδεικνύονται μέσα από τους πολυάριθμους τίτλους οι κατακτήσεις της σοσιαλιστικής οικοδόμησης στην ΕΣΣΔ – φέτος συμπληρώνονται εκατό χρόνια από την ίδρυσή της – επεξεργασίες του Διεθνούς Κομμουνιστικού Κινήματος, αναλύσεις του ΚΚΕ για το καπιταλιστικό σύστημα και τα επίκαιρα ζητήματα εργατικής πάλης, εντός κι εκτός Ελλάδας. Η ξένη και η ελληνική λογοτεχνία, με ταξικό προσανατολισμό, συμπληρώνουν τον πάντα προς ανακάλυψη κατάλογο της «Σύγχρονης Εποχής».

Ο προοδευτικός εκδότης και τυπογράφος Χρήστος Καρανάσης (1930 – 1992), – στο μέσον, ανάμεσα στον ποιητή Δημήτρη Κανελλόπουλο και την σύζυγό του Ευγενία – ο οποίος προσφέρεται να τυπώσει τον ιστορικό τόμο με λίγα χρήματα, αναγνωρίζοντας τις δυσκολίες, που αντιμετωπίζει το υπό ίδρυση εκδοτικό. Η φωτογραφία είναι τραβηγμένη από τον Ρουμάνο ποιητή Βασίλε Ιγκνα (Αρχείο του περιοδικού «Οροπέδιο»)

Το εκδοτικό του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας εξακολουθεί να κρατά άσβηστη την μακρά παράδοση ομόλογων εκδόσεων, όπως κυκλοφόρησαν και διαδόθηκαν από το «Σοσιαλιστικό Βιβλιοπωλείο», το «Λαϊκό Βιβλιοπωλείο», τις «Εκδόσεις Ριζοσπάστη», το εκδοτικό «Τα Νέα Βιβλία», την «Ελεύθερη Ελλάδα», την «Νέα Ελλάδα», τις «Πολιτικές και Λογοτεχνικές Εκδόσεις» (ΠΛΕ).

Ιδρύεται τον Νοέμβρη του 1972, μέσα στα χρόνια της δικτατορίας, από εξόριστους του στρατοπέδου συγκέντρωσης, στο Παρθένι της Λέρου. Ο πρώτος τίτλος, «Ο λενινισμός και η σύγχρονη εποχή», είναι συλλογικός και φέρει την έγκυρη υπογραφή του Ινστιτούτου Κοινωνικών Επιστημών της ΕΣΣΔ. Είναι χαρτόδετο με τριανταφυλλί εξώφυλλο, δεν αναφέρεται ο μεταφραστής ή οι μεταφραστές κι αποτελείται από 410 σελίδες.

Τα στοιχεία της ελληνικής έκδοσης:

«Κάτω από τη γενική διεύθυνση Των: Γ. Α. ΚΟΥΡΣΑΝΩΦ και Σ. Π. ΝΟΒΟΣΕΛΩΦ. Μέλη της Εκδοτικής Επιτροπής: Σ. Β. ΑΛΕΞΑΝΤΡΩΦ, Φ. Η. ΖΑΧΑΡΩΦ, Γ. Φ. ΡΟΥΝΤΕΝΚΟ, Β. Π. ΦΙΛΑΤΩΦ, Α. Φ. ΣΕΡΤΣΙΟΥΚ. Εισαγωγή: Σ. Π. Νοβοσέλωφ».

Η πρώτη έκδοση του εναρκτήριου τίτλου, με τον οποίο ιδρύεται το εκδοτικό του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας, η «Σύγχρονη Εποχή». Στην ελληνική έκδοση, λόγω του γεγονότος ότι κυκλοφορεί, τον Νοέμβρη του 1972, μεσούσης της δικτατορίας, δεν γίνεται αναφορά σε μεταφραστή ή μεταφραστές (Αρχείο «Σύγχρονης Εποχής»)

Είναι χωρισμένο σε τέσσερα μέρη:

Ι. Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΠΕΙΡΑ ΤΟΥ ΚΚΣΕ ΣΤΗΝ ΠΑΛΗ ΓΙΑ ΤΗ ΝΙΚΗ ΤΗΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ

Σε τέσσερα κεφάλαια: Γ. Μ. Κλίμωφ, Φ. Γ. Παρτολίν, Α. Γ. Ερόποβα, Α. Λ. Ουγκριούμωφ

ΙΙ. ΤΟ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΥΣΤΕΡΑ ΑΠΟ ΤΗ ΜΕΓΑΛΗ ΟΧΤΩΒΡΙΑΝΗ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

Σε τρία κεφάλαια: Γ. Φ. Ρουντένκο, Γ. Π. Τσέρνικωφ, Η. Η. Λούνεφ, Ν. Β. Μιάτσιν

ΙΙΙ. ΜΕΡΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΟΥ ΠΡΟΤΣΕΣ

Σε πέντε κεφάλαια: Β. Β. Ζαγκλάτιν, Φ. Η. Ζαχάρωφ, Σ. Β. Αλεξαντρώφ, Ε. Σ. Νούχοβιτς, Ν. Γ. Σιμπίλεφ, Β. Β. Αλεξαντρώφ, Ε. Β. Ντομπρόντιν, Ο. Σ. Καπούστιν, Ν. Η. Μοχνιάτσεφ, Β. Β. Σουχάνοβα

IV. Η ΚΡΙΣΗ ΤΗΣ ΑΣΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΡΕΦΟΡΜΙΣΤΙΚΗΣ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑΣ

Σε τρία κεφάλαια: Β. Π. Φιλάτωφ, Γ. Α. Κουρσάνοφ, Ε. Π. Σιτκόβσκιι.

Διαβάζουμε στην Εισαγωγή τη βασική σκέψη των συγγραφέων, που διατρέχει το συγκεκριμένο έργο:

«(…) Είναι να βοηθήσουν, όσο μπορούν, να γίνει και να κατανοηθεί ο απολογισμός της κοινωνικής ανάπτυξης στον τελευταίο μισό αιώνα, να δείξουν τον θρίαμβο των λενινιστικών ιδεών, τη μεγάλη ζωτική τους δύναμη και την τεράστια σημασία τους για τη λύση των θεωρητικών και πολιτικών προβλημάτων του σύγχρονου διεθνούς εργατικού κινήματος, για την πάλη του υπέρ του σοσιαλισμού, της δημοκρατίας και της ειρήνης (…)

Εκφράστηκε τόσο η πείρα του πρώτου στον κόσμο σοσιαλιστικού κράτους – της ΕΣΣΔ, του κομμουνιστικού κόμματος, ολόκληρου του παγκόσμιου συστήματος του σοσιαλισμού, όσο και η πείρα των αδερφών κομμάτων άλλων χωρών».

Μεταφράζοντας πίσω από τα σίδερα της φυλακής

Κάτω από ποιες συνθήκες μεταφράζεται και τυπώνεται ο πρώτος τίτλος της «Σύγχρονης Εποχής», έχουμε τη μαρτυρία του Γιώργη Τρικαλινού, στο αυτοβιογραφικό βιβλίο του «Δρόμος μακρύς και δύσκολος» (δεύτερη έκδοση συμπληρωμένη, «Σύγχρονη Εποχή», 1986).

Βρισκόμαστε στα 1969 και ο αείμνηστος σύντροφος βρίσκεται εξόριστος, στο Παρθένι της Λέρου. Από τις αρχές αυτής της χρονιάς, όλοι οι ραδιοσταθμοί της Μόσχας και των σοσιαλιστικών χωρών εκπέμπουν, με κεντρικό τους θέμα «Τα 100χρονα του μεγάλου δασκάλου και Οδηγητή, του Λένιν».

Το εξώφυλλο του αυτοβιογραφικού βιβλίου του Γιώργη Τρικαλινού, «Δρόμος μακρύς και δύσκολος», όπου κατατίθεται η μαρτυρία του για τη μετάφραση του εναρκτήριου τίτλου των εκδόσεων «Σύγχρονη Εποχή», σε άγριες συνθήκες εγκλεισμού (Αρχείο «Σύγχρονης Εποχής»)

Από ένα τρανζίστορ, το οποίο είχε παράνομα μπει στο στρατόπεδο συγκέντρωσης, ο Κώστας Μαραγκουδάκης (1925 – 2020) ακούει την είδηση και την μοιράζεται με τους συγκρατούμενούς του: Οτι ο ραδιοσταθμός της σοβιετικής πρωτεύουσας έχει μιλήσει για την έκδοση στα Ρωσικά του βιβλίου «Ο λενινισμός και η σύγχρονη εποχή».

Τότε, ο Γιώργης Τρικαλινός, κι αφού μοιράζεται τη σκέψη του με τον αείμνηστο ιστορικό ΓΓ του ΚΚΕ Χαρίλαο Φλωράκη, γράφει στην σύζυγό του Γιάννα, πολιτική πρόσφυγα στη Μόσχα, για να του στείλει ένα αντίτυπο.

Πέρασαν βδομάδες, μήνες, σχεδόν το ξέχασε, όταν ένας συνεξόριστός του διαπιστώνει ότι στην αποθήκη των απαγορευμένων βιβλίων βρίσκεται ένα βιβλίο με τη φωτογραφία του Λένιν απέξω. Από κει και πέρα, κι αφού τα «βρήκε» με τον υπομοίραρχο – σχίζοντας το εξώφυλλο και δίνοντας την υπόσχεση ότι δεν θα το δώσει σ’ άλλον έγκλειστο -, οι σύντροφοι σήκωσαν τα μανίκια κι άρχισαν να μεταφράζουν.

«Το χωρίσαμε σε κομμάτια και το δόσαμε σε μερικούς συντρόφους, που ξέραν τα ρούσικα, για μετάφραση: Στον Στ.(έφανο) Παπαγιάννη, στον Αχ.(ιλλέα) Σέντερη κι άλλους, που δεν θυμάμαι τα ονόματά τους.

»Σε 15 μέρες η μετάφραση ήταν έτοιμη, πραγματικά ένας άθλος. (…) περίπου 550 σελίδες, ενός σοβαρού επιστημονικού βιβλίου», καταθέτει ο Γιώργης Τρικαλινός.

Το παράνομο ΚΚΕ ιδρύει τη «Σύγχρονη Εποχή»

Στα τέλη του Δεκέμβρη του 1971, ο αφηγητής μας απολύεται από την Αγία Μαρίνα Λέρου, όπου είχε μεταφερθεί. Σ’ αυτήν τη χρονική στιγμή, για ευτυχή συγκυρία, οι σύντροφοι Σωτήρης Κωστόπουλος (1916 – 2006) και οι αδελφοί Δαμουρτζίδη διαφυλάσσουν ένα αντίγραφο της μετάφρασης και προτείνουν στο Κόμμα να εκδοθεί ο συλλογικός τόμος.

Η πρόταση έγινε αποδεκτή, αλλά δεν θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί χωρίς τη βοήθεια του προοδευτικού εκδότη και τυπογράφου Χρήστου Καρανάση (1930 – 1992) – βασανίζεται στο ΕΑΤ-ΕΣΑ και στέλνεται εξορία στη Γυάρο. «Προσφέρθηκε να μας το βγάλει και με σχετικά λίγα χρήματα, ξέροντας τις δυσκολίες που αντιμετωπίζαμε και τους κινδύνους που περίκλειε αυτή η δουλειά».

Χάρη στον αείμνηστο σύντροφο Γιώργη Τρικαλινό (1914 – 1997) μπαίνει παράνομα, στο στρατόπεδο συγκέντρωσης, στο Παρθένι της Λέρου, η σοβιετική έκδοση του συλλογικού τόμου, με την υπογραφή του Ινστιτούτου Κοινωνικών Επιστημών της ΕΣΣΔ, «Ο λενινισμός και η σύγχρονη εποχή» (Επιχρωματισμός «Ριζοσπάστης»)

Η πρώτη έκδοση του έργου «Ο λενινισμός και η σύγχρονη εποχή» κυκλοφορεί σε 3.000 αντίτυπα – θα ξανατυπωθεί άλλες δύο φορές. Τα πρώτα 1.000 διανέμονται μέσω των παράνομων Οργανώσεων Αθήνας, Πειραιά και Θεσσαλονίκης, άλλα τόσα τα ανέλαβαν οι πλασιέ, ενώ τα υπόλοιπα φθάνουν στα βιβλιοπωλεία.

Στην αρχή, οι βιβλιοπώλες δέχονται να πουλήσουν το βιβλίο, αλλά δεν το βάζουν στη βιτρίνα. Ομως, καθώς το αντιδιχτατορικό κίνημα φουντώνει, ξεπερνούν τους δισταγμούς τους και το τοποθετούν φαρδιά – πλατιά στις προθήκες των καταστημάτων τους.

Ετεροχρονισμένα μαθαίνει την έκδοση και τη διακίνησή του η Ασφάλεια, αλλά πλέον το βιβλίο έχει πάρει τον δρόμο του. Αυτή είναι η ιδρυτική πράξη του εκδοτικού του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας, της «Σύγχρονης Εποχής».

«Η γνώση είναι η δύναμη για ν’ αλλάξουμε τον κόσμο!», είναι το κεντρικό σύνθημα – κάλεσμα για την εκδήλωση, που πραγματοποιείται, την ερχόμενη Πέμπτη, στις 22 του μήνα (6.30 μ.μ.), στο Σεράφειο του δήμου Αθηναίων (Εχελιδών 19 & Πειραιώς 144).

Θα μιλήσουν ο Μάκης Παπαδόπουλος, μέλος του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, «Η συμβολή του ΚΚΕ και της ”Σύγχρονης Εποχής” στη διάδοση και δημιουργική ανάπτυξη της επαναστατικής θεωρίας», και ο Δημήτρης Ξεκαλάκης, μέλος της ΚΕ, διευθυντής της «Σύγχρονης Εποχής», «50 χρόνια συνεχούς εκδοτικής προσφοράς της ”Σύγχρονης Εποχής”».

ΥΓ: Λαχανάκια Βρυξελλών μεταφυτευμένα στον «πίσω κήπο» του Ελαιώνα…

Βασίλης Καλαμαράς
Δημοσιογράφος, συγγραφέας, κριτικός βιβλίου

Αναδημοσιεύεται από την εξαιρετική στήλη “Δαχτυλικά Αποτυπώματα” του Ριζοσπάστη (Σάββατο 17 Δεκέμβρη 2022 – Κυριακή 18 Δεκέμβρη 2022)