2+1 «τολμηρές» αναγνωστικές προτάσεις στο κατώφλι της νέας χρονιάς

Μία πολύ ιδιαίτερη χρονιά οδεύει προς το τέλος της. Μία χρονιά που ταρακούνησε συθέμελα τις σταθερές μας και άλλαξε άρδην την καθημερινότητά μας, κάνοντάς μας να αναθεωρήσουμε όλα όσα πιστεύαμε ως σημαντικά στη ζωή. Οι απώλειες πολλές, τόσο σε ανθρώπινο επίπεδο, όσο και σε ψυχολογικό. Δοκιμάστηκαν οι αντοχές μας, η ικανότητά μας να διατηρούμε την αισιοδοξία μας κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες.

Λίγο πριν αποχαιρετήσουμε οριστικά το 2020, αποφασίσαμε να προτείνουμε κάποιες «διαφορετικές», πιο «τολμηρές» αναγνωστικές προτάσεις, που θα μας κρατήσουν συντροφιά αυτές τις μέρες.

Ο «Νεκρός» του Ζωρζ Μπατάιγ (εκδόσεις Άγρα)

Το βιβλίο αποτελείται από 28 σύντομα κεφάλαια με ξεχωριστούς τίτλους. Γράφτηκε το 1942 στη Νορμανδία, όταν ο Μπατάιγ (1897- 1962) έπασχε από φυματίωση. Πρόκειται για ένα κείμενο με έντονα ιμπρεσιονιστικά στοιχεία, που αποφεύγει τα μανιχαϊστικά σχήματα και ισορροπεί ανάμεσα στην πραγματικότητα και τη φαντασία.

Ο Μπατάιγ στο βιβλίο αυτό δεν λειτουργεί ως αποθησαυριστής γνώσεων, αλλά αναψηλαφεί έννοιες και εικόνες που προσεγγίζονται δύσκολα και αποτελούν ταμπού ακόμα και σήμερα. «Υπάρχει άραγε ένας πόνος όμοιος με το δικό μου;» αναρωτιέται ο Γάλλος πεζογράφος, που ασχολήθηκε σε όλα τα έργα του με τη ανθρώπινη φθαρτότητα, εμπνευσμένος από τον Νίτσε, τον Χέγκελ, τον Φρόυντ και τον Μαρκήσιο ντε Σαντ.

«Η αυθεντική λογοτεχνία είναι προμηθεϊκή. Ο συγγραφέας πρέπει να τολμά να έρθει σε ρήξη με τα πάντα, ακόμα και με τα θεμελιώδη της κοινωνίας. Να επιζητά το αδύνατο», έχει αναφέρει ο συγγραφέας.

Ο «Νεκρός» εκδόθηκε μετά τον θάνατο του Ζωρζ Μπατάιγ, το 1967, από τις εκδόσεις Jean-Jacques Pauvert, σημαδεύοντας τη γαλλική λογοτεχνία και αποτελώντας πρόκληση για τα ήθη της εποχής.

Τα «Ημερολογιακά Τετράδια» του Βασλάβ Νιζίνσκυ (εκδόσεις Άγρα)

Ο Νιζίνσκυ υπήρξε ο πρώτος χορευτής των Ρωσικών Μπαλέτων του Σερζ Ντιάγκιλεφ, του θεατρικού συγκροτήματος με την μεγαλύτερη αίγλη στην προπολεμική Ευρώπη.

Μέσα σε εξίμισι εβδομάδες (από τις 19 Ιανουαρίου μέχρι τις 4 Μαρτίου του 1919) κρατούσε ημερολόγιο, που έμελλε τελικά να αποτελέσει μία σημαντική μαρτυρία για την εμπειρία εισόδου στην ψύχωση, τη στιγμή ακριβώς που συντελείται η μετάβαση.

Ο Νιζίνσκυ είχε ενδογενή ροπή προς την σχιζοφρένεια, αλλά η νόσος εκδηλώθηκε ύστερα από την έντονη ψυχολογική πίεση που βίωσε όταν έφυγε απ’ τα ρωσικά μπαλέτα του Ντιάγκιλεφ. Με τον τελευταίο, μάλιστα, συνδεόταν σεξουαλικά, γεγονός που έρχεται σε αντίθεση με όσα γράφει στο ημερολόγιο, από το οποίο συμπεραίνει κανείς πως ήταν ετεροφυλόφιλος. Φαίνεται ωστόσο πως ο Νιζίνσκυ είχε σεξουαλικές σχέσεις και με άλλους άνδρες, οι οποίοι του προσέφεραν υλικές ανταμοιβές.

Το ημερολόγιο διακρίνεται από μία επαναλαμβανόμενη«χάλαση συνειρμών», δηλαδή από αδυναμία συγκέντρωσης σε ένα θέμα, στοιχείο που είναι βασικό πρόβλημα της σχιζοφρένειας. Από κάποιο σημείο και μετά, καθίσταται δύσκολο να παρακολουθήσουμε τον ειρμό των σκέψεων του Νιζίνσκυ.

Το απόσπασμα που ακολουθεί είναι χαρακτηριστικό: «Είστε εκείνος που καλεί το θάνατο / Είμαι δικός σου, και δεν είσαι δικός μου / Το δικό μου δεν είναι το δικό του, και το δικό του δεν είναι το δικό σου / Είσαι ένας πράσινος δρυοκολάπτης, κι εγώ δεν είμαι ένας πράσινος δρυοκολάπτης / Χτυπάς, κι εγώ δεν χτυπώ».

«Σύγχυση αισθημάτων» του Στέφαν Τσβάιχ (εκδόσεις Ροές)

Το βιβλίο έχει στο επίκεντρο τον πλατωνικό έρωτα ενός καθηγητή πανεπιστημίου για έναν φοιτητή του. Ο Στέφαν Τσβάιχ προσεγγίζει το θέμα με λεπτότητα, σκιαγραφώντας δύο χαρακτήρες που έρχονται πολύ κοντά, αλλά συνάμα όχι τόσο που να καταφέρουν να υπερνικήσουν τις κοινωνικές προκαταλήψεις και τις δικές τους αμφιβολίες.

«Το συντροφικό εσύ που μου είχε απευθύνει εκμηδένιζε το ηλικιακό χάσμα που μας χώριζε και η απόσταση που αντικειμενικά χώριζε τους δυο μας του έδινε επταπλάσια αξία».

Το βιβλίο εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1927 και έγινε γρήγορα best seller. Τράβηξε μάλιστα το ενδιαφέρον πολλών ψυχολόγων, με πρώτο και καλύτερο το Φρόιντ. «Είναι άραγε σωστό ένας άνδρας να δέχεται τη σαρκική αγάπη ενός άλλου άνδρα, όταν είναι πολύ έντονα συνδεδεμένος μαζί του από ψυχικής πλευράς;» ήταν μόνο ένα από τα ερωτήματα που κυριάρχησαν εκείνη την περίοδο στη δημόσια σφαίρα.