Ιστορική Βιβλιοθήκη Χίου «Κοραής»: Τη στήριξε ο Ναπολέων, την απαξιώνει το υπουργείο

Η Δημόσια Κεντρική Ιστορική Βιβλιοθήκη Χίου «Κοραής» ξεκίνησε τότε, ως παράρτημα της Μεγάλης Σχολής της Χίου και αυτό το «δημόσιον ψυχής ιατρείον», το «ενδιαίτημα των Μουσών», το «περικαλλές μέλαθρον της χιακής παιδείας», όπως την ονόμασαν οι παλιοί, είναι αιώνες τώρα, το καύχημα της Χίου.

Προσπαθεί και σήμερα – ως πηγή δημιουργικής πνευματικής εργασίας – να συνεχίζει την προσφορά της στα γράμματα και τον πολιτισμό της Χίου, της Ελλάδας και παγκοσμίως, όμως κάτω από πολύ αντίξοες συνθήκες.

Πριν όμως μιλήσουμε γι’ αυτές τις δυσκολίες και τα προβλήματα, ας δούμε τι περιέχει αυτή η κιβωτός της γνώσης και γιατί είναι πολύτιμη. «Ξεναγός» μας είναι ο δάσκαλος, περιφερειακός σύμβουλος με τη «Λαϊκή Συσπείρωση» στην Περιφέρεια Β. Αιγαίου και μέλος του ΓΣ της ΠΕΑΕΑ-ΔΣΕ, Γιώργης Αμπαζής.

«Πυρήνα της αποτελούν τα βιβλία και τα χειρόγραφα του Αδαμάντιου Κοραή» – μας λέει – «αλλά ανεκτίμητο θησαυρό της Βιβλιοθήκης αποτελεί η δωρεά του Μεγάλου Ναπολέοντα προς τιμήν του Κοραή “D΄scription de l’ Egypte”, αποτελούμενη από 14 εικονογραφημένους τόμους (έκδοση (1809-1822), με πίνακες (χαλκογραφίες και λιθογραφίες) και 20 επεξηγηματικά τεύχη».

— Στο πέρασμα του χρόνου, ωστόσο, η Βιβλιοθήκη συγκέντρωσε σπουδαίες συλλογές βιβλίων, χειρογράφων, περιοδικών, εφημερίδων, πινάκων, νομισμάτων, κειμηλίων και χαρτών που δώρισαν μεγάλοι πνευματικοί άνθρωποι. Αναρωτιέμαι πώς προστατεύονται σήμερα αυτά τα ιστορικά κειμήλια, τα συγγράμματα κ.λπ.;

Πράγματι, δεν υπάρχει ο παραμικρός σχεδιασμός του υπουργείου για την προστασία της, μιας και αποτελεί από τις μεγαλύτερες βιβλιοθήκες της Ελλάδας, που περιλαμβάνει περίπου 250.000 τόμους.

Ας σκεφτούν οι «αρμόδιοι», τους πίνακες από τον 14ο έως και τον 18ο αιώνα, που στεγάζονται σ’ αυτήν, κυρίως χαλκογραφίες και υδατογραφίες, σχετικούς με την ιστορία του νησιού. Εκτός από τη μεγάλη καλλιτεχνική τους αξία και την εξαιρετική σπανιότητα, η ιστορική τους σημασία για τον τόπο είναι ανυπολόγιστη, αφού παρέχουν άμεσες μαρτυρίες για την εικόνα του νησιού στους περασμένους αιώνες και για τα μνημεία που έχουν καταστραφεί.

Ας υπολογίσουν τους 4.000 τόμους, το πλούσιο υλικό της προσωπικής βιβλιοθήκης του Γεωργίου Θεοτοκά, τη συλλογή του Φιλίππου Αργέντη, με τους 2.000 τόμους, με σπάνιες και δυσεύρετες εκδόσεις, χάρτες, γκραβούρες και με όλα όσα έχουν γραφεί για τη Χίο από το 1500 έως το 1950.

–– Υπάρχει και κάτι από τον Ρήγα, σωστά;

Βέβαια. Στη Βιβλιοθήκη βρίσκεται ένα σπάνιο αντίτυπο της «Νέας Χάρτας της Βλαχίας» του Ρήγα Βελεστινλή (1797). Υπάρχουν προσωπογραφίες, τοπία της Χίου και άλλα πολύτιμα κειμήλια.

Στον προθάλαμο του πρώτου ορόφου κυριαρχούν ιστορικοί πίνακες που αναφέρονται στη Σφαγή της Χίου το 1822 (αντίγραφα έργων του Γάλλου ζωγράφου Ε. Delacroix και μια λιθογραφία του ίδιου), στα Ορλωφικά (1770) και σε άλλα ιστορικά γεγονότα.

Φιλοξενείται ακόμα το λιτό γραφείο του Χιώτη συγγραφέα και δημοτικιστή Γιάννη Ψυχάρη, με τον κονδυλοφόρο του και ένα ρολόι.

Πάνω από την πόρτα της αίθουσας Θεοτοκά είναι και η πρώτη σημαία που υψώθηκε το 1912, έτος απελευθέρωσης του νησιού. Εργο της Ευγενίας Μαδιά, που η νεαρή κοπέλα αυθόρμητα κατασκεύασε με υφάσματα που βρήκε πρόχειρα, για να υποδεχτεί την άφιξη του ελληνικού στόλου στο λιμάνι της Χίου.

— Φαντάζομαι πως όλα αυτά που αναφέρετε αποτελούν μόνο ένα μέρος της περιουσίας της Βιβλιοθήκης.

Εννοείται. Είναι πάρα πολλά ακόμα. Είναι οι πίνακες από τον 16ο αιώνα και μετά, που απεικονίζουν Χιώτες και Χιώτισσες με τις παραδοσιακές φορεσιές, τα πορσελάνινα ομοιώματα ενδυμασιών που κατασκευάστηκαν με βάση τους πίνακες, στο Λονδίνο, από την D. Court κατά παραγγελία του Φιλίππου Αργέντη, ο οποίος μάλιστα κατέστρεψε τις μήτρες για να προσδώσει μοναδικότητα σε αυτήν τη συλλογή, κεντήματα, υφαντά, άμφια, φορεσιές και ξυλόγλυπτα του 19ου και 20ού αιώνα, σκεύη και εργαλεία από την αγροτική ζωή των κατοίκων, αλλά κι οι εικόνες του Αγίου Ιωάννου (1679) και της Αγίας Ματρώνας (τέλους 18ου αι.).

— Και βεβαίως τα βιβλιοστάσια…

Αυτά είναι πέντε, γεμάτα με πολύτιμα βιβλία, εγκυκλοπαίδειες, περιοδικά, λεξικά και εφημερίδες, για μελέτη από αναγνώστες και ερευνητές.

— Και κάπου εδώ αρχίζουν τα δύσκολα.

Ακριβώς. Η έλλειψη στήριξης. Η χρηματοδότηση από το υπουργείο είναι πολύ μικρή, με αποτέλεσμα η Βιβλιοθήκη να αδυνατεί να αντιμετωπίσει τις σύγχρονες προκλήσεις στο επίπεδο των βιβλιοθηκών. Η κτιριακή κατάσταση είναι κακή, αφού το κτίριο είναι του 1885, γεγονός που δείχνει τη δυσλειτουργία της σε όλα τα επίπεδα, την αδυναμία έκθεσης των σημαντικών ιστορικών βιβλίων, κειμηλίων κ.λπ.

Η δε έλλειψη πολιτικής βούλησης για την ανεύρεση χώρων, σε παρακείμενα κτίρια, δεν δίνει καμία προοπτική βελτίωσης των υποδομών της.

Τα βιβλιοστάσια με τις εκατοντάδες κούτες και την ύπαρξη ανεκτίμητων ιστορικών εφημερίδων βρίσκονται σε άθλια κατάσταση, χωρίς τις απαιτούμενες συνθήκες θερμοκρασίας κ.λπ.

— Να μη ρωτήσω για επάρκεια επιστημονικού προσωπικού…

Ούτε καν για ύπαρξη. Λείπουν βιβλιοθηκονόμοι, συντηρητές, αρχειονόμοι κ.λπ. προσωπικό διοικητικού, οικονομικού τομέα και γενικών καθηκόντων που θα σηματοδοτούσε τη στήριξη των τμημάτων της, την ανάδειξη νέων, την ηλεκτρονική ανάδειξη των πολύτιμων ιστορικών βιβλίων, την αξιοποίηση και προστασία των βιβλίων, την εξυπηρέτηση των επισκεπτών και ερευνητών, γεγονός που οδηγεί σε σοβαρά προβλήματα.

Τέλος η κακή τεχνολογική υποδομή δημιουργεί σοβαρά ζητήματα στην ανάπτυξη των σύγχρονων δυνατοτήτων (αξιοποίηση των ιστορικών της στοιχείων, ερευνητική δουλειά, αξιοποίηση του διαδικτύου κ.λπ.) της βιβλιοθήκης «Κοραής».

Χρειαζόμαστε μια ξεκάθαρη απάντηση του υπουργείου Παιδείας, για το τι θα κάνει με τις υποδομές προστασίας διαφόρων συλλογών, λευκωμάτων, φωτογραφικών αρχείων και προ παντός των χειρόγραφων, μοναδικών και πολύτιμων, όχι μόνο για τον μεγάλο αριθμό τους, αλλά και για τη σπουδαιότητα του περιεχομένου και των προσώπων που τα έγραψαν και που φυλάσσονται σε ακατάλληλους χώρους.

— Αν ο Κοραής – που πίστευε ότι τα γράμματα και η παιδεία θα ελευθέρωναν τους Ελληνες από τη σκλαβιά και μέχρι το τέλος της ζωής του εργάστηκε για την πνευματική ανύψωση του τόπου του – μπορούσε να δει την κατάσταση του έργου του, τι πιστεύετε ότι θα έλεγε:

Πιστεύω πως ο μεγάλος Δάσκαλος του γένους, που αγαπούσε υπέρμετρα τη Χίο και Χιώτης ήθελε να ονομάζεται, θα μας υπενθύμιζε αυτό που πίστευε κι έλεγε πάντα, πως δηλαδή:

«Ο πλούτος χωρίς παιδείαν και αρετήν, τόσον είναι μακράν από το να στολίζη τον έχοντα, ώστε και κάμνει φανερωτέραν αυτού τη γυμνότητα».

Συνέντευξη στην Σεμίνα Διγενή

Αναδημοσιεύεται από τον Ριζοσπάστη – Σάββατο 6 Ιούλη 2024 – Κυριακή 7 Ιούλη 2024, όπου μπορείτε να δείτε και σειρά φωτογραφιών που συνοδεύουν τη συνέντευξη