Καλοκαίρι χωρίς βιβλίο γίνεται;

Το καλοκαίρι δεν είναι απαραίτητα η ιδανική εποχή για διάβασμα -ιδίως όταν σφίγγουν οι ζέστες και το μυαλό αρνείται να ακολουθήσει πράξεις που απαιτούν συγκέντρωση. Όποιος έχει αλλεργία στα βιβλία, δεν πρόκειται να τα πιάσει μες στο κατακαλόκαιρο. Απλώς όσοι τα αγαπάνε, έχουν διακοπές και περισσότερο χρόνο να ασχοληθούν με το διάβασμα, για να μη μείνουν σε ένα μόνο ταξίδι.

Μία βδομάδα πριν το Δεκαπενταύγουστο, οι συνεργάτες και οι φίλοι της Κατιούσα μένουν πιστοί στη μικρή θερινή παράδοση που έχουν φτιάξει και σας προτείνουν τον καλύτερο φίλο του ανθρώπου: ένα βιβλίο.

Μπορείτε επίσης να θυμηθείτε τις προηγούμενες καλοκαιρινές προτάσεις μας, που παραμένουν επίκαιρες, σαν βουτιά στη θάλασσα μες στον Αύγουστο.

Ένα βιβλίο για το καλοκαίρι
Ακόμα ένα βιβλίο για το καλοκαίρι
Ξέρω τι θα διαβάσεις φέτος το καλοκαίρι

2310net

Μιχάλης Γελασάκης – «Νίκος Καββαδίας: ο αρμενιστής ποιητής».
Εκδόσεις Άγρα

Το σημαντικό παιδιά είναι να έχουμε ανθρώπους που μας γνωρίζουν καλά και μας σκέφτονται όλο το χρόνο και που και που μας παίρνουν δώρο βιβλία για το καλοκαίρι. Έτσι και στη δική μου περίπτωση έφτασε στα χέρια μου το βιβλίο του Μιχάλη Γελασάκη για τον Καββαδία: «Νίκος Καββαδίας: ο αρμενιστής ποιητής».

Το δώρο ήρθε το Πάσχα και το βιβλίο «καταναλώθηκε» σχεδόν αμέσως. Άφησα λίγο για τις αρχές του καλοκαιριού ίσα-ίσα για να δικαιούμαι να το αναφέρω στο παρόν συλλογικό άρθρο. Το περιεχόμενό του το γνωρίζετε, άλλωστε είναι εμφανές και από τον τίτλο. Πρόκειται για μια πολύ σημαντική μελέτη η οποία αφενός περιέχει υλικό το οποίο είτε δεν υπήρχε συγκεντρωμένο είτε περνούσε κάτω από τα ραντάρ των μέχρι τώρα μελετών για τον Καββαδία και αφετέρου είναι έτσι δομημένη ώστε να μην κουράζει τον αναγνώστη, ειδικά όταν το διαβάζει και βλέπει τα καράβια να περνούν μπροστά του.

Επειδή φεστιβάλ έρχεται και πολλοί θα σιγοτραγουδάτε τους εφτά νάνους και το καραντί, αξίζει τον κόπο να το διαβάσετε ή να το χαρίσετε σε κάποιον που γιορτάζει. Δεν θα το μετανιώσετε. Αυτά. Καλό καλοκαίρι και καλές βουτιές! Και να αγαπάμε λίγο περισσότερο τους ανθρώπους που δουλεύουν σκληρά όσο εμείς διακοπάρουμε!

***

E-nantia στην ανία (Νάντια Μουτσουρούφη)

Χόρχε Σεμπρούν – “Ο δεύτερος θάνατος του Ραμόν Μερκαντέρ”
Εκδόσεις Θεμέλιο, Μετάφραση: Άρης Αλεξάνδρου

Σε μετάφραση του ποιητή Άρη Αλεξάνδρου, για πολλά χρόνια εξαντλημένο από τον εκδοτικό οίκο, πρόσφατα επανατυπώθηκε στο ίδιο βαρύ, ποιοτικό χαρτί.

Ένας σοβιετικός πράκτορας μετατίθεται στην Ισπανία φέροντας το όνομα του δολοφόνου του Τρότσκι, Ραμόν Μερκαντέρ και φτάνει στο Άμστερνταμ ενώ παρακολουθείται από την CIA, την Κα Γκε Μπε και την Ολλανδική αστυνομία. Ελαφρώς δαιδαλώδες χαρακτηριστικό του βιβλίου είναι οι απολαυστικές περιγραφές που αν επιτρέψει κανείς στον εαυτό του να τις διαβάσει αργά, να τις γευτεί, να πάρει λίγο χρόνο να τις φανταστεί, θα διαπιστώσει ότι έχει εκπαιδευτεί, έχει αναπτύξει την ικανότητα να βλέπει την σημαντική λεπτομέρεια και στο δικό του αφήγημα. Πολιτικά, μπαίνει σε ευαίσθητες περιοχές και ο καθένας μπορεί να κρίνει αναλόγως. Μπόνους ο (αγαπημένος μου) πίνακας του Βερμέερ «Το δρομάκι» και ένα ποίημα του Μαγιακόφσκι. Ιδανικό για όσους είναι ή αισθάνονται εγκλωβισμένοι.

Εναλλακτική πρόταση
Χιου Λόρι – “Μην πας ποτέ στην Καζαμπλάνκα”
Εκδόσεις Όπερα, Μετάφραση: Μαρία Αγγελίδου

Πρωτότυπος τίτλος: Τhe gunseller

Ο αγαπημένος ηθοποιός αποδεικνύει ότι εκτός από μουσικός είναι και ένας ταλαντούχος συγγραφέας.

Ένας πρώην στρατιωτικός και νυν σωματοφύλακας-μισθοφόρος της διπλανής πόρτας, αλκοολικός πλην τίμιος, προσλαμβάνεται να δολοφονήσει έναν εκατομμυριούχο ο οποίος έχει μια εντυπωσιακά όμορφη πλην έξυπνη κόρη. Ο πρωτότυπος τίτλος του βιβλίου δεν είναι καθόλου άσχετος. Ευφυές, κυνικό, διαθέτει χρήμα, βία, έρωτα, με την κυρία πράκτορα τελείωσα, φέρτε μου τώρα και την αρκούδα να παλέψω.  Αν δω κάποιον στο μετρό να το διαβάζει, πρώτα θα τον βγάλω φωτογραφία και μετά θα γονατίσω και θα του κάνω πρόταση γάμου.

***

Sniper

P. Graig Russel – “Το δαχτυλίδι των Νιμπελούνγκεν”
Εκδόσεις Helm, Μετάφραση: ·Patrick Mason ·Γιώργος Γιανναδάκης ·Νίκος Καμπουρόπουλος 

Ειλικρινά, είχα εντελώς άλλη πρόταση στο μυαλό μου γι’ αυτό το καλοκαίρι. Αλλά εδώ και δέκα χρόνια, από τότε που απέκτησα αυτό το έργο (μου το πήραν δώρο στο φεστιβάλ βιβλίου Θεσσαλονίκης το 2009), κάτι γίνεται και το ξαναπιάνω στα χέρια μου κάθε καλοκαίρι. Οπότε, η επιλογή του είναι σχεδόν αυτονόητη.

Ο Russel, διάσημος και πολυβραβευμένος κομίστας, διασκευάζει τη γνωστή τετραλογία του Βάγκνερ με μοναδικά καλαίσθητο τρόπο. Κάθε ένα από τα τέσσερα τεύχη, αντιστοιχεί και σε μία όπερα (Ράινγκολντ, Βαλκυρίες, Ζίγκφριντ, Λυκόφως των Θεών) και ο δημιουργός αποδίδει με φοβερή μαεστρία τη μουσικότητα του έργου που διασκευάζει. Καμία μουσική φράση του Βάγκνερ δεν πάει χαμένη, όλες αποδίδονται σε κάθε καρέ και σε κάθε γραμμή που σχεδιάζει ο Russel. Από την κλοπή του χρυσού του Ρήνου και την απληστία και ανοησία των θεών, μέχρι τις περιπέτειες του αφελούς ήρωα Ζιγκφριντ και το Ράγκναροκ, όλος ο μύθος του Δαχτυλιδιού (σύμφωνα με τη βαγκνερική εκδοχή του), περνάει μέσα από τις σελίδες του κόμικ. Και ένα νήμα διαπερνά όλο το έργο: το παλιό υποχωρεί μπροστά στο νέο και η Ζωή στο τέλος θα νικήσει.

Σε κάθε τεύχος υπάρχουν πολύ χρήσιμες πληροφορίες τόσο για τον δημιουργό, για τον Βάγκνερ, για τον τρόπο σχεδίασης του κόμικ, για το ρόλο της όπερας στο 19ο αιώνα και για τους θρύλους και τα ιστορικά γεγονότα της κεντρικής και βόρειας Ευρώπης της ύστερης αρχαιότητας, που γέννησαν το μύθο του Δαχτυλιδιού. Το πακέτο έρχεται μέσα σε μια όμορφη και πρακτική συσκευασία, στην οποία βρίσκεται ένα επιπλέον επεξηγηματικό φυλλάδιο. Καλή ανάγνωση, με παγωμένη μπύρα και λίγο Grave Digger στα ηχεία.

***

Urban Coyote

Bruce Dickinson – “What does this button do?”

Είσαι fan των Μaiden; Ακόμα καλύτερα, γουστάρεις full Dickinson; Και ακόμα σκέφτεσαι τι βιβλίο θα διαβάσεις στην καβάτζα στον Ρούκουνα; “What does this button do?” λέγεται η αυτοβιογραφία του Bruce Dickinson και σου υπόσχομαι να περάσεις φίνα, μαθαίνοντας από την παιδική ηλικία του σε μια επαρχιακή πόλη της Αγγλίας όταν οι γονείς του πάλευαν για το μεροκάματο μέχρι το σήμερα, που ο Bruce περιοδεύει με τους Ιron Μaiden  – πιλοτάροντας ο ίδιος το ιδιωτικό τους αεροπλάνο! Ένα ενδιαφέρον βιβλίο ακόμα και για αυτούς που δεν γουστάρουν Μaiden.

***

Άλεξ Δελάρζ

Liu Cixin – “The Three-Body Problem”
Εκδόσεις Head of Zeus, 2018

Κίνα, Πολιτιστική Επανάσταση, οικολογία, εξωγήινες κοινωνίες. Ολ’ αυτά θα τα βρείτε σε τούτο το μυθιστόρημα του Κινέζου συγγραφέα, που μέχρι κι ο πρώην πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα το εκθείασε. Το βιβλίο είναι το πρώτο μιας τριλογίας και το κεντρικό του θέμα είναι η επαφή με έναν εξωγήινο πολιτισμό, σιγά την πρωτοτυπία θα μου πείτε. Η ιδιαιτερότητά του είναι ότι η επαφή αυτή ξεκινά από συγκεκριμένες πολιτικοοικονομικές συνθήκες που προκάλεσε η Πολιτιστική Επανάσταση σε μια συγκεκριμένη Κινέζα επιστήμονα και πώς οι απόψεις της για τον κόσμο και την κοινωνία επηρεάζουν τις αποφάσεις της. Αυτό, σε συνδυασμό με τις περιπέτειες άλλων πρωταγωνιστών της υπόθεσης δημιουργούν πολλές εστίες ενδιαφέροντος.

Θα βρείτε κι ορολογίες οικείες στο σινάφι μας π.χ. “φράξιες”. Η αφήγηση είναι ζωντανή, σα να βλέπεις ταινία, γεγονός που το κάνει λιγότερο ενδιαφέρον λογοτεχνικά. Σα να διαβάζεις την περιγραφή μιας ταινίας κι όχι ένα λογοτεχνικό κείμενο. Παρ’ ολ’ αυτά το θέμα του εγείρει ζητήματα πασπαλισμένα με πολύ σασπένς.

***

Άχαστος

Grover Furr – “Blood Lies”

Τα τελευταία χρόνια η συζήτηση γύρω από τη Σοβιετική Ένωση έχει οξυνθεί. Βιβλία, συνέδρια, δημοσκοπήσεις, άρθρα, τηλεοπτικά προγράμματα, ντοκιμαντέρ κτλ. Στην Ελλάδα η κρατική τηλεόραση (επί κυβέρνησης ΝΔ) προβάλλει αυτές τις μέρες, σε επανάληψη, το αισχρό «Την ημέρα που…». Ντοκιμαντέρ Γαλλικής παραγωγής το οποίο προβλήθηκε για πρώτη φορά στην ΕΡΤ επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, δείχνοντας ασφαλώς την περίφημη «συνέχεια του (αστικού) κράτους». Η πρόσφατη τηλεοπτική σειρά του HBO «Τσερνόμπιλ», είναι απλά η κορυφή του παγόβουνου στην πληθώρα υλικού που βλέπουμε ή διαβάζουμε.

Αυτός ο απροκάλυπτος (στις περισσότερες περιπτώσεις) ανασκολοπισμός της Ιστορίας δεν πρέπει να μένει αναπάντητος και, ίσως, αποτελεί μια ευκαιρία να έρθουμε σε επαφή με πλευρές που δεν γνωρίζουμε τόσο καλά. Μια τέτοια προσπάθεια κάνει ο Grover Furr στο βιβλίο του: Blood Lies.

Πρόκειται για μια απάντηση στο βιβλίο του Timothy Snyder: Βloodlands και εξετάζει μια σειρά από αντισοβιετικούς μύθους την περίοδο όπου ηγέτης της Σοβιετικής Ένωσης ήταν ο Στάλιν. Το βιβλίο διαθέτει ένα μεγάλο πλήθος από μεταφρασμένες πηγές, εξού και ο μεγάλος όγκος του (582 σελίδες), όμως θα έλεγα ότι είναι πολύ εύκολο στην ανάγνωση και τα διακριτά κεφάλαια επιτρέπουν στον αναγνώστη να μελετήσει συγκεκριμένες πλευρές της Ιστορίας κάθε φορά.

***

Γιώργος Λαμπρινίδης

Μπέρτολντ Μπρεχτ – “Ιστορίες του κ. Κόυνερ. Η διαλεκτική ως τρόπος ζωής”
Εκδόσεις Θεμέλιο, Μετάφραση: Πέτρος Μάρκαρης

Αν δεν το έχετε διαβάσει, πρέπει οπωσδήποτε να το διαβάσετε· κι αν πάλι, το έχετε διαβάσει, αυτή είναι μια υπενθύμιση για να το ξανανοίξετε – ξέρετε εσείς. Αυτή η παρότρυνση μπορεί σίγουρα να κολλήσει σε πολλά βιβλία, αλλά ταιριάζει γάντι στις Ιστορίες του κ. Κόυνερ. Αυτή η συλλογή πολύ μικρών ιστοριών του Μπρεχτ, η έκταση των οποίων κυμαίνεται από μερικές γραμμές μέχρι μια-δυο σελίδες το πολύ, δεν είναι ακριβώς βιβλίο. Δεν αρχίζει κάπου και σίγουρα δεν τελειώνει πουθενά. Δεν είναι για κάτι και είναι για τα πάντα. Είναι περισσότερο ένα ταξιδιωτικό βοήθημα για την πλαϊνή τσέπη της βερμούδας στις μεγάλες εξορμήσεις της ζωής. Δεν το διαβάζεις μια φορά ολόκληρο: διαβάζεις διάφορες ιστορίες, το δίνεις στο διπλανό σου, το συζητάς ή το σκέφτεσαι μόνος σου, νιώθεις αυτό το περίεργο αίσθημα των χρόνων ή της φάσης σου όταν καταλαβαίνεις μια ιστορία που παλιά σου φαινόταν πλήρως ακατανόητη, ενώ τώρα έχει νόημα και μάλιστα πολύ.

Αντιγράφω από το ιστολόγιο του Παναγιώτη Γαβάνα: Οι «Ιστορίες του κ. Κόϋνερ» γράφτηκαν από τον Μπρεχτ κατά τη διάρκεια μιας περιόδου περίπου 30 χρόνων. Το κέντρο βάρους της δουλειάς αυτής βρίσκεται στη δεκαετία του 1920. Σ’ αυτά τα μικρά κείμενα (87 συνολικά) ο Μπρεχτ προσπάθησε ν’ αναπτύξει ένα σύντομο μοντέλο πεζού λόγου, με τη βοήθεια του οποίου μπορούν να πραγματευτούν ζητήματα που αφορούν στη συμπεριφορά ενταγμένη μέσα σ’ ένα πολιτικο-κοινωνικό πλαίσιο καθώς και προβλήματα γνωσιοθεωρίας. Οι «Ιστορίες του κ. Κόϋνερ» δεν πρέπει επομένως να διαβαστούν ως μικρά αφηγήματα, αλλά σύμφωνα με την πρόθεση του Μπρεχτ, ως φιλοσοφικά κείμενα. Στο επίκεντρό τους βρίσκονται οι έννοιες της «αλλαγής» και της «ενεργητικής παρέμβασης».

Στην παρουσίαση από τις εκδόσεις Ζαχαράκη διαβάζουμε: Ο Μπρεχτ ξεκίνησε να γράφει τις “Ιστορίες του κυρίου Κόυνερ” το 1927. Το έναυσμα για τη συγγραφή αυτών των ιστοριών ήταν η διαπίστωση οτι μέσα στην καθημερινότητα τους οι άνθρωποι, αποξενωμένοι και αλλοτριωμένοι καθώς είναι, συνηθίζουν να αποδέχονται παράλογες καταστάσεις και να τις θεωρούν φυσικές και αυτονόητες. Περιττό να πούμε ότι στη σημερινή εποχή, ακριβώς επειδή η αλλοτρίωση και η αποξένωση είναι ακόμα μεγαλύτερες από την εποχή του Μπρέχτ, το φαινόμενο αυτό είναι πολύ πιο έντονο: Μια σειρά καταστάσεις και γεγονότα, όπως: η ανεργία, η λιτότητα, ο πόλεμος, η βία, κτλ. παίρνουν τη μορφή φυσικών φαινομένων για τον μέσο άνθρωπο. Ο τρόπος που προτείνει ο Μπρέχτ για να αντιμετωπισθεί αυτό το φαινόμενο και να σταματήσουν οι άνθρωποι να θεωρούν φυσικά και αυτονόητα πράγματα τα οποία δεν υφίστανται, είναι αυτός που χρησιμοποιεί και στα θεατρικά του έργα: δημιουργεί στον θεατή ή στον αναγνώστη το στοιχείο της έκπληξης…

Αυτή η καταπληκτική συλλογή ιστοριών έχει μια εξαιρετική εισαγωγή από τον Πέτρο Μάρκαρη που έχει κάνει και τη μετάφραση. Δεν είναι λοιπόν συμπτωματικό ότι ο Μπρεχτ αρχίζει να γράφει τις “Ιστορίες του κ. Κόυνερ” αμέσως μετά την ανακάλυψη που κάνει για τη σύνδεση του μαρξισμού με τα καθημερινά γεγονότα. Γιατί οι ιστορίες αυτές έχουν έναν κοινό άξονα: δείχνουν τη συμπεριφορά του ατόμου, του κ. Κόυνερ, απέναντι σε φαινόμενα της καθημερινής ζωής, και τις αντιδράσεις του απέναντι σε καθιερωμένες αντιλήψεις και καταστάσεις. Καθώς μάλιστα ο κ. Κόϋνερ τοποθετείται, από τη μια ιστορία στην άλλη μέσα σε μια διαφορετική κατάσταση, όλες οι ιστορίες μαζί συνθέτουν έναν κόσμο “εν κινήσει”, γράφει ο Μάρκαρης.

Το «βιβλίο» κυκλοφορεί από πάρα πολλές εκδόσεις. Εκτός από αυτή του Ζαχαράκη που αναφέρθηκε παραπάνω, έχει εκδοθεί από τον Πατάκη, τον Κοροντζή, τον Μαλλιάρη, τα Γράμματα, τα Κείμενα, το Θεμέλιο και πιθανώς και από άλλους. Από το Θεμέλιο, μάλιστα κυκλοφορεί η 7^η έκδοση και ίσως αυτή να θεωρείται και η πιο κλασσική. Σε όλες τις εκδόσεις, η τιμή είναι πολύ προσιτή, άλλο ένα στοιχείο της λαϊκότητας του βιβλίου.

Τέλος, εκτός από το ιστολόγιο του Γαβάνα που έχει αναρτήσει όλο το κείμενο, το βιβλίο, ολόκληρο ή τμηματικά βρίσκεται παντού σε ηλεκτρονική μορφή.

Κι αν δεν έχετε πειστεί ακόμα, σας δίνω για τελευταίο επιχείρημα την εξαιρετική λύση σε τέσσερις γραμμές του κ. Κόυνερ στο ερώτημα αν υπάρχει θεός:

Κάποιος ρώτησε τον κ. Κ. αν υπάρχει θεός. Ο κ. Κ. του είπε: Σε συμβουλεύω να σκεφτείς αν η συμπεριφορά σου θ’ αλλάξει ανάλογα με την απάντηση που θα δώσεις στο ερώτημα. Αν δε θ’ αλλάξει τότε η ερώτηση είναι περιττή. Αν θ’ αλλάξει τότε μπορώ τουλάχιστο να σε βοηθήσω λέγοντας πως εσύ αποφάσισες κιόλας: χρειάζεσαι ένα θεό.

Τι καλύτερο λοιπόν για τις διακοπές;

***

Γιώργος Μπίμης

Γιώργος Μπίμης – “Το χώμα και το αίμα”

1. Το καλοκαίρι, με το γλαυκό ουρανό και με τις γαλαζοπράσινες θάλασσες, με τον ήλιο και με τον αχό του κύματος είναι ποίηση… Κι ο Αύγουστος προφανώς είναι ο μήνας των ποιητών. Η ανάγνωση ποιημάτων στις χρυσές αμμουδιές είναι μια ξεχωριστή ομορφιά που δένει απόλυτα με την ωραιότητα της πλάσης…

Θα πρότεινα ανεπιφύλακτα την τελευταία μου ποιητική συλλογή που έχει τίτλο: ‘’Το Χώμα και το αίμα.’’

Παραθέτω κι ένα μικρό απόσπασμα σχετικό με το καλοκαίρι:

Τα ορμητικά ποτάμια είναι οι δρόμοι μου

κι η θάλασσά σου είναι η αιωνιότητα…

Και δε θα σταματήσω να πορεύομαι μήτε στιγμή

στις ένθερμες μέρες και στις παθιασμένες νύχτες,

μέχρι να γευτώ

την αρμύρα του ανεξάντλητου καλοκαιριού,
μέχρι να ανασάνω την ιωδίνη του γλαυκού κύματος
που θρυμματίζεται εκστασιασμένο

στο δυσπρόσιτο σκόπελο της ακτής σου,

για να ντύσει το γυμνό κι ηλιοκαμένο  σου κορμί

με φύκια χρωματιστά,  με θαλασσινούς σταυρούς

και με εγχάρακτα κι ενεπίγραφα όστρακα,…

2. Για τους πιο δύσκολους αναγνώστες, που θέλουν να κολυμπήσουν σε πιο βαθιά νερά, θα πρότεινα το Θεατρικό μου έργο που έχει τίτλο ‘’Σωκράτης, η ιδέα που νικά το θάνατο.’’

***

Δύσκολες Νύχτες

Γιούτα Ντίτφουρντ – “Ουλρίκε Μάινχοφ. Η βιογραφία”
Εκδόσεις Νάρκισσος, Μετάφραση: Ηλιάνα Αγγελή

Αν θέλετε να μάθετε ποια ήταν πραγματικά η Ουλρίκε Μάινχοφ, ιδρυτικό στέλεχος και ιδεολογική ψυχή της “Φράξιας Κόκκινος Στρατός” (RAF), η βιογραφία της Ντίτφουρντ θα σας διαφωτίσει μερικώς, αφήνοντας άλλα ερωτήματα αναπάντητα. Η κοινωνιολόγος συγγραφέας, παλιό ιδρυτικό μέλος των Πρασίνων που διαφώνησε με την ανοιχτά συντηρητική στροφή του κόμματος μετά τη γερμανική ενοποίηση κι έκτοτε δραστηριοποιείται σε μια αριστεροχαρούμενη οικολογική κίνηση μικρής εμβέλειας, στέκεται με φανερή συμπάθεια απέναντι στη βιογραφούμενη. Αυτό δε σημαίνει πως η Ντίτφουρντ εκθειάζει την ατομική τρομοκρατία, όπως την κατηγόρησε μερίδα του γερμανικού αστικού τύπου. Η οπτική της είναι μάλλον “παναριστερή”, με τις απαραίτητες δόσεις “αντισταλινισμού”, όπως εκεί που συγκρίνει τα λευκά κελιά με τα γκούλαγκ, για να καταλήξει πως στα δεύτερα δεν υπήρχε στέρηση αισθήσεων. Χειρότερα κι από το Στάλιν τους είχανε…

Στο βιβλίο αναλύονται εκτενώς τα παιδικά κι εφηβικά χρόνια της Μάινχοφ, αρχικά υπό τη σφαίρα του ναζιστή πατέρα της και στη συνέχεια σε ένα αντισυμβατικό περιβάλλον με τη λεσβία “μητριά” που την υιοθέτησε μετά το θάνατο της μητέρας της. Μαθαίνουμε πολλά για το χαρακτήρα, τις σχέσεις, το γάμο και τα κομβικά γεγονότα στη ζωή της δημοσιογράφου που μετατράπηκε σε υπ’ αριθμόν ένα καταζητούμενη στην ΟΔΓ, κατά τη γνώμη μου όμως δεν ερμηνεύεται επαρκώς η μετάβαση της Μάινχοφ από το χριστιανικό πασιφισμό προς το παράνομο ΚΚΓ, την εξωκοινοβουλευτική αριστερά της ΟΔΓ (ΑΡΟ) και τελικά στην ένοπλη δράση. Ίσως φταίει το γεγονός ότι παρατίθενται σχετικά φειδωλά στο πολυσέλιδο βιβλίο αποσπάσματα από αυθεντικά κείμενα της Μάινχοφ, μεταξύ άλλων και για νομικούς λόγους, όπως εξηγεί η συγγραφέας. Μετέωρο μένει, δοσμένο μόνο σε αποσπασματικά επεισόδια, το κεφάλαιο των αρχικά ρόδινων και στη συνέχεια αντιφατικών και περίπλοκων σχέσεών της με τη ΓΛΔ, που αρχίζει από τις πρώτες νεανικές επισκέψεις της στη χώρα και καταλήγει με το πέρασμα της ίδιας και του υπόλοιπου ηγετικού πυρήνα της RAF από το Αν. Βερολίνο με προορισμό στρατόπεδο εκπαίδευσης της Φατάχ στην Ιορδανία.

Βασικός πρωταγωνιστής του βιβλίου είναι στην πραγματικότητα η ίδια η μεταπολεμική Δυτική Γερμανία. Ένα βαθιά αυταρχικό, αντικομμουνιστικό, αστυνομοκρατούμενο κράτος, πολύ μακριά από τα φληναφήματα περί προπυργίου του “Ελεύθερου Κόσμου”. Μια χώρα με παράνομο ΚΚ από τη δεκαετία του ’50, όπου φοιτητές δολοφονούνταν εν ψυχρώ από την αστυνομία, όπου καθηγητές και φοιτητές ελέγχονταν για τα φρονήματά τους και απολύονταν ή και απειλούνταν αν αυτά δεν ήταν αρεστά.

Αποκορύφωμα αποτελεί φυσικά η δίκη της “πρώτης γενιάς” της RAF και οι συνθήκες κράτησης των κατηγορουμένων, αμφότερα μνημεία χυδαίας καταπάτησης οποιασδήποτε έννοιας αστικού δικαίου και ανθρώπινων δικαιωμάτων. Ο θάνατος της Μάινχοφ, καταλαμβάνει σχετικά λίγες σελίδες σε σχέση με τους τόνους μελάνης που έχουν χυθεί μέσα στα χρόνια. Η βιογράφος αποφεύγει τη σεναριολογία, επιλέγοντας να παραθέσει μόνο μαρτυρίες και αδιαμφισβήτητα στοιχεία, τα οποία αν μη τι άλλο κλονίζουν την εξαρχής αμφιλεγόμενη επίσημη εκδοχή περί αυτοκτονίας.

Το βιβλίο δυστυχώς είναι εξαντλημένο στα ελληνικά, ωστόσο με λίγη τύχη και υπομονή, αναζητείστε το σε κάποιο σάιτ μεταχειρισμένων βιβλίων, παλαιοβιβλιοπωλείο ή κάποιο γνωστό, όπως η υποφαινόμενη.

***

Ελπίδα Πουρναρά

Franz Kafka – “Η Δίκη” (1925)
eBooks4Greeks – Ελεύθερη Ψηφιακή Βιβλιοθήκη

«Κάποιος πρέπει να έδωσε ψευδείς πληροφορίες εναντίον του Γιόζεφ Κ., διότι συνελήφθη ένα πρωί δίχως να έχει κάνει τίποτα κακό». Με αυτό τον τρόπο ξεκινά ένα από τα χαρακτηριστικότερα έργα του Τσέχου συγγραφέα Φραντς Κάφκα. Ο λόγος για τη “Δίκη”, που παραμένει ένα βιβλίο – ορόσημο και μας φέρει σε επαφή με έννοιες όπως το αδιέξοδο και η αδικία, η ασφυξία και ο φόβος,  συναισθήματα με τα οποία ο κεντρικός ήρωας κατακλύζεται καθόλη την έκταση του έργου. Κάποιοι δε θα το χαρακτήριζαν το πιο καλοκαιρινό των βιβλίων, για μένα όμως είναι μια επιλογή που δε θα μετανιώσω.

Διαβάζεται κάτω από τη σκιά ενός δέντρου το απομεσήμερο ή δίπλα στο κύμα.

***

Έρη Ρίτσου

Γιάννης Μανέτας – “Τη νύχτα που αγκάλιασε το Ginkgo biloba”
Εκδόσεις ΑΙΩΡΑ, 2017

Στο παρελθόν, είχα διαβάσει αγγλιστί πολλά και διάφορα campus novels, ξεκινώντας από Changing Places του David Lodge. Δεν είχε τύχει όμως ποτέ να διαβάσω “πανεπιστημιακό” μυθιστόρημα Έλληνα συγγραφέα, -δεν ξέρω καν αν υπάρχουν άλλα. Ομολογώ πως με εντυπωσίασε το βιβλίο του Μανέτα, για το χιούμορ, την καυστικότητά του και τη “σκληρή” περιγραφή της κατάστασης που επικρατεί στην ακαδημαϊκή κοινότητα, πιθανώς με μια δόση υπερβολής, μυθιστόρημα είναι άλλωστε, με καθ’ όλα πραγματική βάση όμως η παράθεση των καταστάσεων.  Οι αλλαγές που η μεταπολίτευση έφερε και στα πανεπιστήμια, τα έκαναν ένα εξαιρετικά ομιλητικό καθρέφτη της κοινωνίας. Βρίσκουμε μέσα στο βιβλίο πρυτάνεις που αναδεικνύονται χάρη στην κομματική τους ένταξη και διασυνδέσεις, καθηγητές που θυσιάζουν την αξιοπρέπειά τους για να πάρουν χρηματοδοτήσεις για ερευνητικά προγράμματα, καμαρίλες για να προωθούνται “οι δικοί μας” κι ας είναι άχρηστοι επιστημονικά, φοιτητές αδιάφορους που στοχεύουν απλώς στην “παγκόσμια σταθερά”, αγενείς πολλές φορές χωρίς καθόλου σεβασμό, όχι τόσο προς τον δάσκαλο όσο προς τη διδασκαλία, άδειες αίθουσες, τελετές βαρεμάρας και απουσία πραγματικού διαλόγου για τα θέματα της παιδείας. Και αυτά είναι μόνο μερικά από τα θέματα που θίγει το βιβλίο.

***

Ήβη Καρντονά

Τζακ Λόντον – “Γραφείο Δολοφονιών ΕΠΕ”
Εκδόσεις Πλέθρον, Μετάφραση: Νανά Τσόγκα

Καλοκαίρι, παραλία, ψάθα, τάκα τούκα οι ρακέτες, παιδάκια που κλαίνε, σκυλιά που κατουράνε στην ακροθαλασσιά. Ένα βιβλίο είναι αυτό που χρειάζεται για να βγεις αλώβητος από την εμπειρία. Και κάπου εδώ έρχεται ο Τζακ Λόντον με το «Γραφείο Δολοφονιών ΕΠΕ» Ο Ιβάν Ντραγκομίλοφ, ειναι ιδρυτής ενός γραφείου που αναλαμβάνει να εκτελέσει συμβόλαια θανάτου επί πληρωμή, αφού όμως πρώτα εξεταστεί αν το θύμα αξίζει να πεθάνει ή όχι. Ο Ντραγκομίλοφ και οι συνεργάτες του, είναι αποφασισμένοι να σκοτώνουν μόνο όσους θεωρούν εχθρούς και βάρος για τη κοινωνία, ώσπου μια μέρα το γραφείο αναλαμβάνει μια καινούρια υπόθεση και το υποψήφιο θύμα είναι ο ίδιος ο Ντραγκομίλοφ. Πιστοί στο έργο και την ηθική τους οι φιλόσοφοι-δολοφόνοι, εξετάζουν την υπόθεση και αποφασίζουν να εκτελέσουν το συμβόλαιο κανονικά.

Κάτι παραπάνω από ένα ακόμα αστυνομικό θρίλερ, κάτι παραπάνω από ένα απλό βιβλίο. Θα έλεγα βιβλιάρα, αλλά δεν είναι κομψό.

***

Ηρακλής Βογιατζής

Γκράχαμ Γκρην – “Ο άνθρωπός μας στην Αβάνα”
Εκδόσεις Πόλις, μτρφ. Μαριάννα Βαρκαρόλη

Στην αρχή του ψυχρού πολέμου, πριν την κουβανική επανάσταση, οι Βρετανικές Μυστικές Υπηρεσίες προσλαμβάνουν έναν έμπορο ηλεκτρικών ειδών ως πληροφοριοδότη. Αυτός, πνιγμένος στα χρέη, σκαρώνει φανταστικές ιστορίες για πρόσωπα και κατασκοπικά δίκτυα, μοσχοπουλώντας τα στους Βρετανούς. Τα ψέμματα του γιγαντώνονται, προκαλώντας διεθνή διπλωματική και στρατιωτική κρίση. Ο Γκρην γράφει ένα μυθιστόρημα το οποίο κρέμεται ανάμεσα στην σάτιρα και το δράμα, με φόντο τα δίκτυα κατασκοπείας του ψυχρού πολέμου. Ο ίδιος άλλωστε είχε εργαστεί ως κατάσκοπος. Ένα ευανάγνωστο, κωμικό και αγωνιώδες βιβλίο που προκαλεί στον αναγνώστη να το “καταπιεί” όπως ένα δροσερό τσάι τις μέρες του Αυγούστου.

***

Κώστας Μιχαήλ

Δημήτρης Ραβάνης Ρεντής – “Η σφηγκοφωλιά”
Εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή

Προτείνω το βιβλίο”σφηγκοφωλια” του Δημήτρη Ραβάνη Ρέντη από τις εκδόσεις Σύγχρονη εποχή.Ένα βιβλίο ευκολοδιάβαστο, για όλες τις ηλικίες και ό,τι πρέπει για τις καλοκαιρινές διακοπές. Πράκτορες, μυστικές υπηρεσίες, συνωμοσίες, κρατούν αμείωτο το ενδιαφέρον μέχρι την τελευταία σελίδα.

Λα Κάππα

Λένος Χρηστίδης – “Λοστρέ”
Εκδόσεις, Καστανιώτη

“Έλα εδώ ρε κάθαρμα, ελεεινό και τρισάθλιο ανθυποκάθαρμα. Σκουλήκι της λάσπης, κατακάθι του βορβόρου, ξεφτιλισμένο ανθρωπάριο, οικτρό μιαρό εγωπαθές ερπετό, φολιδωτέ Σάλιαγκα, ανεγκέφαλη προνύμφη, ώχρα σπειροχαίτη εξωμήτρια γάγγραινα αργυρώνητε, εξαχρειωμένε τσόγλανε, κωλοπαιδαρά, πρόστυχο λυσσασμένο σκουπίδι, σκάρτο ορχεκτομημένο έλκος, οπισθοδρομικό απόστημα,  ξεφτιλισμένο μίασμα, υδροκέφαλο απόπτυσμα, αποκτηνωμένο ζωντόβολο, βλάκα, κωθώνι, χολεριασμένο παράφωνο αμετανόητο τούβλο, σταρχιδιστή χαλβά, αστοιχείωτη νεροκολοκύθα, μαμμόθρεφτη φαυλεπίφαυλη μύξα, λίγδα, καλααζάρ, βλαμμένο δύσοσμο πυώδες ψοφίμι”.

Όποιος δεν ψήθηκε από τα μπινελίκια δε θέλω να τον ξέρω. Όποιος ψήθηκε, να διαβάσει το Λοστρέ του Λένου Χρηστίδη. Καλοκαίρι σε επαρχιακή συντηρητική κωμόπολη. Ρατσισμός, ξενοφοβία και τα ασφυκτικά πλαίσια της μικρής και κλειστής κοινωνίας. Υπερβολικό αλλά αστείο. Αλληγορικό αφού γράφτηκε το καλοκαίρι της σύλληψης της 17Ν. Άμα το σπας με λίγη ΚΟΜΕΠ φεύγει νεράκι.

***

Λαϊκό Στρώμα

Εντουάρ Λουί – “Να τελειώνουμε με τον Εντύ Μπελγκέλ”
Εκδόσεις Αντίποδες, 2018, Μετάφραση: Μιχάλης Αρβανίτης

Δεν είναι και το πιο ελαφρύ ανάγνωσμα. Δεν είναι και το καταλληλότερο για να συνοδεύσει σέλφις με πατούσες στα σόσιαλ μύδια, το βιβλίο του Εντουάρ Λουί όμως είναι ένα βιβλίο που αξίζει την προσοχή. Εν μέρει μυθιστόρημα και εν -μεγάλω- μέρει αυτοβιογραφία, το βιβλίο μας μεταφέρει στη Γαλλική επαρχία της δεκαετίας του 2000 και του σήμερα. Ένα παιδί, ανακαλύπτει σιγά-σιγά τη σεξουαλική του ταυτότητα και παράλληλα αρχίζει να αντιλαμβάνεται την ίδια την κοινωνική πραγματικότητα στο σύνολό της. Πέρα από σκηνές πού σε πολλά θυμίζουν και την εδώ κατάσταση, αυτό που προκαλεί εντύπωση είναι η σχετική αποδόμηση της εικόνας που έχουμε για τη Γαλλία, ως χώρα πρότυπο πολιτισμού και ανεκτικότητας. Και αυτό δεν αφορά κυρίως ή μόνο την ανεκτικότητα απέναντι στον σεξουαλικό προσανατολισμό αλλά και την «ανεκτικότητα» και την αποδοχή που έχει η ίδια η εργατική τάξη για τον εαυτό της. Ο συγγραφέας δεν κάνει ένα βιβλίο-ωδή στον επιφανειακό «δικαιωματισμό» αλλά θίγει την ίδια την άθλια ταξική πραγματικότητα στη χώρα του Σαρκοζί, του Ολάντ και του Μακρόν. Όπως λέει ο ίδιος σε συνέντευξή του «Δυστυχώς, οι φτωχοί άνθρωποι σήμερα εκπροσωπούνται ελάχιστα στη λογοτεχνία σε σύγκριση με το πόσο εκπροσωπούνται η μπουρζουαζία και η μεσαία τάξη. Αναπαράγεται μια κατάσταση που καθιστά αυτούς τους ανθρώπους αόρατους και απόντες».

Ένα «must-read» που λένε και στην Ασπροβάλτα, που τώρα που το σκέφτομαι, μπορεί να συνοδευτεί, γιατί όχι, και με πατουσοσέλφι στα Βρασνά ή την Τούζλα, χωρίς η επίδραση που θα έχει στον αναγνώστη του, να επηρεαστεί στο παραμικρό.

***

Ματριόσκα η Κόκκινη

Βιρτζίνια Άντριους – “Τα λουλούδια στην σοφίτα”
Εκδόσεις Bell, Μετάφραση: Μαριάννα Μπότα

Το πρώτο βιβλίο της σειράς με πρωταγωνιστές την οικογένεια Ντόλανγκανγκερ απο την συγγραφέα Βιρτζίνια Άντριους. Το βιβλίο κυκλοφόρησε στην Αμερική το 1979 και έκανε πάταγο. Πρόκειται ένα από τα καλύτερα γκόθικ μυθιστορήματα που γράφτηκαν ποτέ και η συγγραφέας τους ανταγωνίστηκε στα ίσια το μαιτρ του είδους Στήβεν Κίνγκ.

Τέσσερα παιδιά κλείνονται στην σοφίτα ενός τεράστιο αρχοντικού, περιμένοντας τον παππού τους να πεθάνει και την μητέρα τους να κληρονομήσει την τεράστια περιουσία τους. Η μητέρα των παιδιών είχε παντρευτεί τον ετεροθαλή και κατά πολλά χρόνια νεότερο αδερφό του πατέρα της, ο οποίος σκοτώνεται σε δυστύχημα. Προκειμένου να θρέψει τα παιδιά της, γυρίζει στο πατρικό της και αποζητά συγχώρεση από τον πατέρα της ώστε να την συμπεριλάβει στην διαθήκη του.Η θρησκόληπτη και άκρως αυστηρή μητέρα της την πείθει να κλειδώσει τα παιδιά της στην σοφίτα μέχρι ο πατέρας της να ξεψυχήσει. Σιγά – σιγά η μητέρα των παιδιών απομακρύνεται από αυτά γοητευμένη από τα πλούτη και την ελευθερία ενώ η γιαγιά τους τα κακοποιεί συστηματικά.

Καθόλου εύκολο μυθιστόρημα από την στιγμή που καταπιάνεται με θέματα όπως η παιδική κακοποίηση και η αιμομιξία, οπότε δεν το συνιστώ στον καθένα εκεί έξω. Για όσους θέλουν να εξερευνήσουν την σκοτεινή πλευρά της ανθρώπινης ψυχής είναι σίγουρα ένα μυθιστόρημα που θα σας καθηλώσει με τις λεπτομερείς περιγραφές του.

***

Νίκος Πουρναράς / Οικοδόμος

Βασίλης Μόσχος – “Οι λογοτέχνες στην ταξική αναμέτρηση της δεκαετίας 1940-1950”
Εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή

Το βιβλίο του Βασίλη Μόσχου «Οι λογοτέχνες στην ταξική αναμέτρηση της δεκαετίας 1940-1950» είναι αποτέλεσμα πολύχρονης συστηματικής μελέτης – εργασίας και συγκροτεί ένα μεγάλο μέρος της ομώνυμης διδακτορικής διατριβής του συγγραφέα. Ο Β. Μόσχος προσεγγίζει με μεγάλη πληρότητα την – έτσι κι αλλιώς σύνθετη – πολιτική δραστηριότητα των λογοτεχνών, των γνωρισμάτων της και των παραγόντων διαμόρφωσής της, αλλά και το ενδιαφέρον όλου του πολιτικού συστήματος ως προς την πνευματική κίνηση στη χώρα, το πολιτικό κλίμα στη λογοτεχνική κοινότητα και τους εντός της συσχετισμούς. Με το συγκεκριμένο έργο επιχειρείται για πρώτη φορά μια ολοκληρωμένη αποτίμηση της πολιτικής στάσης των λογοτεχνών την συγκεκριμένη περίοδο, βασισμένη στα αρχεία των ίδιων και σε άρθρα τους. Πολύτιμος σύμμαχος του αναγνώστη οι εκατοντάδες παραπομπές-υποσημειώσεις, που δεν είναι απλά διαφωτιστικές, αλλά προσφέρουν και τη δυνατότητα πιο εξειδικευμένης εξερεύνησης. Ένα βιβλίο χρήσιμο και σε όσους τα διαβάσματά τους δεν ταυτίζονται απαραίτητα με τη λογοτεχνία.

***

Παναγιώτης Κολέλης 

Stig Dagerman – “Γερμανικό φθινόπωρο”
Εκδόσεις Καστανιώτη, Μετάφραση: Αγγελική Νάτση

«Όταν έχει πλέον εξαντληθεί κάθε παρηγοριά, πρέπει να ανακαλύψουμε μια καινούργια, έστω κι αν αποδειχτεί παράλογη».

Αυτή η φράση του συγγραφέα καταφέρνει και συμπυκνώνει αριστοτεχνικά το κλίμα που επικρατούσε στη Γερμανία αμέσως μετά τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο. Νεκροί παντού, κατεστραμμένα κτήρια, ανθρώπινα ερείπια που προσπαθούν να σταθούν ξανά στα πόδια τους. Ο Stig – συγγραφέας, δημοσιογράφος και ο επιφανέστερος λογοτέχνης που ανέδειξε η Σουηδία τη δεκαετία του ’40 – στάλθηκε το φθινόπωρο του 1946 στη Γερμανία, μετά τη συντριβή του ναζισμού, για να αφουγκραστεί τις σκέψεις και τα συναισθήματα των ανθρώπων που επέζησαν. Με διεισδυτικό βλέμμα και απαράμιλλη ψυχραιμία, καταφέρνει και δημιουργεί ένα πορτραίτο μιας εποχής και μιας περιόδου, ιδιαίτερα τεταμένης, όπου η απάθεια και ο κυνισμός εξακολουθούν να βρίσκονται στο επίκεντρο.

Ένα σπάνιο βιβλίο, που συνταιριάζει τη δημοσιογραφική αφήγηση με τη λογοτεχνική απόλαυση. «Θα έπρεπε να αποτελεί υποχρεωτικό ανάγνωσμα για όλους τους νέους που σκέφτονται να ακολουθήσουν το επάγγελμα του δημοσιογράφου», ανέφερε γι’ αυτό ο σημαντικός Σουηδός συγγραφέας, Χένινγκ Μάνκελ, και μάλλον δεν έχει άδικο.

***

Παναγιώτης Μανιάτης 

Αλεξάντερ Μπογκντάνοφ – ‘’Τι είναι προλεταριακή ποίηση;’’
Εκδόσεις Γκοβόστης, μτφρ. Θ. Σκουρλής

Συστήνω στο κοινό της Κατιούσα την ανατύπωση του έργου του Α. Μπογκντάνοφ ‘’Τι είναι προλεταριακή ποίηση;’’ από τις εκδόσεις Γκοβόστη (1930, μτφρ. Θ. Σκουρλή) με την παραίνεση να διαβαστεί, όπως και όλα τα έργα του Μπογκντάνοφ, μέσα από το λενινιστικό πρίσμα.

Πέτρος Σκυθιώτης

Γιάννης Μηλιός – «Εκπαίδευση και Εξουσία»
Εκδόσεις Θεωρία, 1993 (4^η έκδοση)

Γραμμένο (η πρώτη έκδοση) το όχι και τόσο μακρινό μας 1981, το βιβλίο του Γιάννη Μηλιού «Εκπαίδευση και Εξουσία» αποτελεί μια πολύ καλή εισαγωγή στον μαρξιστικό τρόπο σκέψης, όσον αφορά τα ζητήματα της παιδείας και της εκπαίδευσης στο καπιταλιστικό σύστημα. Η διαδικασία, ο θεσμός της εκπαίδευσης, ο σχεδιασμός και ο στόχος της δεν είναι ουδέτερα ζητήματα, ούτε η τύχη τους αφημένη στην αυθαιρεσία της κουλτούρας και της νοοτροπίας μιας χώρας, μιας κυβέρνησης ή ενός υπουργού. Αντίθετα,  είναι ζητήματα ζωτικά, δομικά και αναγκαία για την καπιταλιστική παραγωγή και αγορά από τη μία, για το αστικό κράτος από την άλλη. Οι γνώσεις και η ιδεολογία (πράγματα που δεν χωρίζονται με σινικά τείχη) είναι το δίπτυχο εκείνο που διαμορφώνει τον μελλοντικό εργαζόμενο – πολίτη εντός της εκπαίδευσης.

Το βιβλίο δεν απευθύνεται μόνο σε εκπαιδευτικούς ή σε όσους ασχολούνται με τον τομέα της εκπαίδευσης, αλλά είναι χρήσιμο και για όποιον θέλει να έχει έναν τρόπο σκέψης σε μια σειρά ζητήματα διαχρονικά για την εκπαίδευση, τα οποία λίγο πολύ αποτελούν και τα πραγματικά επίδικα σε κάθε προτεινόμενη εκπαιδευτική μεταρρύθμιση και διάλογο για την παιδεία τα τελευταία χρόνια. Αυτά αναλύονται κυρίως στο πρώτο κεφάλαιο με τον τίτλο «κοινωνική εξουσία και εκπαίδευση» όπου τα δίπολα – διλήμματα «γενική παιδεία ή εξειδίκευση»,  «πολύπλευρη προσωπικότητα ή καλά προετοιμασμένος επαγγελματίας», «εκπαίδευση για την μόρφωση ή εκπαίδευση για την αγορά;» αντιμετωπίζονται ως αντιφάσεις στην εκπαίδευση – παιδεία του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής που πρέπει να επιλυθούν.

Δεν πρόκειται για απλά προβλήματα που επιδέχονται απλές τοποθετήσεις, αλλά διαπερνούν ολόκληρο το καπιταλιστικό σύστημα, αφού αυτά αποτελούν τις κατευθυντήριες επιλογές για το μέλλον του. Αν μπορεί, βέβαια, και στο βαθμό που μπορεί το καπιταλιστικό σύστημα να σχεδιάσει το μέλλον του μέσω του σχεδιασμού της εκπαίδευσης.

Να (ξανα)διαβάσουμε το «Εκπαίδευση και Εξουσία» (και όχι παραλείποντας το πρώτο κεφάλαιο για το τέλος).

***

Σφυροδρέπανος

Δημήτρης Γράψας – “Η Γυναίκα του τρένου”
Εκδόσεις Καστανιώτη

Για πολλούς η παραλία είναι συνδεδεμένη με αστυνομικό, κι αν έπρεπε να προτείνω κάποιο, το καλύτερο που διάβασα πρόσφατα είναι αυτό του Παλαιοκώστα, που δε γράφτηκε ως τέτοιο, αλλά είχε όλα τα στοιχεία του: Περιπέτεια, καλή γραφή, και μια ακτινογραφία της κοινωνίας, με διεισδυτική ματιά -για να παρακάμψω την αναφορά στις αδυναμίες, που θα τις δούμε αλλού ξεχωριστά.

Αλλά η πρότασή μου θα ήταν “Η γυναίκα του τρένου” του Δημήτρη Γράψα, από τις εκδόσεις Καστανιώτη, που είναι μια ωραία και καλογραμμένη ιστορία, δίνοντας αφορμή για μερικές σκέψεις σχετικά με την ιστορία, με κεφαλαίο γιώτα και χωρίς.

Είναι ολόκληρη τέχνη να μπορείς να πεις μια ιστορία, να την εμπνευστείς και να τη βάλεις στο χαρτί. Να είσαι καλός παραμυθάς, συναρπαστικός αφηγητής, καλός γραφιάς. Να έχεις φλέβα, αλλά να την καλλιεργείς κιόλας. Να μπλέκεις περίτεχνα συνειρμούς, κοινωνικά σχόλια, που προκύπτουν αβίαστα απ’ τη ροή της ιστορίας, κι όχι σαν να απευθύνεσαι με υψωμένο δάχτυλο και διδακτισμό στον αναγνώστη.

Κάποιοι επιλέγουν να πουν μια ωραία ιστορία με υποβλητική ατμόσφαιρα, ενδιαφέροντες χαρακτήρες, με στιγμές όπου αναγνωρίζεις τον εαυτό σου, δικές σου σκέψεις και ταυτίζεσαι. Ή μια ιστορία όπου σε παρασέρνει ο ρυθμός, η ωραία πρόζα, η πλοκή και προπαντός οι ανατροπές – γιατί κάθε συγγραφέας που σέβεται τον εαυτό του, πρέπει να έχει τουλάχιστον μία, αν όχι περισσότερες και απανωτές.

Κι αυτή είναι μία από τις συνήθεις παγίδες τυποποίησης των καλογραμμένων βιβλίων. Οι άλλες δύο είναι οι υπερβολικά μοιραίοι ήρωες, που σχεδόν πάντα ρίχνουν κάποια ωραία γυναίκα στο κρεβάτι, και η λατρεία για τα σκοτάδια της ψυχής μας και  τα δαιμόνια που μας κυριεύουν, η λατρεία για το λούμπεν, που δένει συνήθως με αυτοκαταστροφικούς αντιήρωες.

Αυτή είναι η βασική διαφορά με τις ιστορίες μιας άλλης εποχής και με μια άλλη γενιά γραφιάδων, με σαφώς πιο ηρωικά βιώματα, που φιλοδοξούν να μιλήσουν για την Ιστορία και να μην πουν απλώς μια ωραία ιστορία. Κι αυτές έχουν απλούς, καθημερινούς ήρωες, που ανεβαίνουν τη δική τους ανηφόρα, παλεύοντας ωστόσο με υπαρκτούς εχθρούς και όχι τόσο με τον εαυτό τους. Δε λείπουν τα ζιγκ – ζαγκ και οι αντιφάσεις, κατά κανόνα όμως η γενική πορεία είναι ανοδική. Ακόμα κι αν δεν υπάρχει αίσιο τέλος, ο βιολογικός θάνατος εκλαμβάνεται πχ ως θυσία για τον ανώτερο σκοπό που μένει πάντα ζωντανός, μαζί με την προοπτική.

Αλλά αυτή (η προοπτική) θόλωσε μετά τις ανατροπές και το απρόβλεπτο “φινάλε της Ιστορίας κι αυτό δεν άφησε ανεπηρέαστους τους συγγραφείς, τον τρόπο σκέψης τους και τα βιβλία τους, που αφήνουν πίσω το φετιχισμό του εμπορεύματος και υποκύπτουν στο φετιχισμό-πειρασμό της ανατροπής, με το προβλέψιμα απρόβλεπτο φινάλε, που αφήνει άναυδο τον αναγνώστη.

Το βιβλίο του Δ. Γράψα καταφέρνει να αποφύγει ως ένα βαθμό τις παραπάνω παγίδες, αν και αφήνει να διαφανεί η αγάπη του για τα σκοτεινά μπαρ και την μπλόφα -ως χαρτοπαίκτης. Παρουσιάζει σαφή και εμφανή βελτίωση από την πρώτη του αντίστοιχη προσπάθεια, τη “Λευκή κουρτίνα”, κατά τη γνώμη μου όμως, απέχει αρκετά και συνειδητά από το είδος που μιλάει για την Ιστορία, το οποίο θεωρείται πλέον παρωχημένο, στιλ ενός άλλου αιώνα κι είναι ζήτημα πώς θα μπορέσουμε να το… επαναθεμελιώσουμε στην εποχή μας. Είναι σε καλό δρόμο πάντως κι αυτό -σε συνδυασμό με την καλογραμμένη ιστορία και την ατμόσφαιρά της- αρκεί για να του δώσει κανείς μια ευκαιρία.

***

Χρήστος Αιγάλεω

Δημήτρης Ραβάνης – Ρεντής – “Παιδιά της Αθήνας”, Μυθιστόρημα από την αντίσταση
Εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή