Κώστας Μαραγκουδάκης – 80 χρόνια μέσα σε όλα όσα πρέπει να είσαι…

Ο τόπος ήταν η σχολή της ΑΣΟΕΕ, όπου ο ίδιος αποφοίτησε με χίλιες θυσίες και περιπέτειες στα 30 του, ξεκινώντας μια δεύτερη θητεία στη ζωή του ως λογιστής. Η πρώτη ήταν αυτή του αντάρτη και την είχε μάθει από την εφηβεία του σχεδόν.

Το αμφιθέατρο Αντωνιάδου στην ΑΣΟΕΕ ήταν κατάμεστο, με όλες τις ηλικίες παρούσες, για να θυμηθούν οι πιο παλιοί και να μαθαίνουν οι νεότεροι, καθώς παίρνουν τη σκυτάλη. Κυρίως όμως με άσπρα κεφάλια, που απέδειξαν τι οργάνωση έχει η δική της γενιά και πώς μπορεί να γεμίσει σχεδόν μόνη της έναν τόσο μεγάλο χώρο, κινητοποιώντας όλους τους φορείς και τα παραρτήματα, από αντιστασιακές οργανώσεις, τους φίλους της ΕΠΟΝ, την ΠΕΑΕΑ-ΔΣΕ, το Σπίτι του Αγωνιστή, συνταξιούχοι, ακόμα και από το νεοσύστατο Σύλλογο “Εμείς που σπουδάσαμε στο Σοσιαλισμό”. Εξάλλου αυτοί νιώθουν μέσα τους πάντα νέοι, αν όχι και Επονίτες, όπως έγραφε η αφιέρωση στο συγγραφέα.

Αλλά το βιβλίο ήταν μόνο η αφορμή. Η αιτία ήταν να τιμήσουν το συγγραφέα του, το σύντροφο και αγωνιστή που το έγραψε, πρωτίστως με τις πράξεις του και αργότερα στο χαρτί. Όχι γιατί είναι από τους τελευταίους επιζήσαντες της δρακογενιάς του. Αλλά γιατί ήταν πάντα μέσα σε όλα όσα πρέπει να είσαι, και η προσωπική του διαδρομή είναι ένα ταξίδι στην ιστορία του κόμματος και του λαϊκού κινήματος, από τους λαϊκούς αγώνες της δεκαετίας του 40′, ως τη μεταπολεμική περίοδο και τη Μεταπολίτευση. Η ζωή και το βιβλίο του Κώστα Μαραγκουδάκη είναι η ζωντανή απόδειξη πως η ιστορία γράφεται με αγώνες και δεν μπορούν να την ξαναγράψουν οι κυρίαρχοι στα δικά τους μέτρα.

Η εκδήλωση άνοιξε με αποσπάσματα από δύο ντοκιμαντέρ, που ήταν σαν να οπτικοποιούσαν κάποια από τα περιεχόμενα του βιβλίου. Και τα δύο είχαν την υπογραφή της οικογένειας του Βαρδαρού, ο οποίος ήταν και χτες παρών, μαγνητοσκοπώντας την εκδήλωση -και ελπίζουμε πως θα ανέβει σύντομα στο διαδίκτυο, για να πάρουν μια γεύση όσοι δεν μπόρεσαν να βρεθούν χτες. Πρόκειται για τους “Παρτιζάνους των Αθηνών” σε σκηνοθεσία Ξενοφώντα Βαρδαρού και Γιάννη Ξύδα και τους “Τόπους Πολιτικής Εξορίας – Γυάρος” κι εικόνες που αφορούσαν τη μάχη της ΕΠΟΝ για την τροφή και την επιβίωση στην Κατοχή, την αγωνία των κρατουμένων στα θανατονήσια και τον αγώνα τους ενάντια στην “αναμόρφωση”, τα βασανιστήρια και τις μαζικές εκτελέσεις.

Στη συνέχεια διαβάστηκε ένα σύντομο βιογραφικό του και ο λόγος πέρασε στους ομιλητές, με πρώτο το συναγωνιστή του Χρ. Τσιντζιλώνη, που αναφέρθηκε στα περιεχόμενα του βιβλίου και τη διαδρομή του τιμώμενου προσώπου. Το ογκώδες βιβλίο από τις εκδόσεις Εντός, που επιχειρεί να χωρέσει 80 χρόνια μαζικών αγώνων στις 600 και πλέον σελίδες του έχει τέσσερα μέρη. Το πρώτο με τίτλο “μια ζωή δοσμένη στον αγώνα” είναι βασικά μια αυτοβιογραφική αφήγηση του Μαραγκουδάκη. Στο δεύτερο μέρος βρίσκουμε άρθρα και ομιλίες του, ενώ στο τρίτο κάποια αδημοσίευτα κείμενά του, για να έρθει ο επίλογος με ένα πλούσιο φωτογραφικό λεύκωμα από διάφορες στιγμές της ζωής του. Στο τέλος του βιβλίου, θα βρει ο αναγνώστης δύο ενδιαφέροντα παραρτήματα-κείμενα για τα βρετανικά συμφέροντα στην Ανατολική Μεσόγειο και μία πρόταση του συγγραφέα για το εργατικό συνδικαλιστικό κίνημα και όσα πρέπει να γίνουν.

Μια ζωή που δόθηκε ολόκληρη στον αγώνα, ήδη από την εφηβεία του και την οργάνωση κάποιων προσκόπων, που είχαν τεθεί εκτός νόμου από τη δικτατορία του Μεταξά (!) και πολλοί από αυτούς έγιναν αργότερα μέλη της ΕΠΟΝ. Ακολούθησε η ένταξη στο ΕΑΜ Νέων και μετά στην ΕΠΟΝ, για να γίνει μέλος του ΚΚΕ το 1944, πριν από 75 χρόνια (!), το ίδιο έτος που πήρε το βάπτισμα του πυρός με τη συμμετοχή του στη μάχη στο Κεφαλάρι της Κηφισιάς. Ακολούθησε η σύλληψή του το 45′, η εξορία στην Ικαρία, η δεύτερη εξορία στη Γιούρα και οι φυλακές Αβέρωφ, ο “Λόχος των Αμετανόητων” στη μαρτυρική Μακρόνησο. Και τελικά η απελευθέρωση, για να μπορέσει να πάρει μόλις στα 30 του το πτυχίο από την ΑΣΟΕΕ, παρότι τον είχαν στο μάτι κάποιοι χαφιέδες καθηγητές του.

Εκεί ξεκινάει ένα άλλο κεφάλαιο, με την ΕΔΑ, τον αγώνα της ΕΕΔΥΕ για ειρήνη, τη νέα εξορία στη Γυάρο και το Παρθένι της Λέρου στα χρόνια της Χούντας, τη συνδικαλιστική του θητεία στο χώρο των λογιστών ως στέλεχος της ΕΣΑΚ και της διοίκησης της ΓΣΕΕ, την εκλογή του στην ΚΕΟΕ του ΚΚΕ στην κρίσιμη καμπή του 1991, στα χρόνια της αντεπανάστασης και της κρίσης του Κομμουνιστικού Κινήματος, την ενεργό δράση του στην Εργατική Εστία και το Σπίτι του Αγωνιστή. Και ο Μαραγκουδάκης εξακολουθεί μέχρι σήμερα να τα έχει τετρακόσια και να παραμένει όρθιος, όχι μόνο οργανικά, αλλά πρωτίστως πολιτικά.

Ο συντονιστής Κώστας Ψωμιάδης προλόγισε τον επόμενο ομιλητή, Σπύρο Χαλβατζή, βγάζοντας και την είδηση πως σύμφωνα με πληροφορίες θα είναι ο επόμενος πρόεδρος του Συλλόγου Φυλακισθέντων και Εξορισθέντων Αγωνιστών (ΣΦΕΑ). Ενώ ο Χαλβατζής ξεκίνησε με μια συγκινητική αναφορά στον 100χρονο βετεράνο αγωνιστή Λάζαρο Κυρίτση και μία ακόμα για την Κούλα, τη συντρόφισσα στη ζωή του Κώστα Μαραγκουδάκη, χωρίς την οποία δε θα τα είχε καταφέρει τόσο καλά.

Συνέχισε λέγοντας πως ο Μαραγκουδάκης ήταν από τα άτομα που ρωτούσε πάντα “πώς θα λυθεί ένα πρόβλημα και ποιος θα το αναλάβει” και δεν ήταν ποτέ αναβλητικός. Στη μεταξύ τους εικοσάχρονη στενή συνεργασία είχε την ευκαιρία να διαπιστώσει διάφορες πτυχές και όλες τις αρετές του χαρακτήρα του. Πολυγραφότατος, χωρίς να αφήνει τίποτα να πέσει κάτω. Πεισματάρης και φωνακλάς ενίοτε, αλλά πάντοτε ακριβοδίκαιος -κανείς δε θα βρεθεί να πει πως του έφαγε το δίκιο.

Έκανε ειδική αναφορά στη στάση του και την αρθρογραφία του τις κρίσιμες ώρες, όταν κρινόταν η τύχη και η ίδια η ύπαρξη του κόμματος, στη διάσπαση του 68′ και την κρίση του 91′. Μίλησε για τη στάση του στο συνδικαλιστικό κίνημα, όπου εκτός από τα καθημερινά ζητήματα, έβαζε πάντα το γενικό πολιτικό πλαίσιο. Και για το χαρακτήρα του που ατσαλώθηκε στις εξορίες, καθώς “έζησε στο τσαντίρι της Γυάρου και κουβάλησε την πέτρα στη Μακρόνησο”.

Ο τρίτος ομιλητής ήταν ο οικονομολόγος Θεοχάρης Παπαμάργαρης, που έχει διατελέσει υφυπουργός την περίοδο 89-90 και τα τελευταία χρόνια συμπορεύεται με το ΚΚΕ. Η ομιλία του είχε κυρίως ανεκδοτολογικές αναφορές, όπως τη “διαφωνία” του με τον όρο “συνδικαλιστική μαφία” -αυτός προκρίνει τη “συνδικαλιστική αλητεία”, γιατί η μαφία είναι οργανωμένη, όπως ήταν αυτή της ΓΣΕΕ τη δική του εποχή.

Ξεχωρίζουμε ένα διδακτικό διάλογο που είχε με τον Κώστα Μαραγκουδάκη, όταν τον ρώτησε να του πει πώς ήταν οι Γενικοί Γραμματείς του ΚΚΕ, με το σύντροφο να αρχίζει να τους απαριθμεί φτάνοντας μέχρι την ίδρυση του ΣΕΚΕ. Και όταν ο Παπαμάργαρης του υπενθύμισε πως του είχε ζητήσει μια κριτική παρουσίαση και όχι μια απαρίθμηση, ο Μαραγκουδάκης απάντησε πως είναι λάθος να τους κρίνουμε ατομικά κι όχι μες στην εποχή τους. Το κόμμα επιλέγει τα πρόσωπα με βάση τα χαρακτηριστικά και τις ανάγκες των καιρών και αν κάνει κάποιο λάθος, το διορθώνει.

Μετά ακολούθησε η ατάκα της βραδιάς, για τη σειρά γραμματόσημων που κυκλοφόρησε: “Είδες Κώστα; Έγινες και γραμματόσημο, για να σε γλείφουν αυτοί που σε λοιδορούσαν και σε έσπαγαν στο ξύλο…”.

Ενώ ο επίλογος ήρθε με στίχους του Αλεξάντερ Μπλοκ, που κολλάνε γάντι στην περίπτωση του συντρόφου: Δοξάζω όλα όσα έγιναν. Μερτικό καλύτερο δε γύρευα…

Το φινάλε ήρθε με ένα μικρό χαιρετισμό του ίδιου του συγγραφέα, που ήταν εμφανώς συγκινημένος και ακόμα περισσότερο, γιατί όλο αυτό το κοινό είχε μείνει καθηλωμένο στη θέση του και δεν είχε φύγει κανείς, μετά από δύο ώρες. Στα πέντε λεπτά που μίλησε είχε κρατήσει μια σειρά ευχαριστίες για όλο τον κόσμο, τόνισε πως στο βιβλίο του δεν υπάρχει ούτε μία λέξη ψεύτικη, ενώ “ομολόγησε” πως έχει φτάσει τα 94 χρόνια και σκοπεύει να πάει και στα 100.

Του το ευχόμαστε ολόψυχα. Και να συνεχίσει να είναι όρθιος στους αγώνες, όπως πάντα, μέσα σε όλα όσα πρέπει να είναι…

*Οι φωτογραφίες είναι του Θεόφιλου Διαμάντη