Λέιλα Σλιμάνι: «Η σεξουαλική μιζέρια είναι ένας καπιταλισμός όπως και κάθε άλλος»

Πόσο εύκολο είναι σε μια κοινωνία συντηρητική, με τις δικές της προκαταλήψεις και τα δικά της όρια, να παρεκκλίνει κάποιος και να διαφοροποιηθεί από τις κοινωνικές νόρμες και επιταγές;

Η απάντηση σίγουρα δεν είναι εύκολη και δεν μπορεί να δοθεί μονολεκτικά, με ένα ξερό ναι ή ένα όχι. Το θέμα είναι αφενός πολυπαραγοντικό και αφετέρου συνδέεται με την ιστορία και τις παραδόσεις κάθε κοινωνίας, όπως και με τη θέληση των ίδιων των ανθρώπων να παλέψουν για να αλλάξουν την υφιστάμενη κατάσταση μέσα σ’ αυτή.

Στο βιβλίο «Σεξ και ψέματα – Η σεξουαλική ζωή στο Μαρόκο» (Εκδόσεις Νήσος – Μετάφραση: Κική Καψαμπέλη), η Λέιλα Σλιμάνι συνταιριάζει τα βιώματα των ανθρώπων της τοπικής κοινωνίας με τα ήθη και τις προκαταλήψεις ετών, ιχνηλατώντας με αυτόν τον τρόπο τη φωνή όλων όσων φοβούνται να απολαύσουν όχι μόνο τον έρωτα, αλλά και γενικότερα τη ζωή. Όπως, άλλωστε, επισημαίνει η ίδια η συγγραφέας «τα σεξουαλικά δικαιώματα αποτελούν μέρος των δικαιωμάτων του ανθρώπου· δεν είναι επικουρικά δικαιώματα, επιπλέον μικροπράγματα που θα μπορούσες άνετα να κάνεις και χωρίς αυτά».

Προτού εμφιλοχωρήσουμε στις αφηγήσεις των ίδιων των ανθρώπων, θα ήταν χρήσιμο να καταλάβουμε το βάθος της συντηριτικοποίησης της μαροκινής κοινωνίας. Για του λόγου το αληθές, αρκεί να αναφέρουμε πως το άρθρο 490 του Ποινικού Κώδικα προβλέπει «φυλάκιση από ένα μήνα έως ένα χρόνο για όλα τα άτομα διαφορετικού φύλου τα οποία, χωρίς να είναι ενωμένα με τα δεσμά του γάμου, έχουν σεξουαλικές σχέσεις μεταξύ τους», ενώ το άρθρο 489 προβλέπει πως κάθε «ανάρμοστη ή παρά φύσιν συμπεριφορά ανάμεσα σε δύο πρόσωπα του ίδιου φύλου τιμωρείται με έξι μήνες έως τρία χρόνια φυλάκισης». Αυτό, όμως, παρότι είναι κάτι που ισχύει γενικότερα στις αραβομουσουλμανικές κοινωνίες, δεν μπορεί και δεν πρέπει άλλο να συνεχίσει να παραμένει ανεκτό, πίσω από ένα πέπλο σιωπής και επιχειρημάτων του τύπου «η κοινωνία δεν είναι έτοιμη να εξελιχθεί σε αυτά τα ζητήματα».

Επίσης, πολύ λόγος γίνεται σε αυτές τις κοινωνίες για την τιμή. Την επικαλούνται κυρίως οι άνδρες για να συνεχίσουν να χειραγωγούν τις γυναίκες και να τις κρατούν φυλακισμένες στην κοινωνική τους μιζέρια. Ο φόβος, φυσικά, είναι διάχυτος, αφού υπάρχουν πλείστα όσα περιστατικών γυναικών που κάνουν παρθενορραφές, για να κρύψουν τις προγαμιαίες σεξουαλικές τους σχέσεις. Η υποκρισία των ανθρώπων μοιάζει κι αυτή να ξεχειλίζει, αφού ενώ όλοι γνωρίζουν τι συμβαίνει γύρω τους, δεν μιλάνε ή καλούν τις γυναίκες να κάνουν ό,τι κάνουν στα κρυφά. Ίσως, επειδή, έτσι διαιωνίζεται μια κατάσταση όπου βολεύει όχι μόνο τους άνδρες, αλλά και το κράτος και τους μηχανισμούς εξουσίας του, αφού μέσα στο βιβλίο διαβάζουμε για παράδειγμα περιστατικά με αστυνομικούς να ψάχνουν να πιάσουν επ’ αυτοφώρω ζευγαράκια για να ανταλλάξουν τη σιωπή τους με λίγα χρήματα.

Ο πολιτικός επιστήμονας, Ομάρ Σάκι, επισημαίνει πως «εκείνοι που στα δεκάξι τους χρειάστηκε να ικετέψουν έναν τυχαίο μπάτσο να μην τους πάει στο τμήμα επειδή κρατιούνταν χέρι χέρι, διαπλάθονται για την ακρωτηριασμένη ζωή των δικτατοριών», αποτυπώνοντας με τον καλύτερο τρόπο το πως η σεξουαλική καταπίεση μπορεί να αποτελέσει τροχοπέδη για τα συνολικότερα δημοκρατικά δικαιώματα και τις κατακτήσεις που απολαμβάνουν οι πολίτες στην κοινωνία.

Το πρώτο βήμα για ν’ αλλάξει αυτή η κατάσταση είναι η συνειδητοποίηση του τι πραγματικά συμβαίνει, κάτι που σίγουρα δεν μοιάζει αυτονόητο, αφού ακόμα και οι ίδιες οι γυναίκες συνεχίζουν να αμφιταλαντεύονται για τι είναι σωστό και τι λάθος – πολλές μάλιστα εκπαιδεύουν τα παιδιά τους με τη λογική ενός υποδεέστερου ατόμου – παγιδευμένες συνήθως πίσω από συναισθήματα ενοχών, καθώς και μιας ψευδεπίγραφης άποψης περί δικαιοσύνης και ηθικής, που τις καθιστά ανήμπορες να αντιδράσουν.

Μαρτυρίες

«Όταν ήμουν έφηβη, κατάλαβα ότι το γεννητικό μου μόριο αφορούσε όλον τον κόσμο: η κοινωνία είχε δικαίωμα πάνω του» – Σοράγια

«Στο Μαρόκο η γυναίκα δεν δικαιούται να έχει επιθυμία. Δεν διαλέγει» – Νουρ

«Εκείνη την εποχή νομίζω φοβόμουνα περισσότερο τους γονείς μου και την κοινωνία παρά τον ίδιο τον βιασμό. Σκεφτόμουνα ότι θα με κρατούσαν κλεισμένη μέσα, θα με κατηγορούσαν ότι εγώ τους προκάλεσα» – Ζχορ

«Σε πολλές οικογένειες, βλέπεις κοπελίτσες να μένουν έγκυες απ’ τον θείο τους ή κι από τον πατέρα τους, αλλά δεν λένε κουβέντα. Ή τις κρύβουν ή αυτοκτονούν» – Τζαμίλα

«Το σεξ στο Μαρόκο είναι ένα πολύ, πολύ ζουμερό εμπόριο. Αποφέρει κέρδη στην αστυνομία, στους φύλακες, στους νταβατζήδες, σ’ όλο τον κόσμο» – Μουσταφά

«Οι γιοι των καλών οικογενειών δεν μπορούν να κοιμηθούν με τις αστές της ηλικίας τους, οπότε ξεδίνουν πάνω μας. Θέλουν να τα κάνουνε όλα όπως στα πορνό. Πρέπει να τους κολακεύεις πολύ, να τους λες ότι είναι κτήνη στο κρεβάτι, έτσι ευχαριστιούνται» – Φ.

«Οι άνθρωποι δυσκολεύονται πάρα πολύ να κατανοήσουν τα ατομικά δικαιώματα και τις ατομικές ελευθερίες. Όταν υπερασπίζεσαι την ομοφυλοφιλία, σε κατηγορούν ότι θέλεις να κάνεις ομοφυλόφιλους όλους τους Μαροκινούς ή ότι ενθαρρύνεις την παρακμή των ηθών» – Σάνα Αλ Αατζί

Συμπερασματικά, θα μπορούσαμε να πούμε πως η Λέιλα Σλιμάνι έγραψε ένα έντονα πολιτικό βιβλίο, που τα μηνύματα που εκπέμπει δεν σχετίζονται μόνο με τις μουσουλμανικές κοινωνίες, αφού παρατηρούνται πλείστες όσες περιπτώσεις βιασμών ή κακοποίησης γυναικών και στις δικές μας δυτικές «εκδημοκρατισμένες» κοινωνίες. Αν η φράση «αντί να απαγορεύετε στην κόρη σας να φοράει φούστα, προσπαθήστε να κάνετε τον γιο σας να καταλάβει ότι μια φούστα δεν είναι πρόκληση για σεξ» σας φέρνει στο μυαλό γνώριμα περιστατικά και γεγονότα που έχετε δει στις ειδήσεις ή έχετε διαβάσει στις εφημερίδες, τότε να είστε σίγουροι πως έχουμε ακόμα να διανύσουμε πολύ δρόμο στις κοινωνίες μας προκειμένου να μετατραπεί η ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών από απλά λόγια σε απτές πράξεις.

Who is who: Η Λέιλα Σλιμάνι γεννήθηκε το 1981 στο Ραμπάτ του Μαρόκου από πατέρα Μαροκινό και μητέρα Γαλλοαλγερινή. Σπούδασε Πολιτικές Επιστήμες και ΜΜΕ στο Παρίσι και εργάστηκε ως ρεπόρτερ στις χώρες της Βόρειας Αφρικής αρθρογραφώντας για επίκαιρα κοινωνικοπολιτικά ζητήματα. Προκάλεσε αίσθηση ήδη με το πρώτο της μυθιστόρημα (2014), ενώ το δεύτερο, το πολυμεταφρασμένο «Γλυκό τραγούδι», πήρε το 2016 το βραβείο Γκονκούρ. Το 2017 βραβεύτηκε από τη γαλλική Ένωση Δημοσιογράφων της ΛΟΑΤΚ κοινότητας για την κριτική της στον έλεγχο του γυναικείου σώματος και στην ποινικοποίηση της ομοφυλοφιλίας στο Μαρόκο. Το «Σεξ και ψέματα» πυροδότησε πολύπλευρη πολεμική, κυρίως στη Γαλλία και στο Μαρόκο.