Μαρία Παπαγιάννη: Το ταξίδι έως τη ματιά του άλλου… αυτό μας χαρίζει η λογοτεχνία
Να μιλάς για τους ήρωες με έναν τρόπο που αυτός που το διαβάζει να νιώθει ότι μιλάς για εκείνον. Να ταυτίζεσαι με τους ήρωες, να συμπάσχεις, να κλαις, να γελάς μαζί τους, να θυμώνεις και μέσα από τη ζωή τους να καταλαβαίνεις πράγματα και για τη δική σου τη ζωή. Να μετακινείσαι. Να κοιτάς τη ζωή μέσα από μια άλλη οπτική.
Σε μια όμορφη και ζεστή εκδήλωση, που διοργάνωσαν η Διατμηματική Επιτροπή της ΚΕ του ΚΚΕ για τις μικρότερες ηλικίες νεολαίας και η «Σύγχρονη Εποχή», άνθρωποι των γραμμάτων και των τεχνών, εκπαιδευτικοί, γονείς μοιράστηκαν σκέψεις και απόψεις γύρω από το κεντρικό της θέμα: «Το παιδικό βιβλίο σήμερα».
Στην εκδήλωση, που πραγματοποιήθηκε στο βιβλιοπωλείο της «Σύγχρονης Εποχής» (Τετάρτη 22/02/2023), μίλησε μεταξύ άλλων η γνωστή συγγραφέας Μαρία Παπαγιάννη:
Μπορεί το βιβλίο να αλλάξει τον κόσμο;
Τον κόσμο δεν τον αλλάζουν τα βιβλία. Τον κόσμο τον αλλάζουν οι άνθρωποι. Και οι άνθρωποι αλλάζουν έτσι εύκολα διαβάζοντας; Ολοι όσοι είμαστε σήμερα εδώ συμφωνούμε ότι τα βιβλία, το θέατρο, οι ταινίες, οι τέχνες γενικότερα μας βοηθούν να καταλάβουμε ποιοι είμαστε, τι θέλουμε και γιατί το θέλουμε.
Οταν η μαγεία λειτουργήσει, μπορούμε και βλέπουμε μέσα από τα μάτια των ηρώων, αυτό είναι η λογοτεχνία. Να μιλάς για τους ήρωες με έναν τρόπο που αυτός που το διαβάζει να νιώθει ότι μιλάς για εκείνον. Να ταυτίζεσαι με τους ήρωες, να συμπάσχεις, να κλαις, να γελάς μαζί τους, να θυμώνεις και μέσα από τη ζωή τους να καταλαβαίνεις πράγματα και για τη δική σου τη ζωή. Να μετακινείσαι. Να κοιτάς τη ζωή μέσα από μια άλλη οπτική.
Μια σπουδαία γυναίκα του σύγχρονου θεάτρου, η Αριαν Μουνσκίν, σε μία συνέντευξή της είχε πει ότι και η φαντασία είναι μυς και όπως όλοι οι άλλοι χρειάζεται και αυτή εξάσκηση, καλή προπόνηση, από μικρή ηλικία. Και χρειάζεται η φαντασία όχι μόνο για την ισορροπία των παιδιών αλλά και των μεγάλων. Αν δεν μπορούμε, σκέφτομαι, να φανταστούμε κάτι, δεν μπορούμε να το εξηγήσουμε και ίσως δεν μπορούμε να αγωνιστούμε για να το αλλάξουμε. Μόνο αν καταφέρεις να μπεις στη θέση κάποιου άλλου, μπορείς να καταλάβεις πώς νιώθει, μόνο αν ταυτιστείς για λίγο μαζί του, αν δεις μέσα από τα δικά του μάτια, ίσως καταλάβεις. Δεν θα καταλάβεις ποτέ έναν άνθρωπο, αν δεν δεις την κατάσταση μέσα από τη δική του οπτική, τη δική του ματιά, λέει η Χάρπερ Λι, συγγραφέας του βιβλίου «Οταν σκοτώνουν τα κοτσύφια»… «Θα σου μάθω Σκάουτ ένα κόλπο για να μπορείς να καταλαβαίνεις όλους τους ανθρώπους ανεξάρτητα το χρώμα τους και την καταγωγή τους. Πρέπει να μπεις κάτω από το δέρμα τους, να δεις με τα δικά τους μάτια…». Αυτό το μεγάλο ταξίδι μάς χαρίζει η λογοτεχνία. Το ταξίδι έως τη ματιά του άλλου.
Το ξέρουμε, ζούμε σε έναν κόσμο δύσκολο. Και τα παιδιά, όμως, το ξέρουν. Διαισθάνονται με τις μεγάλες τους κεραίες τις αδικίες και προσπαθούν να χωρέσουν σε αυτές. Και εμείς, οι μεγάλοι τι λέμε στα παιδιά; Εμένα μου αρέσει να τους μιλάω με τα λόγια του Μαγιακόφσκι: «Το μέλλον δεν θα ‘ρθει από μονάχο του έτσι νέτο, σκέτο, αν δεν πάρουμε μέτρα και εμείς».Αλλωστε, και όλα τα παραμύθια τα ίδια λένε. Ζήσανε αυτοί καλά. Δεν λένε, ζήσανε για πάντα. Δεν λένε ότι ζήσανε μόνοι τους και έξω ο κόσμος γκρεμιζόταν. Δεν λένε τρώγανε και πίνανε και έξω κόσμος πεινούσε. Λένε… Αν δεν διασχίζεις το σκοτεινό δάσος, αν δεν τολμήσεις, αν δεν προσπαθήσεις, τότε θα έχεις ήδη χάσει. Λένε… Μόνο αν προχωρήσεις, αν πέσεις και αν σηκωθείς, θα βγεις στο ξέφωτο, δηλαδή, εκεί που θέλεις να πας. Μόνο αν έχεις τα αυτιά σου και τα μάτια σου ανοιχτά στις πληγές του κόσμου. Αν τρέχεις πολύ, γιατί σκέφτεσαι μόνο τον δικό σου σκοπό θα έχεις χάσει. Γιατί, δεν θα σταματήσεις να βοηθήσεις εκείνη τη γριά, που δεν μπορεί να κουβαλήσει ένα δεμάτι ξύλα. Και τι κρίμα, γιατί μόνο εκείνη η γιαγιά ήξερε τον δρόμο για το ελιξίριο της ευτυχίας. Αν στεκόσουν, αν νοιαζόσουν, αν βοηθούσες, αν μοιραζόσουν, θα το μάθαινες. Ναι, νομίζω πως αυτό μας λένε τα παραμύθια: Να είμαστε έτοιμοι.
Η λογοτεχνία πρέπει να είναι η αφορμή για τα παιδιά για να προβληματιστούν. Να έρθουν σε επαφή με τις δυσκολίες από μία ασφαλή απόσταση, χωρίς να πληγωθούν. Να καταλάβουν την άλλη άποψη, να επεξεργαστούν τους φόβους τους, να αναθεωρήσουν τις απόψεις τους. Τα βιβλία μπορούν να λειτουργήσουν σαν φίλτρα ανάμεσα στο παιδί και την κοινωνία. Η λογοτεχνία σίγουρα δεν θα τους κάνει άτρωτους, αλλά δυνατότερους, να αντιμετωπίσουν φοβίες, αγωνίες και εφιάλτες, να εξηγήσουν το κακό. Ο βασικός στόχος της λογοτεχνίας για παιδιά είναι, να τα βοηθήσει να μεγαλώσουν. Να μεγαλώσουν, να ζήσουν και να αγωνιστούν σε αυτόν τον κόσμο και όχι σε κάποιον άλλον ζαχαρένιο κόσμο, που άλλωστε ποτέ δεν υπήρξε. Στη σημερινή συγκυρία, γίνεται όλο και πιο απαραίτητο, να υποψιάσουμε τα παιδιά για αυτό που θα βρουν μεγαλώνοντας.
Πώς η λογοτεχνία, λοιπόν, μπορεί να δώσει απαντήσεις για τα σύγχρονα προβλήματα; Μόνο αν καταφέρει να αφηγηθεί μία ιστορία με τέτοιον τρόπο που ο μικρός αναγνώστης νιώσει σαν εκείνο το χελιδονόψαρο, που έχω δει στις τοιχογραφίες στην Κνωσό. Εκείνο το χελιδονόψαρο που τινάζεται από τα νερά, προσπαθώντας να ξεπεράσει τα όριά του και τη φύση του και να πετάξει, για να δει τι υπάρχει πιο πέρα, πιο πάνω από κείνο. ‘Η όπως το έλεγε ο Θάνος. Να τους μάθουμε να χορεύουνε πάνω στο φτερό του καρχαρία.
