Τα ΕΑΣΑΔια – Μέρες δωσιλογισμού στο Βόλο

Το βιβλίο του Θ. Κ. Βογιατζή σκιαγραφεί τη δράση του Εθνικού Αγροτικού Συνδέσμου Αντικομμουνιστικής Δράσης (ΕΑΣΑΔ), μιας ένοπλης δωσιλογικής οργάνωσης στην περιοχή του Βόλου, μέσα από τα δημοσιεύματα του Τύπου της εποχής, προσωπικές μαρτυρίες, αρχειακές πηγές και τη σχετική βιβλιογραφία. Βέβαια, ο συγγραφέας, προσπαθώντας να φωτίσει τη δράση του ΕΑΣΑΔ, μας εντάσσει στην ιστορία του εργατικού κινήματος στο Βόλο, στις συνθήκες που επικράτησαν έπειτα από την τριπλή φασιστική Κατοχή, στη δράση του ΚΚΕ και των ΕΑΜικών οργανώσεων. Η έρευνα του συγγραφέα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί «τοπική», με την έννοια ότι διατηρεί τη σχετική της αυτονομία από τα ιστορικά γεγονότα που διαδραματίστηκαν στην υπόλοιπη χώρα, δίχως ωστόσο να τα παραγνωρίζει ή να τα παραμερίζει. Αντίθετα, κινείται στο δικό τους γενικό πλαίσιο. Αυτό που αποδεικνύει η συγκεκριμένη έρευνα είναι ότι και στο Βόλο εκφράστηκαν (πώς θα μπορούσε εξάλλου να γίνει κι αλλιώς;) οι γενικότερες τάσεις εξέλιξης του απελευθερωτικού κινήματος, της ταξικής πάλης στη χώρα μας. Με αυτή την έννοια, η παρούσα έρευνα, πέρα από πολλά στοιχεία που συνδέονται με την ιστορία του Βόλου και του εργατικού και ΕΑΜικού κινήματος, προσφέρει και στοιχεία που συμβάλλουν στην καλύτερη κατανόηση της ταξικής πάλης στη διάρκεια της δεκαετίας του 1940.

Η εργατούπολη του Βόλου, έπειτα από την επιβολή της τριπλής φασιστικής Κατοχής, με την πρωτοβουλία των κομμουνιστών, έγινε γρήγορα ένα από τα επίκεντρα του ΕΑΜικού κινήματος. Η πάλη της ΕΑΜικής Αντίστασης στηρίχτηκε στις μεγάλες παραδόσεις του εργατικού και κομμουνιστικού κινήματος, που είχαν συμβάλλει στη διαμόρφωση αλύγιστων ταξικών συνδικαλιστών. Η ΕΑΜική Αντίσταση ξεκίνησε από τα εργοστάσια και απλώθηκε σε κάθε πτυχή της ζωής της πόλης, λαμβάνοντας και ένοπλη μορφή μέσα από τη συγκρότηση του τοπικού ΕΛΑΣ. Ως αποτέλεσμα, στο εύφορο έδαφος του Βόλου, γρήγορα ο πολιτικός και ταξικός συσχετισμός δυνάμεων διαμορφώθηκε εις βάρος των αστικών δυνάμεων. Το γεγονός αυτό, όπως και η ανατροπή του συσχετισμού δύναμης σε πανελλαδικό επίπεδο, αλλά και η διαφαινόμενη ήττα των δυνάμεων του Άξονα, τροφοδότησαν τις πρώτες οργανωμένες αντιδράσεις της αστικής τάξης κατά τη διάρκεια του 1943.

Ο Θ. Κ. Βογιατζής, παραθέτοντας αρχειακές πηγές και άλλα ιστορικά ντοκουμέντα, αναδεικνύει την ταξική ταυτότητα των πρωτοβουλιών εναντίον της ΕΑΜικής Αντίστασης, στις οποίες πρωτοστάτησαν ως εμπνευστές, χρηματοδότες και καθοδηγητές, οι μεγαλοβιομήχανοι του Βόλου, έχοντας στραμμένο το βλέμμα και στην επόμενη μέρα, δηλαδή στην τύχη της αστικής εξουσίας, έπειτα από την αποχώρηση των γερμανικών στρατευμάτων. Εξίσου αποκαλυπτική είναι η έρευνα σχετικά με τη διασύνδεση των τοπικών πρωτοβουλιών με τους αστούς πολιτικούς, συνεργάτες των Γερμανών και μη, που έδρευαν στην Αθήνα. Η ένταξη του ΕΑΣΑΔ σε ένα πανελλαδικό σχέδιο αντιμετώπισης της ΕΑΜικής Αντίστασης και διάσωσης της αστικής εξουσίας, αποδεικνύεται και από τη στενή σχέση που διαμορφώθηκε ανάμεσα στον ΕΑΣΑΔ και τον ΕΔΕΣ, ο οποίος και τροφοδότησε τον πρώτο με τα σημαντικότερα στρατιωτικά στελέχη του στην περιοχή. Στη συνέχεια, η αδυναμία του ΚΚΕ να διαμορφώσει στρατηγική για την επαναστατική ανατροπή της αστικής εξουσίας, αξιοποιώντας τις συνθήκες επαναστατικής κατάστασης που είχαν διαμορφωθεί με την Απελευθέρωση και μετά από αυτή, οδήγησε στη συμφωνία της Βάρκιζας και στον αφοπλισμό του ΕΛΑΣ. Έτσι, μετά από ένα σύντομο διάστημα κυριαρχίας του ΕΑΜ στο Βόλο, η αστική καταστολή και τρομοκρατία απλώθηκε και πάλι πάνω από την πόλη. Μέσα σε αυτές τις συνθήκες, όσοι από τα μέλη και τα στελέχη του ΕΑΣΑΔ δεν εκτελέστηκαν από τον ΕΛΑΣ ή την Εθνική Πολιτοφυλακή, στη συνέχεια αντιμετώπισαν τις ήπιες ποινές της αστικής δικαιοσύνης, θεωρούμενοι ως σύμμαχοι στον κοινό αντικομμουνιστικό αγώνα. Μάλιστα, πολύ γρήγορα θα βρίσκονταν ελεύθεροι να πρωταγωνιστούν στις μεταπολεμικές εξελίξεις.

Η ιστορία του ΕΑΣΑΔ λοιπόν αποτελεί τον τοπικό καθρέφτη μέσα από τον οποίο κανείς μπορεί να δει μια ολόκληρη ιστορική περίοδο. Οι όποιες τοπικές ιδιομορφίες (ανυπαρξία Ταγμάτων Ασφαλείας, αργοπορημένη συγκρότηση τοπικής δωσιλογικής οργάνωσης) όχι μόνο δεν ανατρέπουν το γενικό πλαίσιο, αλλά αποδεικνύεται ότι συνενώνονται με αυτό. Αν και αναμενόμενο, το προηγούμενο συμπέρασμα είναι ιδιαίτερα χρήσιμο σήμερα που μια σειρά από ιστορικούς-απολογητές της αστικής εξουσίας επιχειρούν να χρησιμοποιήσουν τη λεγόμενη μικρο-ιστορία για να διαστρεβλώσουν την ιστορική πραγματικότητα και να τη φέρουν στα μέτρα των επιδιώξεών τους, δηλαδή τη θωράκιση της αστικής εξουσίας. Η μεγαλύτερη αξία της παρούσας «τοπικής» έρευνας ίσως βρίσκεται ακριβώς στο γεγονός ότι ανατρέπει τέτοιου είδους ιδεολογήματα.

Θανάσης Βογιατζής
Τα ΕΑΣΑΔια
Εκδότης: ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ
Έτος έκδοσης: 06-2017
ISBN: 978-960-451-250-8
17×24 εκ. 352 σελ.

Ο Θανάσης Βογιατζής γεννήθηκε στη Νέα Ιωνία Μαγνησίας όπου και διαμένει. Πρώτη του εργασία ήταν το 1985 με την έκδοση “Τέσσερις ασκήσεις ύφους”. Ακολούθησαν: Το 2006 “Όταν τους ιδώμεν όλους υπό το πέλμα μας, όταν τους πατήσωμεν ολοκληρωτικώς τότε θα ησυχάσωμεν” που αναφέρεται στην περίοδο του εμφυλίου πολέμου στην περιοχή της Μαγνησίας, το 2010 “1936- η πάλη των τάξεων” που αναφέρεται στο εργατικό κίνημα του Βόλου κυρίως την περίοδο του Μεσοπολέμου και το 2012 “Αυτά που πήρε ο άνεμος και σκόρπισε μακριά” που αναφέρεται στην περίοδο της Κατοχής, λευκής τρομοκρατίας και εμφυλίου στη Μαγνησία. Εργάσθηκε στις εφημερίδες του Βόλου “Ταχυδρόμος”, “Νέος δρόμος”, στο Ράδιο Ένα και στη “Θεσσαλία” απ’ όπου απολύθηκε για συνδικαλιστικούς λόγους, διεκδικώντας μέχρι σήμερα την επαναπρόσληψή του.